هەڤپەیڤین لەگەڵ ئاسۆ ساڵح، رۆژنامەوان‌و چالاكی مەدەنی

   ئاسۆ ساڵح لە دایكبووی ساڵی 1983‌و ئەندازیاری كارەبای لە شاری سنە‌و زانكۆی كوردستان، تەواو كردوە. ماوەی سێ‌ ساڵ ئەندامی شورای مەركەزی‌و بەرپرسی ناوەندی كولتووری ـ توێژینەوەیی هەژان‌و ماوەی دوو ساڵیش خاوەن ئیمتیاز‌و بەرپرسی حەوتوونامەی داخراوی "دەنگ" بووە. لە دەرەوەی زانكۆش وەك چالاكێكی مەدەنی‌و ئەندامبوون لە چەندین رێكخراو‌و NGO لە شاری سنەدا، وەكو رێكخراوی ناحوكمی "ژیانەوە"‌و NGOی "ماف" كە لە بواری مافەكانی مرۆڤی كوردستانەوە چالاك‌و هەڵسوورانی هەبووە‌و هەروەها بەرپرسی بەشی كوردی حەوتوونامەی كوردی ـ فارسی داخراوی "دیدگاە" بووە.  

پ: لە پێشدا بەخێرهاتنان دەكەم‌و پرسیارەكەم بەم شێوەیە ئاراستەتان دەكەم، سەرەتا NGO چیە؟‌و ئەو تایبەتمەمەندییانەی كە رێكخراوێك دەبێ‌ هەیبێ‌ تا NGO بێ، كامانەن؟
NGO كورتكراوەی سێ‌ وشەی ئینگلیزی Non Government Organization‌و بە واتای رێكخراوی ناحوكمییە. بە پێی ئەو فاكتانەی كە وەك پێناسە هاتووە، NGOكان شوێنی كۆكردنەوەی ژمارەیەك كەسایەتیین كە بە شێوەیەكی خۆویستانە‌و بێ‌ هیچ لایەنگرییەك بە دەوڵەت‌و شێوەیەكی ئینتیفاعی‌و هەورەها بە شێوەیەكی تەشكیلاتی بە دیسیپلین‌و لە رێی گەیشتن بە ئامانجە جیاوازە فەرهەنگی، كۆمەڵایەتی‌و پسپۆڕی‌و ...هتد چالاكن.
NGOكان دیاردەیەكی مودێڕنە‌و دەگەڕێتەوە بۆ دەورانێكی نوێ لە ژیانی شارستانییەت. بە واتایەكی دیكە بە پێی ئەو پێویستیانەی كە لە كۆمەڵگا نەریتییەكاندا هەبوون، پێویست بوو بۆ چارەسەركردنی هەندێ‌ لە كێشەكان، پێكەوە كاركردن‌و كۆبوونەوە پێش بێ، بۆیە هێدی هێدی رێكخراوە ناحوكمییەكان‌و NGOكان پێكهاتن كە دەتوانین بڵێین ئەم پرۆسەیە لە چەند ساڵی رابردوودا زۆر خێراتر بووە. بە پێی ئاماری نەتەوە یەكگرتووەكان لە ساڵی 1948دا، 41 رێكخراوی ناحوكمی لە سەرتاسەری جیهان چالاك بوون‌و لە ساڵی 1968دا ئەم ژمارەیە گەیشتۆتە 377‌و لە ساڵی 1998 هەزاران NGO دامەزراون.
هێندێ‌ لە تایبەتمەندییەكانی NGOكان بەم شێوەیەن: 1ـ لە ناخی كۆمەڵگا‌و خەڵكەوە پێكدێن. 2ـ پێڕەو، ئامانج‌و تەشكیلاتێكی روون‌و تایبەتییان هەیە. 3ـ رێكخراوێكی "غەیرە ئینتیفاع"ین، بەو واتایە كە هیچ سوودێك بە ئەندامەكانی ناگا. 4ـ حیزب یان رێكخرواێكی سیاسی نین‌و تەنانەت لایەنگر‌و لەژێر چاودێری هیچ حیزبێكیش نین. 5ـ ئەندامەتی NGOكان بە شێوەیەكی خۆویستانەیە. 6ـ هەموو چالاكییەكانیان روون‌و ئاشكرایە. 7ـ بەشی ماڵی NGOكان بە شێوەیەی روون‌و هەموو كەسێ‌ ئەتوانێ‌ لێی بكۆڵێتەوە.
