"باسەواد بیخوێنێتەوە بۆ بێ
سەوادان"
لە "هاواری نیشتمان" ەوە
سەردێڕی ئەم وتارە، ناونیشانی
دێڕێکە کە لەسەر بەرگی یەکەمین ژمارەی گۆڤاری "هاواری نیشتمان"،
بڵاوکراوەی بیری یەکیەتی جەوانانی دێموکراتی کوردستان" چاپ و بڵاوبۆتەوە.
بانگەوازی خوێندەواری، گوتاری نیشتمانپەروەریی و ئازادی، یەکەمین دێڕەکانی مێژووی
رۆژنامەوانیی یەکیەتیی لاوانن کە لە دەرچوونی یەکەم ژمارەی "هاواری
نیشتمان"ەوە دەست پێ دەکات، تا گەیشتن بە سەرەتاکانی پەنجاهەمین ژمارەی دەوری
سێهەمی گۆڤاری "لاوان"، کە زمانحاڵ و دەربڕی ویست و ئارەزووەکانی لاوانی
رۆژهەڵاتی کوردستانە. رەنگە تۆمارکردنی مێژووی رۆژنامەوانیی و چالاکیی فەرهەنگیی
رێکخراوێکی لەمێژینەی وەک "یەکیەتیی لاوان"، تەنیا لە چوارچێوەی
بڵاوکردنەوەی گۆڤارێکدا قەتیس نەبێتەوە، بەم هۆیەوە تەنیا تیشک دەخەینە سەر ئەو
قۆناخانەی کە لە "هاواری نیشتمان"ەوە دەست پێ ئەکات. بە پێی بەڵگە و
سەرچاوە مێژووییەکان، ئاوڕێک لە چۆنیەتی چاپ و بڵاوبوونەوەی گۆڤاری "هاواری
نیشتمان" ئەدەینەوە:
هاواری نیشتمان:
* عەلادین سجادی لە كتێبی (مێژووی
ئەدەبی كوردی) دا ئاماژەی بۆ ئەوە كردوە كە (هاواری نیشتمان) یەك ژمارەی به
شێوەی گۆڤار دەرچووە و پاشان وەكو ڕۆژنامە چەند ژمارەی دیكەی لێ دەركراوه.
{بڕوانە: عەلادین سجادی، مێژووی ئەدەبی كوردی، چاپی دووەم، بەغداد، 1971، ل 616}.
** محەمەد تۆفیق وردی سەبارەت بە
(هاواری نیشتمان) نووسیویەتی: "رۆژنامەیەكی هەفتەیی و بڵاوكەرەوەی بیری
لاوانی كوردستان بوو. لە لایەن (شەهید صدیق ئەنجیری) لە (سابلاخ ــ مەهاباد)
بڵاوئەكرایەوە، دوای چەند ژمارەیەك ئەنجا بە وینەی گوڤار چاپ ئەكرا. (محمد توفیق
وردی) سەرەك نووسەری بوو، هەر لە سالی (1946) دا پەكی كەوتوە". {بڕوانە:
محەمەد تۆفیق وردی، ڕۆژنامەگەری لە كوردستانا، گۆڤاری ڕووناكی ــ النور، ژمارە
290، هەینی 3/10/1969، ل 43}.
***
سەدیق ساڵح یەکێک لە بەرپرسانی
بنکەی ژین کە لە ساڵی ٢٠٠٧ بەشێکی زۆر لە ژمارەکانی " کۆردستان" و پێنج
ژمارەی " هاواری نیشتمان"ی بڵاو کردووەتەوە. لە سەرەتایەک دا کە بۆ
ناساندنی ئەو ژمارانەی " کوردستان" ی نووسیوە سەبارەت بە گۆڤاری
"هاواری نیشتمان" ئەنووسێت:
"هاواری نیشتمان" وەک لە
سەرسەرەوەی لای دەستی ڕاستی لاپەڕەی یەکەمی ڕۆژنامەکە نووسراوە " ئۆرگانی
یەکێەتی جەوانانی دێمۆکڕاتی کوردستان" بووە. لە بن وشەی " هاواری
نیشتمان" کە بە خەتی قەڵەو نووسراوە ، " لە لایەن هەیئەتی نووسەران
وەدەر دەکەوێ".
ژمارەی ١ی " هاواری نیشتمان لە
ڕۆژی پێنجشەمە ١٩ی بانەمەڕی ١٣٢٥ بەرانبەر بە ٩ی مەی ١٩٤٦ لە دوو لاپەڕە دا و
حەوتووی دوو جار بڵاو کراوەتەوە. ئەوە نازاندرێ بە گشتی چەند ژمارە لە "
هاواری نیشتمان" بڵاو کراوەتەوە. بەڵان ئێستا لە ژمارەی ١ تا ٥ی بەدەستەوەیە
کە ژمارە ٥ لە ٢ی پووشپەڕی ١٣٢٥ی هەتاوی بڵاو کراوەتەوە،
ئەو ڕۆژنامەیەش هەر لە چاپخانەی
کوردستان لە مەهاباد چاپ کراوە و " سەدیقی ئەنجیری ئازەر " مودیری
مەسئوولی ئەو ڕۆژنامەیە بووە.