پ: هەروەك كە دەگوترێ‌ NGO دیاردەیەكی مودێڕنە‌و لە ناخی كۆمەڵگاوە هەڵدەقوڵێ‌، بەڵام پێوەندی نیۆان رێكخراوە ناحوكمییەكان لەگەڵ دەسەڵات لە لایەكەوە‌و كۆمەڵگا‌و جەماوەر لە لایەكی دیكەوە، چیە؟
رێكخراوی نەتەوەیەكگرتووەكان لە ساڵی 2000دا‌و لە سەرەتای سەدەی بیست‌و یەكدا، بەیاننامەیەكی لە ژێر ناوی "بەیاننامەی پەرەپێدانی (توسعە)ی هەزارەی سێهەم" راگەیاند، لەبەشێك لەو بەیاننامەیەدا ئاماژە دەكا كە چوكەكردنەوەی دەوڵەت‌و گەڕاندنەوەی دەسەڵات لە لایەن دەوڵەت بۆ كۆمەڵگا، تەنیا لە رێگای بەهێزكردن‌و چالاك كردنەوەی رێكخراوە مەدەنییەكانە. بۆیە لە واقێعدا پێوەندی نێوان سێ‌كۆچكەی دەوڵەت ـ كۆمەڵگا ـ NGO (رێكخراوە ناحوكمییەكان)، پێوەندییەكی گرینگە.
دەسەڵات هەموو كاتێك ئەیهەوێ‌ هەموو شتێك لەژێر چاودێری ئەودا بێ‌، بە واتایەكی دیكە دەسەڵات حەزی لە پاوانكردن‌و سەركوت كردنە، بۆیە تەنیا رێگەی پێكهێنانی كۆمەڵگایەكی بەهێز‌و زیندوو لە بەرامبەر دەسەڵات یان حكوومەتدا، ئەكرێت باس لە دێموكراسییەت بكرێ‌. كۆمەڵگای بەهێز تەنیا حیزب‌و چاپەمەنیی بێ‌ پێك نایە، بەڵكوو دەبێ‌ تاكە مەدەنییەكان یان شارۆمەندەكان لانیكەم لە رێكخراوە مەدەنییەكاندا ئەندام‌و چالاك بن. ئەگەر تا ماوەیەكی كورت بەر لە ئێستا باس لە فرەحیزبی دەكرا، بەڵام ئێستا هەنگاوێك بەرەوپێش چووین، ئەمڕۆ باس لە پێكهێنان‌و پەرەپێدانی رێكخراوە مەدەنییەكان‌و NGOكان دەكرێ‌.
رێكخراوە ناحوكمییەكان لە نێوان دەسەڵات یان حكوومەت‌و كۆمەڵگادان، بە واتایەكی دیكە NGOكان لەو كەش‌و هەوایەی كە لە نێوان دەسەڵات لە لایەكەوە‌و كۆمەڵگا لە لایەكی دیكەوە هەیە، بوونیان هەیە. بەڵام هیچكات نابنە هۆی نزیككردنەوەی دەوڵەت لە كۆمەڵگا بە پێچەوانەوە هێندێ‌ جاریش بۆ دابینكردنی مافی تاكەكان لە كۆمەڵگا، بەرامبەر دەسەڵاتیش رادەوەستن.