هێندێک لە نووسەرانی هاواری
نیشتمان: محەمەد تۆفیق وردی، سەدیقی ئەنجیری ئازەر، سەیفوڵای نانەوا زادە، ،
دڵشادی ڕەسووڵی، ئەنوەر دڵسۆز، مەلای داودی ( مەلا عەبدوڵای حەجۆکێ )، محەممەد
شاپەسەندی و هەڵبەتە مامۆستا هێمن لە پێشەکی "تاریک و روون"دا، لە بیرەوەرییەکانی
خۆی بە ناوی " لەکوێوە بۆ کوێ؟" و هەروەها مامۆستا هەژار لە کتێبی
"چێشتی مجێور"دا، باس لەوە دەکەن کە شێعر و بابەتیان بۆ هاواری نیشتمان
نووسیوە و بڵاو بۆتەوە.
****
د.هێمداد حوسێن، لە کتێبی
"مێژووی رۆژنامەگەریی سەردەمی کۆماری کوردستان، ل ٩٨" دەنووسێت:
"گۆڤاری هاواری نیشتمان"
بڵاوکراوەی "بیری یەکیەتی جەوانانی دێموکرات"، و یەک ژمارەی لێ دەرچوە
کە رێکەوتی ١ی خاکەلێوە بڵاو بۆتەوە. بەڕێوەبەر (مودیرمەسئول) صدیق انجیری ئازەر.
(ژمارە ١، ساڵی هەوەڵ، خاکەلێوەی ١٣٢٥، / ٢١، مارس، ١٩٤٦)
...
بە پێی ئەم بەڵگە مێژووییانەی
سەرەوە، وا دیارە کە "هاواری نیشتمان" بە پێی هەل و مەرجی ئەوکات و
نەبوونی داهاتی پێویست بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە، یەکەم ژەمارەی وەک گۆڤار و لە
رێکەوتی ١ی خاکەلێوەی ١٣٢٥ی هەتاوی بڵاو بۆتەوە و پاشان وەکوو رۆژنامە زیاتر لە پێنج
ژمارەی دیکەی لە ١٩ی بانەمەڕی هەمان ساڵدا دەست پێ ئەکاتەوە.
٢
کۆماری کوردستان، فەزایەکی
کراوە و دێموکراتی بۆ لاوان و گەنجان رەخساندبوو، تەنانەت لاوان لە پێکهاتەی
دەسەڵات و بەڕێوەبەریی کۆماری کوردستان دا رۆڵی سەرەکییان دەگێڕا. هەموو دەروویەک
بەڕووی گەشەکردنی سیاسی و فەرهەنگیدا ئاوەڵابوو. بێگومان لە کەش و هەوای ئازادی
کۆماری کوردستاندا و گەشەکردنی کۆمەڵگای کوردستان لە بواری بیری نەتەوەییەوە،
گوتاری بەهێزی نووسراوە و بیری بەڕێوەبەرانی یەکیەتیی جەوانانی کوردستانیش، هەڵگری
هەمان بیری نەتەوەییە بوە. بۆیە گرینگترین كار‌و ئەركی
یەكیەتیی لاوان لەو سەردەمەدا بە پێی بارودۆخەكەی‌و رەوشی سیاسی‌و كۆمەڵایەتی
خەڵكی كوردستان، دەتوانین بڵێین خوێندن‌و نووسینی بە زمانی كوردی، راهێنان‌و
پەروەردە كردنی لاوان، ئاشناكردنیان بە پرسە نەتەوەیییەكان‌و وشیاری نەتەوایەتی،
بەشدارییان لە كارە ئیداری‌و كۆمەڵایەتییەكان‌و هەروەها سەرنجڕاكێشانی لاوەكان بۆ
بە پێشمەرگەبوون لە سەردەمی كۆماری کوردستان دا بوە. بە گشتی دەتوانین بڵێین کە
گوتاری زاڵی ئەم قۆناخەی یەکیەتیی لاوان و گۆڤاری هاواری نیشتمان "خودئاگایی
نەتەوەیی" بوە و کەمتر پەرژاوەتە سەر دۆخی کۆمەڵایەتیی و فەرهەنگی ئەو
سەردەمەی لاوان.