پ: هێندێ‌جار دەبینرێ‌ لە لایەن حیزبە سیاسییەكانەوە، رێكخراوی مەدەنی پێكدەهێنرێ‌ كە ناوی NGOی لەسەر دەنێن، رای ئێوە لەم بارەیەوە چیە؟
ئەمڕۆ هێندێ‌ وشە بوونیان هەیە كە كەس ناتوانێ‌ لەبەرامبەریاندا راوەستێ‌ یان دژایەتییان لەگەڵ بكات، وەكوو دێموكراسی كە تەنانەت دیكتاتۆرەكانیش ناتوانن بڵێن ئێمە دژی دێموكراسین. كۆمەڵگای مەدەنیش یەكێ‌ لەو چەمكانەیە كە هێندێ‌ لایەن ئەیانهەوێ‌ لە رێی بەرژەوەندییەكانی خۆیان كەڵكیان لێ‌وەربگرن. بەڕای من ئەم كارە كە هێندێ‌ لە حیزبە سیاسییەكان دەیكەن جۆرێك پارادۆكسە، پارادۆكسی نێوان سیاسی بوون یان نەبوون. چەند ساڵە باس لە كۆمەڵگای مەدەنی‌و مودێڕنیزاسیۆن ئەكرێ‌، لە حاڵێكدا سەرەكییترین فاكتەری كۆمەڵگای مەدەنی، جیاكردنەوەی رۆڵەكان‌و پسپۆڕی كاركردنە. حیزبەكان، كاری سیاسیی دەكەن، بەڵام بۆ وێنە رێكخراوەیەك كە پێوەندیی بە ژینگەوە هەیە، پەرۆشیی هەڵبژاردنی سەرۆك كۆماری نیە‌و كاری تایبەتی خۆی دەكا یان بۆ وێنە رێكخراوەی پاراستنی مافی كرێكاران میتینگی سیاسیی كە ئەركی حیزب‌و ئەنجومەنە سیاسییەكانە پێك ناهێنێ‌‌و تەنیا ئەركی پاراستنی مافی كرێكارانی لە ئەستۆیە. ناكرێت لە لایەكەوە باس لە كۆمەڵگای مەدەنی بكرێ‌و لە لایەكی دیكەوە تێكڵاوكردنی رۆڵەكان ببینین، بەڵام لەو كۆمەڵگایانەی كە پێیان ئەگوترێ كۆمەڵگای لە حاڵی "گوزار"دا، سەرەكیترین كێشە پێوەندی نێوان دەوڵەت‌و NGOكانە. دەوڵەت كە هێزێكی سیاسیی پێك دێنێ‌، یان دژایەتی لەدایكبوونی NGOكان‌و كۆمەڵگای مەدەنی ئەكا، یان هەر شێوەیە كە پرسیارەكە هاتووەـ، خۆی NGO پێك دێنێ‌‌و بەو كارەش كۆمەڵگای مەدەنی لەژێرچاودێری تەواوی خۆی دەبێ‌.
بەڵام بەشێكی هەرەزۆری كۆمەڵگای مەدەنی سیاسی نیە، كە ئەم خۆ تێ‌خزاندنەی حیزبی سیاسی نێو كۆمەڵگای مەدەنی پارادۆكس پێك ئەهێنێ‌. بەڵام لە واقێعدا NGOكان لەگەڵ دەوڵەت‌و دەسەڵات ململانێیان هەیە نە وەكوو ئامێرێك لە دەستی دەسەڵات. NGOكان ئەو رێكخراوانەن كە لە نێو كۆمەڵگادا هەڵدەقوڵێن‌و كۆمەڵگای مەدەنی پێك ئەهێنن‌و یارمەتیدەری كۆمەڵگای خۆیانن. بەم روانگەیە NGOكان دوو ئامانجی سەرەكییان هەیە: 1ـ چووكەكردنەوەی دەوڵەت: دەوڵەت هەتا گەورە بێ درێژایی‌و پانتایی ئیداری بەربڵاوی بێ‌، چالاكی‌و كاریگەری كەمترە. بە پیچەوانەشەوە دەوڵەت هەرچی چووكەتر بێ‌، كاریگەریی زۆرتر دەبێ‌. 2ـ رۆڵی چاودێری: NGO وەكوو چاپەمەنییەكان، زمانی كۆمەڵگا‌و چاوی دەوڵەتن. رێكخراوە ناحوكمییەكان تەنانەت هەزینەكانیش كەم دەكەنەوە، چوونكە خۆویستانە‌و بێ‌ ئەوەی هیچ پارەیەك سەرف بكرێ‌، هێندێ‌ دیاردە ئەبینن كە لە چاوی دەوڵەت نابینرێ‌‌و هەروەها دەنگی كۆمەڵگا بە گوێی دەوڵەت دەگەیەنن.
پ: رێكخراوە ناحوكمییەكان‌و NGOكان لە ئێران، بە شێوەیەكی بەربڵاو چۆن‌و لە چ كاتێكدا پێكهاتن؟
هەروەك ئاگادارن پێكهاتنی NGOكان بە شێوەیەكی بەربڵاو لە ساڵی 1376ی هەتاوی دەستی پێكرد، واتە لە سەرەتای دەستبەكاربوونی دەوڵەتی "ئیسڵاحات (چاكسازی)"ی بە سەرۆك كۆماریی محەممەد خاتەمی. دیارە دەوڵەتی ریفۆرم پێی وابوو كە سەرەتا دەبێ‌ لە بواری سیاسیی پێشكەوتوو بین‌و پەرەپێدانی سیاسی دەست پێ‌بكرێ. ئەمە بە پێچەوانەی دەوڵەتەكانی پێش ئەو بوو كە پێیان وابوو دەبێ‌ لە مۆدێلێكی چینی كەڵك وەربگرێ‌، بە واتایەكی دیكە پێشكەوتنی ئابووریی سەرتاییترین جۆری پێشكەوتنە. بە پێی ئەم مۆدێلە پێشكەوتنی لە پاش هەموو پێشكەوتنەكانەو بە شێوەیەكی ئامرانە‌و لەسەرەوە ئەنجام دەدرێ‌. بەڵام بە پێی مۆدیڵی خاتەمی‌و هاوڕێیانی، پەرەپێدانی سیاسی دەبێ‌ لە پێشەوە بێ‌. لە روانگەی ئەوان لە مۆدێلی قەڵاو و گەورەی دەوڵەت دەبێ‌ رێفۆرم بكرێ‌‌و ئەم رێفۆرمەش ناقەومێت مەگەر ئەوەی كە كۆمەڵگای مەدەنی‌و رێكخراوە سیاسییەكان پێك بێنن‌و بڵاوببنەوە. بۆیە دەوڵەت تا رادەیەك بووە یاریدەری بەشی "كەرتی تایبەتی" بۆ پێكهێنانی كۆمەڵگای مەدەنی.
هەڵبەت لێرەدا باسی ئەم مۆدێلە ناكەین‌و باس ناكەین كە بۆچی سەركەوتوو نەبوو، بەڵام هێندە ئاماژە بەوە دەكەین كە دەوڵەت بەشێك بوو لە دەسەڵات لە ئێران، رەنگە بەشێكی چكۆلەش، بۆیە تەنانەت ئەگەر هەموو دەوڵەتیش لەگەڵ ئەم مۆدێلە بوایە، بەڵام بەشێك لە دەسەڵات بوو، بەشێكی دیكە هیچ بڕوایەكی بەم پرۆگرامە نەبوو. دیارە ئەگەر لە دەورەی رێفۆرمدا ئەو هەلە رەخسا كە NGO دابمەزرێن، بەڵام ئەم لە دایكبوونە جۆرێك سزاریەن بوو. لەدایكبوونێكی تەواو نەبوو. بۆیە هەم بۆ پێكهێنان‌و هەم چاودێری چالاكییەكانی NGOكان كێشەیەكی زۆر هەیە.
پ: هێندێ‌ باسی ئەو كێشانە دەكەن كە لە بەردەم چالاكی NGOكانن‌و دەبنە هۆی ئەوەی كەە NGOكان‌و رێكخراوە ناحوكمییەكان نەتوانن رۆڵی خۆیان وەك ئەهرۆمێكی كۆمەڵگای مەدەنی بگێڕن‌و زۆر زوو دادەخرێن؟
رێكخراوە ناحوكمییەكان لە ئێراندا، بە پێی یاسای بنەڕەتی، بۆ وەرگرتنی ئیزنی چالاكی، لەژێر چاودێری وەزارەتی نێوخۆ‌و "ئیتلاعاتی هێزی ئینتیزامی" دان. جگە لەمە دەوڵەت وەكوو "ئەسپی ترۆوا" سەیری NGOكان دەكا. ئەوان وا بیر دەكەنەوە كە كۆمەڵگای مەدەنی پرۆژەی رۆژئاوا، بە تایبەت ئەمریكایە بۆ رووخاندنی رێژیمی كۆماری ئیسلامی ئێران. ئەم سیاسەتە دەتوانین بە روونی لە وتەكانی بەهاری ئەمساڵی "موحسێنیی ئێژەیی"، وەزیری ئیتلاعات ببینین كە لە وتووێژێكدا ئاماژەی بە بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكان كرد‌و وتی ئەم بزووتنەوانە بە یارمەتی رۆژئاواو ئەمریكا خەریكی شۆڕشی نەرم‌و "خەزەندە"ن. بۆیە بۆ پووچەڵكردنەوەی ئەم سێناریۆیە دەستیان داوەتە هێندێ‌ كار، بۆ وێنە: 1ـ كەم كردنەوە‌و سنورداركردنی چالاكی رێكخراوە مەدەنییەكان لە رێگەی نەدانی ئیزنی چالاكی، چاوخشاندنەوە بە یاساكاندا‌و ...هتد. 2ـ بردنەسەرەوەی هەزینەی چالاكی لە بواری مەدەنی لە رێگەی دروستكردنی جۆرێك ترس‌و گرتن‌و زیندانی كردنی چالاكان، 3ـ چالاكییە رێكخراوەییەكان بەرەو چالاكی خەدەماتی، ئیمدادی‌و خێرخوازی دەبەن، 4ـ بەهێزكردنی رێكخراوە ئاینییەكان لە بەرامبەر كۆمەڵگای مەدەنی سێكۆلار‌و بێ‌لایەن، 5ـ هەوڵدان بۆ لە نێوبردنی پێوەندی نێوان رێكخراوەكانی ئێرانی‌و نێونەتەوەیی‌و ... هتد.
پ: بەڕای ئێوە بارودۆخی NGOكان لە كوردستان ئێستا لە چ دۆخێكدایە؟ ئایا پۆتانسیێل بۆ چالاكی NGOیی لە كوردستان هەیە؟ ئەم پوتانسیێلە تا چەند دەتوانێ‌ بە هۆی ئەو رەوشە نالەبارەی كە كۆماری ئیسلامی خوڵقاندویەتی، پراكتیزە بێتەوە؟
سەرەتا پێویستە ئاماژە بەوە بكەم كە پاش ئەوەی دەوڵەتی حەوتەم بە سەرۆك كۆماریی خاتەمی هاتە سەركار، كوردستان لەمێژ بوو كە بەدوای هەل‌و دەرفەتێكی وەهادا دەگەڕا كە بۆی بڕەخسێ‌‌و چالاكانی مەدەنی بێنە گۆڕەپان، هاتە نێو رەوشێكی نوێ. هەر لەم ئاستەدا بوو كە شۆڕشی گەلی كورد لە ئێران زۆرتر وەكوو چالاكی مەدەنی‌و بە قەڵەم بوو. چالاكانی مەدەنی، سیاسی، فەرهەنگی‌و كۆمەڵایەتی كوردستان دەستیان داوەتە بزاوتێكی نوێ‌. بەربڵاوبوونەوەی گۆڤارو چاپەمەنی، رێكخراوە فەرهەنگی‌و مەدەنییەكان یەكێ‌ لە ئاكامەكانی ئەم بزاوتە نوێیە بوو.
كوردستانی بندەستی رێژیمی كۆماری ئیسلامیی ئێران، بە چەند هۆوە بووە تەوەرێكی چالاكی مەدەنی لە ئێراندا، بزووتنەوە كۆمەڵایەتییەكان، وەكوو بزووتنەوەی خوێندكاری، ژنان، كرێكاران، مامۆستایان، لاوان، رۆژنامەنووسان زۆر زوو سەریان هەڵدا‌و گەشەیان كرد. بە راشكاوانە دەتوانم بڵێم پاش تاران كوردستان‌و ناوچە كوردنشینەكانی ئێران لە بواری چالاكی مەدەنی زۆر بەرچاو بوون. هەروا كە باسم كرد ئەمە بە چەند هۆ بوو كە من ئاماژە بە هێندێكیان دەكەم.
الف: مێژووی فەرهەنگی كوردەكان‌و شەوق‌و زەوقی ئەوان بۆ مامەڵەكردن یەكێ‌ لەو هۆیانە بوو. بۆ وێنە من ئاماژە بە شتێكی مێژوویی دەكەم لە هەورامان، لەو سەردەمەی كە هیچ باسێك لە دێموكراسی‌و هەڵبژاردن لە هیچ شوێنێكی دنیادا نەبوو، ئێمە لە هەورامان شورایەكمان هەبوو بە نێوی "شورای ئێلیتەكان: یا "شورای نوخبەكان". ئەم شواریە وەكوو شورای شاری ئێِستا وابوو كە ئەندامەكانی لە رێگای هەڵبژاردنەوە هەڵدەبژێردران. هەر كەسێ‌ دەیویست خۆی بپاڵێوێ‌، گەڵای دارێكی بۆ خۆی دەستنیشان دەكرد‌و ئەو خەڵكەی كە ئەیانویست دەنگ بەو كەسە بدەن گەڵای ئەو دارەیان دەخستە نێو سندوقی دەنگدانەوە. ئەمە بۆ خۆی وەكوو دیاردەیەكی مێژوویی، مێژووی فەرهەنگیی كوردەكان بۆ پێكەوە كاركردن پیشان دەدا. دیارە بەو مێژووە، دوور لە واقێع نیە ئەگەر كوردستان لە وڵاتێك وەكوو ئێران ببێتە تەوەرێكی فەرهەنگی بۆ چالاكی مەدەنی.
ب: زۆرجار باسی كێشەی مافی مرۆڤ، مین، كێشەی ژنان، منداڵان، لاوان، ژینگە‌و ... لە كوردستان‌و كۆمەڵگەی كوردستان كراوە، بۆیە لاوانی كورد ئەم پەرۆشییانە بووە‌و بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشە كۆمەڵایەتییانە هەوڵی خۆیانیان داوە، یەكێ‌ لەو هەوڵانە دروستكردنی ئەنجومەن‌و رێكخراوە بووە.
ج: یەكێ‌ لە گرینگترین هۆیەكانی گەشەكردنی كۆمەڵگای مەدەنیی لە كوردستان، نەبوونی بەستێنێكی یاسایی بۆ چالاكی سیاسیی لە كوردستان. دیارە ئەمە لە درێژخایەندا دەبێتە كێشەیەك، چوونكە NGO بۆ خۆی كاری سیاسی ناكا‌و سیاسیی نیە، بەڵام بە هۆی ئەوەی لە كوردستان بەستێنێك بۆ چالاكانی سیاسی نیە‌و لە لایەكی دیكەشەوە پەرۆشیی سیاسیی بۆ تاكی كورد بوونی هەیە، تاكی كورد لە رێگەیەكی دیكەوە چالاكی سیاسیی خۆی دەست پێ‌دەكا، یەكێ‌ لەو رێگانە دامەزراندنی NGO‌و چالاكی مەدەنییە. بۆیە لەم ساڵانەی دواییدا هەمووكات NGOكان وەكوو شوێنێكی یاریدەری بزاڤە كۆمەڵایەتییەكان بوونیان هەبووە.
پ: بارودۆخی ئێستای NGOكان لە كوردستانی ئێران چۆن هەڵدەسەنگێنێ‌؟ ئایا ئێستا بە هاتنەسەركاری دەوڵەتی ئەحمەدی نەژاد، دەرفەتێك بۆ چالاكی مەدەنی لە كوردستان ماوە؟
هەورەك لە سەرەتاشەوە باسم كرد، موحسێنیی ئێژەیی، وەزیری ئیتلاعاتی كۆماری ئیسلامی بە شێوەیەكی روون سیاسیەتی دەوڵەتی ئەحمەدی نەژادی لەمەڕ چالاكانی مەدەنی باس كرد. بۆیە روانینی دەسەڵات بۆ چالاكیی مەدەنی بە گشتی، جۆرە روانینێكە بە كۆمەڵێكی تاوانبار، تواناشیان ئەوەیە كە بە پشتیوانی دەوڵەتانی رۆژئاوایی هەوڵ ئەدەن شۆڕشی نەرم‌و "خەزەندە" لە ئێراندا پێك بێنن‌و رێژیم بڕوخێنن. دیارە وەها روانینێك بۆ چالاكانی مەدەنی، بارودۆخێكی زۆر خراپ بۆ ئەوان پێك دێنێ‌. هەر ئێستا دەبینین كە ژمارەیەكی زۆر لە چالاكان یان لە گرتووخانەكانن‌و سزای زیندانیان بەسەردا سەپێنراوە، یان لە وڵات هاتوونەتە دەرەوە. ئەمە تەنیا ئامانجێكی هەیە، سەركوتكردنی تەواوەتی كۆمەڵگای مەدەنی‌و گەشەپێدانی زۆرتری توتالیتاریزمی كۆماری ئیسلامی ئێران.
ئەمە بارودۆخێكە كە لەسەرتاسەری ئێران بە گشتی پێك هاتووە، دیارە كوردستان كە هەموو كاتێك زەختێكی تایبەتی لە لایەن دەسەڵاتەوە بەسەر چالاكان لەسەر بووە، بارودۆخێكی زۆر خراپتر پێك هاتووە. هەر ئێستا دەبینین ژمارەیەكی زۆر لەو چالاكانەمان لە بەندیخانەكانن، رۆژنامەكان‌و حەوتوونامەكان دادەخرێن بە شێوەیەك كە ئێستا جیا لە حەوتوونامەیەكی كوردی ـ فارسی حكومەتی، هیچ بلاڤۆكێكی كوریمان نیە، رۆژنامەنووسەكان لە زیندانن‌و ئەو چالاكانەی لە دەرەوەن بە ناچاری رێگەی راوەستان‌و بێدەنگیان گرتۆتەبەر. NGOكان‌و ئەنجومەنەكان یەك لەدوای یەك دادەخرێن‌و شوێنەكانیان پلۆمپ دەكرێن. بەگشتی من بارودۆخی ئێستای چالاكانی مەدەنیی لە كوردستانی ئێران زۆر خراپ هەڵدەسەنگێنم كە ئەنجامدانی چالاكی مەدەنی تەنیا هەزینەی بۆ چالاكان هەیە. هیوادارم ئەم بارودۆخە زۆر نەخایەنێ‌‌و ئەو كەش‌و هەوایە تایبەتە بۆ چالاكانی مەدەنی لە كوردستاندا بڕەخسێ‌.
پ: تكایە ئەگەر وەك دوا وتە، وتەیەكتان هەیە بۆ ئێمە‌و خوێنەرانی گۆڤارەكەمان بفەرموون؟
زۆر سوپاسی ئێوە دەكەم كە لە وەها كاتێكدا باسی NGOكانتان هێناوەتە بەرباسەوە، ئەم بابەتە، مژارێكی زۆر گرینگ‌و نوێیە كە دەبێ‌ زۆر بایەخی پێ‌ بدرێ‌. ئەم باسە پێویستە زۆرتر لە نێو حیزبەكانمان‌و لە نێو كەناڵە راگەیاندنە كوردییەكانماندا بگونجێ. ئەمەش چەند هۆی هەیە: یەكەم ئەوەی كە لەم رۆژانەدا زۆرجار، لە كاناڵە جیاجیاكان‌و لە كەسایەتییە جیاوازەكان ئەبیسین كە باس لە مۆدێڕنیتە‌و جیهانیبوون ئەكرێ‌، NGOكان یەكێ‌ لەو فاكتەرانەن كە هەوڵ ئەدەن جیاوازییەكانی نێوان سوننەت‌و مودێڕنیتە زەق بكەنەوە. NGOكان یەكێ‌ لە داهاتەكانی دنیای مودێڕنن. بۆیە هەر حیزبێكی كوردستانی وەكوو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران ئەگەر بیهەوێ‌ لە واقێعدا حیزبێكی مودێڕنی هەبێ‌، دەبێ‌ ئاگادارییەكی لە مودێڕنیتە‌و جیهانی مودێڕن‌و ئەو فاكتەرانەی كە ئەم جیهانە لەگەڵ جیهانی سوننەتی‌و كۆن دا جیادەكاتەوە، بناسن. دوهەم خاڵ كە ئەمەوێ‌ ئاماژەی پێ‌بكەم‌و پێویستی هێنانەبەرباسی وەها مژارێك ئەوە دەگەیەنێ‌ كە، كۆماری ئیسلامی ئێران بە رێگای NGOكانەوە دەستی داوەتە پڕوپاگەندەیەكی بەبڵاو دژ بە حیزبە كوردییەكان‌و بە تایبەتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، ئەو پرٍوپاگەندەیەش ئەوەیە كە وەها پیشان بدەن كە حیزبە كوردییەكان باوەڕیان بە NGOكان‌و چالاكانی مەدەنی نیە، ئەم كارە دەتوانێ‌ وەكوو پوچەڵكەرەوەیەكی ئەو پڕوپاگەندانە بێ‌. هیوادارم هەر درێژەیان هەبێ‌‌و دوبارە سوپاسی ئێوە‌و گۆڤاری سەركەتووی لاوان‌و یەكیەتیی لاوان دەكەم.

* ئێمەش سوپاسی ئێوە دەكەین‌و هیوای سەركەوتنتان بۆ دەخوازین.