٣
پاش 11 مانگ ده‌سه‌ڵاتی کۆماری
کوردستان له ساڵی 1324ی هه‌تاویدا، هه‌موو ده‌رگاکان به‌سه‌ر گه‌شه‌کردن و
فراژووبوونی به‌ستێنه‌کانی کولتوور و هونه‌ر له کوردستاندا داخرا. کۆمه‌ڵگه‌ی
کوردی له به‌ستێنی کولتووری به هۆی بارودۆخی سه‌ختی سیاسییه‌وه که به‌سه‌ریدا
زاڵ بوو، فه‌زای شه‌ڕ، ترس و دڵه‌راوکێ و نائه‌منیی هه‌موو به‌ستێنه‌کانی گرته‌وه
و بووه هۆی دارووخان و داخرانی فه‌زای کولتووری و هونه‌ری کوردستان. یەکیەتیی
جوانان، پرش و بڵاوەیان پێ کراو و هەریەک لە شوێنێک گیرسانەوە.
پاش رووخانی کۆماری کوردستان،
"یەکیەتیی لاوان" هاوکات لەگەڵ حزبی دێموکرات دا بووژایەوە، هێدی هێدی
نەوەی پاش کۆماری کوردستان ئۆرگانی خۆیان رێک خستەوە، بڵاوکراوە و بیری خۆیان
بڵاوکردەوە. لە خەزەڵوەری ساڵی 1360دا یەكەمین ژمارەی
گۆڤاری "لاوان" واتە ئۆرگانی كۆمیتەی بەڕێوەبەریی یەكیەتیی لاوانی
دێموكراتی كوردستانی ئێران بە دوو زمانی فارسی‌و كوردی بڵاو بۆوە‌و دواتر بەشە
فارسییەكەی دەرنەچوو. جێگای باسە كە ئەم دەورەیە لە گۆڤاری لاوان، "56"
ژمارەی لـێ چاپ‌و بڵاو بۆتەوە. شایانی باسە كە پێشتر لە ناوچە جیاجیاكاندا ساڵی
1358 سەر لە نوێ گۆڤاری هاواری نیشتمان ئۆرگانی یەكیەتیی لاوان بڵاو كرایەوە. لە
هەمان ساڵدا لاوانی مەهاباد گۆڤاری "گەلاوێژ"یان دەركرد، لە شاری بانە "روانگەی
لاوان" لە ژێر ناوی ئۆرگانی یەكیەتیی لاوان ـ بانە، چاپ‌و بڵاو دەبووەوە.
ئەم قۆناخەی رۆژنامەگەریی رێکخراویی
یەکیەتیی لاوانی دێموکراتی کوردستانی ئێران، تەژی لە بیری نەتەوەیی و بەرگریی
نیشتمانیی لاوانی کوردە، شێعر و چیرۆکی حیماسی، وتار و لێکدانەوەی سیاسی رۆژ و
خەباتی پێشمەرگە و سەنگەرەکانی شەڕ لە کوردستاندا و هەروەها پەیامی لە دەوری
یەکیەتیی لاوان کۆببنەوە بۆ دیفاع کردن لە ئازادی و خاکی کوردستان، ئەبێتە تەشقی
گوتاری سیاسی و نەتەوەیی گۆڤاری لاوان کە لە هەوێنی "گوتاری بەرگری
رەوای"ی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستانەوە سەرچاوە ئەگرێت.
4
دەورەی سێهەمی قۆناخی
رۆژنامەگەریی یەکیەتیی لاوان، لە چوارچێوەی گۆڤاری "لاوان"دا، لە
کاتێکدایە کە یەكیەتیی لاوان ئۆرگانی خۆی سەر لە نوێ زیندوو دەكاتەوە‌و لە
ساڵی 1378 بەملاوە ئۆرگانەكەی مۆدێڕنتر‌و ئۆرگانیزەتر دەكاتەوە‌و كۆنگرەی
یەكەمی خۆی لەو سەروبەندەدا دەبەستێ. لەم سەردەمەدا بە هۆی ئەوەی كە لە
رۆژهەڵاتی کوردستاندا گۆڕانکاریی زۆر هاتۆتە ئاراوە، رێکخراو و ئەنجوومەنە
مەدەنییەکان شکڵیان گرتوە و، گوتاری كۆمەڵگای مەدەنی دەبێتە گوتاری زاڵی
"گۆڤاری لاوان". هەروەها وێڕای ئەوەی كە گوتاری نەتەوەیی بە
شێوەیەكی مۆدرێن چاو لێدەكرێ، دێموكراسیخوازی‌و كۆمەڵگای مەدەنی‌و فەرهەنگی
سیاسیی دێموكراتیك دەبێتە گوتاری زاڵی گۆڤارەکە. شایانی باسە کە دەورەی سێهەمی
گۆڤاری لاوان، نزیک بۆتەوە لە پەنجاهەمین ژمارەی خۆی و
دەتوانین بڵێین کە ئارشیوێکی پڕ نێوەرۆکی لە کاری رۆژنامەگەریی بۆ خۆی تۆمار
کردوە.
٥
گۆڤاری هاواری نیشتمان و دواتر
گۆڤاری لاوان، وەک دوو میراتی رۆژنامەوانیی رێکخراوی یەکیەتیی لاوانی دێموکراتی
کوردستانی ئێران، لە ساتەوەختێکدا چاپ و بڵاوبوونەتەوە کە کەمترین دەرەتان و
کەمترین ئیمکاناتی پێویست بۆ چاپ و بڵاوبوونەوەیان لەبەردەستدا بوە. بێگومان بە بێ
کێشە و گرفت نەبوە، بەڵام گرفتی سەرەکی ئەم بڵاوکراوەیە ئەوەیە کە بەردەنگی
راستەقینەی خۆی، بەدەستی ناگات، یان ئەگەر بگات لەگەڵ دەیان کۆسپ و تەگەرەی سەخت
بەرەوڕوویە. هەرچەندە ئەوڕۆکە ماڵپەڕی ئەنترنێتی لاوان بۆشایەکەی تا رادەیەک پڕ
کردۆتەوە، بەڵام وەک خۆی، بەدەستی خوێنەران و لاوانی رۆژهەڵاتی کوردستان ناگات،
ئەوەش دەگەڕێتەوە بۆ بارودۆخی دژواری یەکیەتیی لاوان و نەبوونی ئازادی لە ئێراندا.
دوایین پەیڤی ئەم وتارە ئەوەیە کە،
"گۆڤاری لاوان" لە دایکبووی سەردەمی کۆماری کوردستان و ئێستایە، دەیان
قەڵەمی بەهێزی پێگەیاندوە، بۆ ئەوەی درێژە بە چاپ و بڵاوبوونەوەی خۆی بدات،
پێویستی بە قەڵەمی نوێ و نووسراوەی هەموو لاوانە و پێگەیەکە بۆ پێگەیاندنی لاوان.
ئەگەر بەسەر بەرگی "هاواری نیشتمان"ەوە دەنووسرا "باسەواد
بیخوێنێتەوە بۆ بێ سەوادەکان"، ئەمڕۆ بانگەشەی "رابوونی نەتەوەیی لاوان،
کۆمەڵگای مەدەنی و دێموکراسی، گەشەکردن و پێشکەوتن و ..." دەکرێت.
خوێنەرانی هێژا! لە کاتێکدا
پەنجاهەمین ژمارەی گۆڤاری لاوان دەخوێننەوە، رەنج و ماندووبوون و زەحمەتی دەیان و
سەدان لاوی رۆژهەڵاتی کوردستانی پێوە دیارە، لەگەڵ وشە بە وشەی ئەم دێڕانەدا،
دەستی خەبات و کۆڵنەدانی ئەو کەسانەی بە گەرمی دەگووشین کە ساڵانێک بە بیر و
ئەندیشەیان گۆڤاری لاوانیان نەخشاندوە و ئەو کەسانەی پێوە ماندووبوون و زەحمەتیان
پێوە کێشاوە لە پیت چنینەوە بگرە هەتا ئەو لاوانەی رێگای مەترسی لەبەر دەگرن و لە
ناوخۆی وڵاتدا بڵاوی دەکەنەوە. ئەرکی ئێمە، گەیاندنی زانیاری و پێگەیاندنی
ئازادانە و دێموکراتیکی لاوانی رۆژهەڵاتی کوردستانە و پەیامی ئێمە پەیامێکی
ئاشتیخوازانە و نەتەوەییە. نه‌ته‌وه‌ی ئازاد و رۆژهەڵاتی
ئازاد بۆ ئێمە، به‌رهه‌می لاوانی ئازادیخواز و دێموکراتە، ئه‌وانه‌ی ئازادانه
بیرده‌كه‌نه‌وه‌‌و ئازادانه بڕیار ده‌ده‌ن تا بڕی هه‌ستكردنی مرۆڤ به‌ئازادیی‌‌و
دادپه‌روه‌ریی له وڵاته‌كه‌ی خۆیدا زیاتر بێت، په‌یكه‌ری كۆمه‌ڵایه‌تی‌‌و
قه‌واره‌ی نیشتمانیمان به‌هێزتره و تواناییمان لەسەرەوەتر دەبێت. هەر خەونی ئازادییە کە خوێنی تازەی بەردەوامیمان پێ ئەبەخشێت.
***
ئەم وتارە وەکوو سەروتاری گۆڤاری لاوان بڵاو بوویەوە.
***
ژمارەیەک لە هاواری نیشتمان کە وەک پاشکۆی گۆڤاری لاوان بڵاو بوویەوە
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر