بهشی دووههمی کتێبی کوردیزم
هەر وەك گوترا، تیۆریی كوردیزم دەتوانێ بە گواستنەوەی راستیەكان لە چوارچێوەیەكی دیاریكراوەدا، بواری "خۆناسین(خودشناخت)"ی نەتەوەیەك لە چوارچێوەی دەوڵەت ـ نەتەوەیەكدا بڕەخسێنێ...
هەر وەك گوترا، تیۆریی كوردیزم دەتوانێ بە گواستنەوەی راستیەكان لە چوارچێوەیەكی دیاریكراوەدا، بواری "خۆناسین(خودشناخت)"ی نەتەوەیەك لە چوارچێوەی دەوڵەت ـ نەتەوەیەكدا بڕەخسێنێ.
كوردیزم، سەڵماندنی شوناسی نەتەوەیی لە چوارچێوەی "دەوڵەت ـ نەتەوە"یەكەوەو وەك تیۆرییەك، "سیمایی سیاسی"یە كە دەربڕی روخساری سروشتی پێوەندی تاك بە كۆمەڵەكەی خۆیەوەیە. "ایزم (ism)" لە "كوردیزمدا"، "كردەوە (practica)"یە، رەوتی گەشەسەندن، كردەكارێك، میكانیزمێكی گونجاو و قەرەبووكەرەوەو گێڕانی رۆڵی كاراكتەری لە لایەن "جەماوەر"و "بژاردەكان(نخبەها)"نەوە لە پرۆسەی "نەتەوەخوازی"دایە.
"كوردیزم"، بزاوت لە دەرهەستە پەردەوازەكان بەرەو بەرهەستە یەكگرتوووەكان، بزاوت لە هاوسەنگی ناسەقامگیری "نۆرمخوازی (هنجارگرایی)" بەرەو هاوسەنگی سەقامگیری نەتەوەخوازی كوردو هەوڵا بۆ سەڵماندنی راستییە سیاسی، كۆمەڵایەتی، فەرهەنگییەكانی نەتەوەی كورد لە چوارچێوەی شوناسێكی سەربەخۆییدایە. "كوردیزم" بەهەرمی خودئاگاییو بەشێكی گرینگ لە هزری كوردێكەو وەكوو تیۆرییەك كە پێگەی ئەو بە تەواوەتی خودئاگاییو بەهەستێكی گرینگی هزری كوردێكەوەو وەكوو تیۆرییەك كە پێگەی ئەو بە تەواوەتی خودئاگایی سیاسی، كۆمەڵایەتیو فەرهەنگیو ئابووری نەتەوەیی كورد دەبێ. "بەریانە دەروونی" نەتەوە بەرەو پێگەیشتنی بەوێنەی ئۆرگانیزمێكی رەنگدانەوەی دەبێ. لەم روویەوە دەتوانین بڵێین كە كوردیزم "لێكدانەوەی خۆی بە زمانی خۆی(تعبیر خود بە زبان خود)" و تەنیا بەو هۆیەوە دەتوانێ تەواویەتو راستییەكانی كوردستان تەتڵە(تبین)، وەسف و شروڤە بكرێ. لە پەرتوكی دووهەمی تیۆریی كوردیزم بە چەمكە بنەڕەتییەكانییەوە خەریكین.
شرۆڤەی چیرۆكی نەتەوە لە "كوردیزم"دا، گەیشتن بە مەزنایەتی، دەسەڵاتو ئازادییە.(1)
"كوردیزم" لە سادەترین پێناسەدا، خۆشەویستی نەتەوەی كوردە كە بە دانانی بنەمای خۆیی لەسەر شێوازی نۆرم، تێگەیشتنیو بناژۆیی، بەشداریی جەماوەریی خەڵك بۆ ئاوەزیەتیی "نەتەوەخوازی" ئاراستە دەكا. (2)
كوردیزم بە مەبەستی بیچمگرتنی بەڵگەمەند، ئێستراتێژیو تاكتیكی پێگەیی لە راستییەكانی فەرهەنگی، سیاسیو ئابووری پێكەوە گرێ دراوە كە دوائامانجی خۆیی لە یەكپارچەیییەكی هەراو بەناو كوردستان مسۆگەر دەكا.(3)
"كوردیزم" بەرهەمی بەرخۆدانەكانی نەتەوەی كورد دژ بە باڵادەستە (لە روانگەی مێژوویی ـ میتۆدۆلۆژییەوە، بریتیە لە قۆناغی 400 ساڵەی كۆلۆنیالیزمی نێودەوڵەتی) كە لانیكەم بریتین لەم تایبەتمەندییانە:
1ـ بەرخۆدانێكی ئەرزی گشتییو هاوبەش
2ـ زمانی گشتییو هاوبەش
3ـ فەرهەنگێكی گشتییو هاوبەش
4ـ یەكیەتیی گشتییو هاوبەش
5ـ مێژووی گشتییو هاوبەش
6ـ تێگەیشتنی گشتییو هاوبەش لەمەڕ پێوەندیی كۆمەڵێك كە بە "هەستە هەڤبەندییە كۆمەڵایەتییەكان (احساسات همبستگی اجتماعی) ناودێر دەكرێ.
7ـ باری دەروونی هاوبەش.(4)
"كوردیزم" شێوەیەكی تایبەت لە شوناسی سیاسییە كە لە كۆمەڵێكدا بەناو نەتەوەی كورد بنجبەست بووە.(5)
"كوردیزم" لە راستیدا شێوە رەوا پەیداكراوەكانی زەمەنی ئێستایە بۆ "نەتەوەی كورد" لە چوارچێوەی كردەكارو دژكردەوەی دینامیكی شوناسێك بە ناو "كورد" بە جەختكردن لەسەر دامەزراوەكان، هەڵسوكەوتو تێگەیشتەكانە كە دەروەستە نۆرم، حەزو سیاسەتە داڕێژراوەكانی ئەم بیاڤە دەستیان تێدا هەیە.(6)
شوناسی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا لەسەر بنەمای ئارمانجە پێوەندیدارەكان بە شارۆڤەندی، بەشداری و دێموكراسی دەربڕینو هزری "نەتەوەخوازی كورد"ە وەك بناخەیەك بۆ شوناسی شارۆڤەندیو هەڤبەندی بەهێز دەكا.(7)
"كورریزم" لە بیاڤی "ئارمانجە نەتەوەیییەكان" لە دوی مسۆگەركردنی ئەم ئامانجانەیە:
1ـ مسۆگەركردنی سەربەخۆیی سیاسیی نەتەوەیی كورد لە رێگەی لەبەرگرتنی نەتەوەخوازی كورد.
2ـ سەقامگیری پێگەو شوێنی نەتەوی كورد لە پلەی نەتەوەیەكی ئازاد.
3ـ مسۆگەركردنی بنچینەی دەسەڵاتی نەتەوەییو یەكسانی بۆ نەتەوەیی كورد لە بەرامبەر نەتەوەكانی دیكەدا.(8)
"كوردیزم" بە فەرمی ناسینی دەسەڵاتدارێتی نەتەوەیی نەتەوەی كورد لە ژێر ساباتی دەسەڵاتی خەڵكی دایە.(9)
"كوردیزم" بە هێنانە بەرباسی "رزگاری نەتەوەیی بەرزتر لە هەر شتێك" بنەڕەتی هەستو تێڕوانینەكانی "نەتەوەخوازی" بەرەو شوناسێكی سەربەخۆ ئاراستە دەكا.(10)
"كوردیزم" رەواییبەخشینی بەرانبەرانە بە كولتووری نەتەوەیی كورد وەك كولتوورێكی زاڵا لە بیاڤی جوغرافیایی "كوردستان"دایە.(11)
"كوردیزم" نە تەنیا بیری مە بۆ گرینگیدان بە بوارە راستەوخۆكانی مێژوویی و پێكهاتەیی ئاراستە دەكا، بەڵكوو نیشان دەدا كە هەر چەشنە باسێك لەمەڕ نەتەوەخوازی ناتوانێ داواكارییە یەك لە دوای یەكە بنەڕەتییەكانیتر لەمەڕ دەرهەستێتیو شوناسی مرۆڤایەتی جیا كاتەوە.(12)
"كوردیزم" بەفەرمی ناسینی نەتەوەیەكە لە روانگەی مێژوویییەوە بە شێوەیەكیی نادرووست ناسێنراوە یان هەوڵا بۆ سڕینەوەی دراوە. لە روانگەی "كوردیزم"ەوە هەر واتایەك لە شوناس، دەبێ ئەم مژارانە وەك خاوەنی بەشێك لە تێگەیشتنی خۆیی لەو چەمكە دابێ.(13)
"كوردیزم" وەك ئاخێوێك سێ كاری بنچینەیی بەڕێوە دەبا:
1ـ رێگا جۆربەجۆرەكانی رەنێوهێنانو رەنێوهینانەوەی شوناس بەردەوام دەناسێتەوە، پەسندو دەری دەبڕێ."ناسیارناسی(شناخت شناسی)"
2ـ پێگەی جۆراوجۆری هەبوونی بەردەوام دەناسێتەوە، پەسندو دەردەبڕێ. (هایدن ناسی]ئەم وشەیە كەلهوڕییە.و.[(هستی شناسی)
3ـ لایەنە جۆربەجۆرەكانی بەهێزكردنی بەردەوام دەناسێتەوە، پەسندو دەردەبڕێ. (سیاسەت).(14)
"كوردیزم" دەسەڵاتداریتی تاك هزری(اندیشەای واحد)یەو ئاوێتەساز لە نەتەوە، پێداگری لە یەكیەتیی نەتەوەییو گۆڕانی جیاوازییە دەروونییەكان لە پێكهاتەیەكی ئاوێتە كراودایە.(15)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە ئەو شتەی كە نازناوی جیاییخوازی لەخۆ گرتووە هەوڵا بۆ دوزینەوەی پێگەیەكی سەربەخۆیە كە سەرچاوە لە تێگەیشتنە هەستپێكراوەكانی جیاواز لەگەڵا "ئەوەی دی"دایەو ئەوەش دەتوانێ بە یەكسانی وەك دژكردەوەیەك لە بەرامبەر چەمكە پەراوێزكراوەكانیش رەچاو بكرێ كە لەلایەن ئاخێوی باڵادەستەوە بەسەر نەتەوەی كورددا سەپێنراوە.(16)
لە روانگەی كوردیزمەوە، مەزهەبی جیاواز لەنێوان كوردەكان نابێ هەرگیز بێتە هۆی پێكهێنانی سنووری نێوان "ئێمە" و "ئەوان". لە "كوردیزم"دا، سنووری خودو ئەویدی "، "خود"ی كورد" و "ئەوی دی كوردی ناخودی"یە.(17)
"كوردیزم" هەرچەشنە بەلاڕێداچوونێكی ناتەبادۆزانەی مەزهەبی لە چوارچێوەی بنچینەكانی خود، رەتدكاتەوەو بێ بایەخو ناڕوا دەزانێ لە روانگەی "كوردیزم"دا، هەموو ئەو كەسانەی كە لە جوغرافیایی نیشتمانیو دەرهەستی كوردستان دەژین نەتەوەی كورد پێك ێنن.(18)
"كوردیزم"، "یەكبوونخوازی نەتەوەیی (وحدت پنداری ملی)" لە وەڵامدانەوە بە پرسیارە پێوەندیدارەكان بە شوناسەوە، دەسەڵاتدارێتیو پەیڕەوی كردن لە هەمان كاتدا هۆگری تاكەكان بە كۆمەڵە جۆربەجۆرەكانەوەیە.(19)
"كوردیزم" دانی دەسەڵاتدارێتی نیشتمانێك بە كۆمەڵگەیەكی ئاوێتە بە ناو "كورد" لە جوغرافییایەك بەناو "كوردستان" دایە. (20)
"كوردیزم" مسۆگەركردن بە یەكگرتنەوەی سنوورەكانی دەوڵەتی نەتەوەیی لەگەڵا هێڵە چڕەكانی شوناسی شارۆڤەندانی كورد بە ناو "شارۆڤەندی دەوڵەتی نەتەوەیی"یە.(21)
"كوردیزم" بە پێداگری لەسەرئەم ئارمانجە كە "نەتەوە"، سەرچاوەی رەواییەو لەسەر ئەم باوەڕەكەیە مافی بەشداریكردنی لە سەربەخۆییدا دەبێ پەیڕەوی ئاخێوی "شوناس" بێ.(22)
"كوردیزم" بە وێنەی ئیدئۆلۆژییەك، نۆرمی سیاسی، پەرەپێدانی هاوشێوەكردن بە ئامانجی گەیشتن بە شوناسی سەربەخۆ لە سیستمێكی گشتگیری كوردستان تەوەردایە.(23)
"كوریزم" تێگەیاندنی هەستی غرووری نەتەوایەتیو بانگەشەی نەتەوەی كورد بۆ رزگارییە هەتا پێگەی شیاوی خۆیی لە مێژووداو لە پلەی نەتەوەیەكی مەزندا بە دەست بهێنێ.(24)
"بزاڤی خودئاگایی نەتەوەی كورد" فەلسەفەیەكە، كە لەسەر بنەمایی دژایەتیی یەكییەتیی نەتەوەیی كورد لە نیشتمانی كوردستاندا بە ئامانجی كۆتاییهێنان بە باڵادەستی لە رێگەی "مافی دیاری كردنی چارەنووسی نەتەوەیی"یەوە بە دەست دێت.(25)
"كوردیزم" بەستراوە بە ئارمانجێكەوە كە خوازیاری سڕینەوەی سنوورە دیاریكراوەكان لەلایەن "باڵادەست"وەو ئامانجی پێكهێنانی وڵاتێكی سەربەخۆیی كوردییە.(26)
پێكهێنانی "ئاگایی سەقامگیری نەتەوەیی" لە بیاڤی راهێنانی كولتووری، ئارمانجی بنەڕەتی "كوردیزم"داو لە سەقامگیری یەكپارچەكردنی نەتەوەییدایە.(27)
"كوردیزم" وەكوو "باوەڕێكی پیرۆز(مقدس)" بنەمایی كەسایەتی نەتەوەییو هۆكاری هەڤبەندیو یەكیەتیی نەتەوەی كورد بە وێنەی بایەخێكی بنەڕەتی(ارزش بنیادین)یە.(28)
"كوردیزم" بەرنامەیەكی سیاسی ناسراو بۆ نەتەوەی كورد لە پێوەندی لەگەڵا مێژوو، بایەخی بنەڕەتیو شوناسو، پیداگری راستەخۆی لەسەر هەبوونیەتی دیاریكراوی نەتەوەییدایە.(29)
"كوردیزم" بە وێنەی نەتەوەخوازیی رزگاریدەر، خەباتی خۆیی دژبە باڵادەستێ كە نیشتمانی كوردستانی لە ژێر دەسەڵاتی خۆیدا گرتووە، نیشانەگیری دەكا.(30)
ئامانجی دواڕۆژی "كوردیزم" دیاریكردنی بەشێك بە شوناسی نەتەوەیی، داڕماندنی سیستمی باڵادەستو ژیانەوەی دەوڵەتی سەربەخۆیی كوردستانە.(31)
مەبەست لە ئیدئولۆژی "كوردیزم" ئەو بنچینەو، بایەخو ئارمانجانەیە كە پێكهێنانو سەقامگیری وڵاتی سەربەخۆی كورد بە مەبەستی گیشتن بە ئامانجە هاوبەشەكان، نۆژەنكردنەوەی یان ئازادكردنی لە رێگەی بەڕێوەبردنی دادپەروەری، یەكسانیو تەكوزی، رێنوماییو هاندان دەكا.(32)
مەبەست لە رێكخستنی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا، تەڤگەرو شۆڕشەكان یان خەباتە بیچمگرتووەكانو رێكخراو لەلایەن گرووپی نەتەوەیی كوردەوەیە كە خوازیاری بەفەرمی ناسینن.(33)
كولتووری مەدەنی لە "كوردیزم"دا كۆمەڵە كردەوە، قوربانیدانو رێكارە هاوبەشەكانی شارۆڤەندان بە ئامانجی داسەپاندنی وەفاداریو بەرگری لە نەتەوە ـ وڵاتە.(34)
ئامانجی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا خۆناسینی جەماوەری نەتەوە ـ دەوڵەتەكانو دۆزینەوەی رەسەنایەتیی كولتووری ئافڕینرانە كە بە هۆی هۆنەرە نەتەوەییو فەرهەنگییەكانی خەڵكییەوەیە.(35)
ئەركی دیاریكردنی سنوورو دەسەڵات، بەرگری لە سنوورە نیشتمانییەكانو رەنێوهێنانی ناسینی نێودەوڵەتی لە بوارە دەرەكییەكانی "كوردیزم"دا دەژمێردرێ.(36)
گرینگی رێكخستنی نێوخۆیی كۆمەڵگەی نەتەوەیی، چارەسەری كێشەگەلێكە كە پێویستی بە ئاراستەكردنی خۆبژێوی(خودكفایی)و رەوایی سیاسی دەخوازێ. هەروەها بەكارهێنانی ئامرازە بنەڕەتییەكانی پێویست بە مەبەستی یەكیەتی بەخشین بە نەتەوە لە چوارچێوەی ئامانجە یەكیەتی بەخشەكانی " كوردیزم"دا جێگیر دەبن.(37)
شوناسی كولتووری لە "كوردیزم"دا زایەڵەی یادگەی مێژوویی(حافڤه تاریخی)و جەوهەری ژینەری نەتەوە لە رابردوودا، ئێستاو داهاتوو بوە، هەبوەو دەبێ.(38)
"كوردیزم" بایەخدانەری چییەتی نەتەوەیی كورد وەك سەرچاوەیەكی رەوا بۆ دامەزرانی هەبوونێتیو شوناسی جیاوازو سەربەخۆیدایە.(39)
هەوڵی "كوردیزم" مسۆگەركردنی كردەخوازی (عمل گرایی) خەباتی خەڵكی لە پێناو بیچمگرتنی هێڵێكی ئیدئولۆژێكی لە هەوڵ بۆ سەربەخۆییە.(40)
سێ هۆكاری گشتی كە "كوردیزم" لە كردەوەدا دەبێ گرینگی زۆریان بداتێ:
1ـ ئامادە كردنی یاسای بنەڕەتی
2ـ هەڵبژاردنی دەوڵەتی هەڵبژێردراو(منتخب)
3ـ پیشتیوانی نەتەوەیی لە یاسای بنەڕەتی دەوڵەتی هەڵبژێردراو. (41)
"كوردیزم" بە دووریكردن لە جەمسەربوونی ئیدئولۆژیك، دەستڕاگەیشتنی نەتەوەیی بە دەسەڵاتی سیاسیو بە بەشداری تەواوی گرووپ، هزرو ئیدولۆژییەكان لە چوارچێوەیەكی سیاسی نیشتمانێكی سەربەخۆیی كوردستان رەچاو دەكا.(42)
"كوردیزم" بە تێڕوانین بۆ تەواویەتی خاكی "كوردستان"، بە وێنەی ئیدئولۆژییەكی دەرهەست، تەواوی بەشەكانی كۆمەڵگە بەرەو بەشداری نیشتمانپەروەرانە لە "یەكیەتی نەتەوەیی" بانگهێشت دەكا.(43)
لە "كوردیزم"دا، بژاردە رووناكبیرەكان لە رێگەی پاراستنیو پیكهێنانی بیروهزر، هونەر، ئەدەبیات، وێنەكێشیو مۆسیقا لەسەر رەسەنایەتی نەتەوە پێداگرن.(44)
"كوردیزم" لەسەر ئەم باوەڕەی كە فێركاری جەماوەرەكان بە فەرمی ئامرازێك پێكدێنێ كە بەهۆیی ئەوەوە بوار بۆ گەشەئەستاندنی كۆمەڵگەی شارستانییەتو ئازاد دەڕخسێنێو، یارمەتی خەڵكی دەدا لە ئەزموونە هاوشێوەكاندا هاوبەش بن، ئامانجێكی هاوشێوەیان هەبێو كەڵك لە نموونە هاوبەشەكان بگرن.(45)
"كوردیزم" بە ڕاهێنانی فەرهەنگێكی نیشتمانپەروەرانە لەسەر بنەمای ئەڤینداری بە نیشتمان، هەستی بەرگری لە نیشتمانو نەتەوە، ئەم كولتوورە بە شێوەیەكی جیاكەرەوەو بەرزنرخاندنیان، یادوەرییەكان، تەڤگەرو رێوڕەسمەكان روون دەكاتەوە.(46)
"كوردیزم" رەتكردنەوەی چوارچێوەبەندی شوناسە گشتییەكان بە ناو "نەتەوە"یە كە لە لایەن گرووپی باڵادەستەوە بانگەشەی بۆ دەكرێ.(47)
"كوردیزم" تێورییەكی فەلسەفیو سیاسییە كە بایەخی یەكسان بۆ نەتەوەی كورد لەگەڵ نەتەوەكانی دیكەدا، پێناسە، شرۆڤەو سەقامگیر دەكاو بنەمای بەهایی رەوشتی خۆی لەسەر "رزگاریی نەتەوەیی" دادەمەزرێنی.(48)
"بنەواشە(اصل)یەك كە لەم باوەڕەدایە كە یەكەیەكی سیاسیو نەتەوەیی دەبێ سازگارو گونجاوبن "، بنەمای "كوردیزم" وەكوو گریمانەیەكە.(49)
بنەواشەیەك كە لەوباوەڕەدایە كە گرینگینەدان بە ناسازگارییەكانی سەرچاوەگرتوو لەوەوە، هۆكاری زۆربەی خوێنرێژییەكان بە هۆكارە نەتەوەییەكان لە مێژووی سەدەی بیستەمدا بوە.(50)
لە روانگەی " كوردیزم"وە، پێوەندی ناسیونالیزم لەگەڵ شوناسی نەتەوەییدا، پێوەندییەكی دیالكتیكیو لۆژیكییە. لەحاڵێكدا ناسێونالیزم وەكوو دەربڕینی شوناسی نەتەوەیەك، كار دەكا لە هەمان كاتدا بەهۆیی ئەم ڕەوتەوە یارمەتیدەری بیچمگرتنو پێناسەی ئەو شوناسەیە.(51)
"كوردیزم" دەربڕینی هەستی هۆگر بوون بە نیشتمانو زایەڵەی هەستەگەلێكی قووڵە كە كۆمەڵگەی نەتەوەیی كوردستان لە هەمبەر نیشتمانێك بەماناو واتا ناسراوەكانی خۆی دەردەبڕێ.(52)
"كوردیزم" ئەنتگراسیۆنو یەكپارچەیی نەتەوەی كورد لە كۆمەڵگەیەكی سیاسیدایە، یان بە گوێرەی ئاوێنەیەكی جێگرتوویی هەڵسەنگێندراویان بەپێی خۆناسین یان بەپێی هەستی دەروونی كە لە رووداوە مێژووییەكان وزەی وەرگرتووەو لە رووداوە مێژووییەكانیشدا رەنگدەداتەوە.(53)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كە دەوڵەتەیل، رەوایی خۆیان تەنیا لە خەڵكێك كە نوێنەرییان هەیە، بەدەست دەهێنن، بەڵام دەبێ ئەم هەستە نێوان نەتەوە بەهێزو جێگیر بكرێ كە خەڵكی خۆیان لەگەڵا كۆمەڵگای نەتەوەیی رێكبخەنو وەك بەشێك لەودا بژێمێردرێن.(54)
"كوردیزم" هەوڵا دەدا نەتەوەی كورد سەرچاوە نەتەوەییەكانی بناسێ، وەدوای بكەوێ، بیپارێزێیو پشتیوانی لـێبكەن.(55)
پێوەندیدانخۆازی(الحاق گلبی) لە "كوردیزم"دا بریتییە لە هەوڵا بۆ دۆزینەوەی نیشتمانێك كە لە ڕوانگەی ئەتنیك، كولتووریو مێژوویی پێكەوە گرێ دراونو بە هۆیی دابەشبوونەوە، پەیڕەوی لە دەسەڵاتدارانی گرووپی باڵادەست كردنە.(56)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، چوونكوو كوردەكان خاوەن پێگەیی مێژوویی هاوبەشن، لە بنەڕەتدا تاك نەتەوەیەكن كە بە خەڵكێكەوە بەستراوەنو لەم روویەوە دەبێ لە ڕوانگەی سیاسییەوە پێكەوە پێوەند بدرێنەوە.(57)
"كوردیزم" لەگەڵا پێناسەی پێوەرگەلی "سەربە نەتەوەیەك بوون"و دیاریكردنی جیاوازییو ناتەباییەكان، خەباتی خەڵكی كوردی لە رەوگەی "سەربەخۆیی نەتەوەیی"دا، رێكدەخا.(58)
"كوردیزم" لە بیاڤی دەروونناسیدا دوو هۆكار لەبەرچاو دەگرێ:
یەكەم: وەلانانی هەستی بندەستی كە لە دواكەوتویی، لە پەراوێزدابوونو قوربانیكردنیەوە سەرچاوە دەگرێ.
دووهەم: ئاوەزمەندكردنی غرووری زێدەخوازی تاكەكانی نەتەوەی لەهەمبەڕ نەریتو دەسكەوتە نەتەوەییەكان.(59)
نەتەوە لە "كوردیزم"دا، لە پاڵ پێناسەكانی دیكەدا، واتایەك لە نیشتمانپەروەریو شوناسی بە كۆمەڵیش دێنیتە ئاراوە.(60)
لە "كوردیزمی مێژوویی" نەتەوەی كورددا، لەگەڵا خاوەن سەرچاوە بوونو رەسەنایەتی لە واتای هەبوونی "شوناسێك"ی خاوەنی دامەزراوە نەتەوەییەكان، نیشتمانو بەردەوامی مێژوویی بوەو لە ئاكامدا لەگەڵ ئەو بوارانەشدا سەربەخۆیی نەتەوەیی خۆیی بەدەست دەهێنێتەوە.(61)
قۆناغی "رابوونی نەتەوەیی (بیداری ملی)" لە كوردیزمدا، لەسەر بنەمایی توخمە "فەرهەنگی ـ زمانی"یەكانو هەستە نەتەوەییەكانە كە لەگەڵا كارامەبوونی پێوانەكاندا دەبێتە هۆی خودئاگایی تەواوی نەتەوەیی.(62)
"كوردیزم"، سێ هۆكاری زۆر گرینگ لە رزگاری نەتەوەیی بە كارێگەر دەزانێ: هزری نەتەوەیی، شوناسی نەتەوەییو مافە نەتەوەییەكان.(63)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، رۆحی نەتەوەیی، خۆیی بە شێوەیەكی تاقانە لە هونەر، مۆسیقا، خوو و نەریتەكان، واتە كولتوورێك لە بەرینترین واتای وشە زەق دەكاتەوە. (65)
یەكیەتیی زمانی، یەكیەتیی مێژووییو یەكیەتیی كولتووری نەتەوەیی كورد لە ئاكامی فەرماندا دەبێ ئاشكراكردنی سیاسەتی خۆیی لە هەڤبەندییو هاریكاری نەتەوەیی بدۆزێتەوەو بە پێكهێنانی یەكەیەكی سیاسی سەربەخۆ بگات.(65)
"كوردیزم"و هزری هەڵقووڵو لەوەوە، ناخی یەكبوونی نەتەوەی كوردو خاوەن توانمەندیەكی بەهێزی خوازەكردن (مجازی سازی) بۆ ئاوێتەكردنی لەگەڵا لیبرالیزمو دێموكراسیدایە.(66)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە نیشتمانی كوردستان بجێگە لە جوغرافیایی نیشتمانێك بە وێنەی نێشمانێك نەتەوەی كورد، خاوەن فەزایەكی زمانیو كولتووری كەم وێنەی خۆیشی كە ئەو لە "ئەودی (ناخود)"ەوە جیای دەكاتەوە.(67)
لە "كوردیزم"دا، چەمكگەلی دەسەڵاتدارێتی خەڵكیو نەتەوەیی بەم واتایەیە كە مافی خەڵكی لە بەشداریی دێموكراتێك لە هەڵبژاردنی شێوەی دەوڵەتی رەچاوكراوی خۆی، گەرەنتی شوناسی نەتەوەییو مافی دەوڵەتی نەتەوەیی كورد لە رێكخستنی ئازادانەی كاروباری نێوخۆییو دەرەكی خۆیدا خەسار هەڵنەگرە.(68)
یەكێ لە گرێنگترین ئامانجەكانی "كوردیزم" نۆژەنكردنەوەی پێكهاتەی بنەڕەتی پێوەندییە سیاسیو كۆمەڵاییەكان لە رێگەی دێموكراتێكەوە، بۆ گەیشتن بە دەسەڵاتی راستەقینەی نەتەوەیی یان دەوڵەتییە.(69)
"كوردیزم"، بیچم ـ پێكهاتەتەوەری رەواییكردنی(مشروعیت سازی) سیاسی دەسەڵاتدارێتی نەتەوەی كورد بەسەر چارەنووسی خۆیدایە. (70)
"كوردیزم" لە سیستمی پراكتیكدا، سەقامگیری دامەزراوەكان، دروشمە نەتەوەییەكان، ئاڵاو سروود، ناسنامەو هێما نەتەوەییەكانە.(71)
"كوردیزم" لەگەڵا پێناسەی پێوەرگەلێك وەك جێگیركردنی دامەزراوەكانی پارێزەری دێموكراسی، دەسەڵاتی یاسا، گەرەنتی مافەكانی مرۆڤ، رێزگرتن لە كەمایەتییەكانو پیشتوانیكردن لێیانو پشتیوانیش لە ئابوورییەكی چالاك، دەرفەتی مافی دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەیی، رێنوێنی مسۆگەكردنی بەختەوەری نەتەوەیی دەكات.(72)
"كوردیزم" لە بیاڤی ئاكار(اخلاق)دا، جیا لە پێناسەكردنەوەی تەكوزی بایەخو نیشانەكانی نموونە ئاكارییەكان لەسەر بنەمای سەرچاوەی نەتەوەیی رێك دەخات.(73)
"كوردیزم" لە پێوەندی لەگەڵا رەوتی هەڵایسانیدا، واتە نیشتمانی كوردستان، لە رەهەندە راڤەییو بەراوردكارانەوە، بە تاوتوێكردنی پێوەنییە هەڵقووڵوەكان لە كۆمەڵگای كوردستانەوە هەستاوەو بەستێنی سەقامگیری دەسەڵاتدارێتی كوردی لە چوارچێوەی كوردستاندا تەیار دەكات(رێك دەخات). (74)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نیشتمانێكی سەربەخۆیی كورد ئارمانجی ئاكاریو پێوەریەكە، كە رۆڵەكانی نەتەوەی كورد، خۆیان پێی هەڵدەسەنگێننو بێنە سەر ئەو بڕوایە كە كوردستان، تەنیا نیشتمانێكە كە نەتەوەی كورد دەتوانێ لەوەدا بە چارەنووسی دوارۆژی خۆیی بگات.(75)
"كوردیزم" هەستێك لە كورد بوون، شوناسێكی هەستپێكراوو تاقانەی كوردیو پێناسەكردنەوەی هەست لە واتایی شوناسی نەتەوەییدایە.(76)
پێوەری مەدەنی لە "كوردیزم"دا، ئازادیی یەك بە یەكی تاكەكان لە چوارچێوەی شوناسی نەتەوەیی كوردەوە وەك یەكێ لە بنچینەی مافەكان، شوێندانەری لەسەر دادەنرێ، چوونكە نەتەوە وەكوو تاك، پێناسە دەكرێ.(77)
"كوردیزم" بە مانای دەستڕاگەیشتن بە یەكەیەكی سیاسی سەر بە نەتەوەی كوردە. "كوردیزم" لەم واتایەدا ئاوێنەكردنی وڵاتسازیو چڕبەستنی دەوڵەتیشە.(78)
"كوردیزم" بە بەرزكردنەوەی وشیاری گشتی لە چارەنووسی هاوبەشدا، لە دوی مسۆگەركردنی ئامانجێكی بە كۆمەڵە كە لە چوارچێوەی دەوڵەت ـ نەتەوەوە سەرهەڵبدا.(79)
"كوردیزم" بەزاندنی ئاگایی گرووپی خۆجێیو وەرگرتنی دڵخوازانەی شوناسی نەتەوایەتییە.(80)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، زۆربەی شكستە رزگاریخوازییەكانی كوردستان لە دەیەكانی دواییدا كە بووە هۆی بێدەسەڵاتبوونیان بۆ چوونە نێو مژاری شۆڕشە راستەقینەكانو شكست لە پێكهێنانی گۆڕانكارییە واتادارەكانی كۆمەڵایەتیو سیاسیو لاوازبوونی لە پێكهێنانی هەستو تێگیشتنەكانی تووندی ئامانجێكی هاوبەش بووە كە لە شوناسی نەتەوەیییەوە سەرچاوە دەگرێ. "كوردیزم" لەم روویەوە، لە سیستمێكی پۆلینبەندیداو لەسەر بنەمایی چین، دەسەڵاتو هەڵكەوتوویی، كۆمەڵێكی سیاسیی پێناسە دەكات كە بە تێڕوانینێكی قووڵ بۆ شوناسی نەتەوەیی، جگە لە پێكهێنانی رێكخستنێكی سیاسیو كۆمەڵایەتی بەرزتر، دەبێتە بەربەستێك لە دەستڕانەگەیشتن بە ئامانجی دوارۆژی خاڵە چارەنووس سازەكان. (81)
هەوڵی "كوردیزم" گرینگیدان بە گەشەكردنی هانەیەكی ئاگایانە لە سەرهەڵدانی گرینگی هەقیقەتی چەمكگەلێك وەك "شوناسی نەتەوەیی"، "نەتەوە"، "مافی دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەیی" و "شوناسی سەربەخۆ"یە.(82)
"كوردیزم" لە بەراوردكردنی لەگەڵا سیاسەتی ئیدئولۆژێكی گرووپی باڵادەست كە بە گشتی ئامرازێ بۆ ئاوەژۆوێناكردنی راستییەكانە، هەوڵا دەدا بە یەكگرتوووكردنی تێڕوانینە لەبارەكانی بوونو لە نموونە پێویستەكانو گۆڕانی تێڕوانینەكان، هزری نەتەوایەتی رێكدەخاتو "نەتەوەێتی كوردی" وەك ئارمانجێكی سیاسی دەكاتە تێڕوانینێكی بنەڕەتی.(83)
"كوردیزم" واتادانو پێكهاتەدانەری بۆ جیهانی سیاسیی نەتەوەی كوردو رەنگدانەوەی "شوناسی نەتەوەیی" لە هزر، ئاخاوتنو كردەوەی نەتەوەییدایە.(84)
"كوردیزم" بزاڤێكی كردە یەك لەدوای یەكەكانی پێكهێنان یان هەستی گرووپێكی تایبەت لە خەڵكییە كە لە راستیدا نەتەوەی راستەقینە (نەتەوەی كورد) پێكدێنن، هەستێك كە دەتوانێ باشترین ناوی لەسەر بنێی، "هەستی نەتەوایەتی"یە.(85)
لە روانگەی "كوردیزم"، ئامانجی بزاڤە ناسیۆنالیستەكان، پێكهێنان یان بووژانەوەی هەستی نەتەوایەتییە، كە بۆ هایدنی(هستی) نەتەوەیەك، بریارێكی پێویستە. ئەم نەتەوە دەبێ دەوڵەتێكی لەخۆیی هەبێ یان لانیكەم خاوەن سەربەخۆیییەكی تەواوی كولتووری هەبێ.(86)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كاتێك نەتەوە بە ئاسانی وەكوو راستییەك دێتە بەرباسەوە، هەر نەتەوەیی ـ مەزن یان چوكە ـ مافی بێ ئەملاوئەولای هەیە كە خۆیی بێ و لەسەر بنەمای هەناوی خۆیدا بژیت.( 87)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كە جیهانگەراییو بەحیهانیبوون، ئەگەر چێ رەنگە هەندێك لە بیچمەكانی نەتەوەخوازی سنووردار بكات، بەڵام بەتەواوی بیچمگەلێكی دیكە پێكدێنێ. چوونكو بەجیهانیبوون، لە بەهێزكردن و هاوشێوەیی پێكدادانە فەرهەنگییەكان، بەگشتی بەرسڤی ناوچەگەرییانە (لۆكالیزم) نێوان كەسانێك كە دڵبەستەی (هۆگری) كولتووری نەتەوایەتینو بەرگری لێدەكەنو زەقی دەكەنەوە.(88)
لە روانگەی "كوردیزم"وە نەتەوە دەبێ چەشنێكی دیاریكراوی لە دەوڵەت ـ نیشتمانی مودێڕن بێ، بەم واتایە دەبێ نێوان یەكەیەكی نەتەوەییو سیاسی سازگاریەكی سەقامگرتوو یان لەباریان هەبێت.(89)
"كوردیزم" شرۆڤەگەلێك لە پێوەندیی لەگەڵا شێوەی ناسین لە ئێمەوە، پێوەندییە كۆمەڵایەتیەكان، دەسەڵات، كۆمەڵگاو كولتوورەو پێداگری لەسەر نەتەوە وەك تەوەری سەرەكییە.(90)
"كوردیزم" شێوازی هەبوونی نەتەوەی كورد لە نێو جیهاندایە، كە لە "شوناسی نەتەوایەتی" شوێنهەڵگر(تأپیرپـژیر)نو شوێندانەر(تأپیرگـژار)ی لەسەر ئاخێوە شوناسخوازانە (هویت گلبانه) لەسەریان هەڵدەكەنرێو دیاری دەكرێ.(91)
ئاخێوی نەتەوە لە "كوردیزم"دا لەسەر ئەو گریمانەیە پێداگرە كە هەر نەتەوەیەك لە نێوان نەتەوەكانی رابردوودا، ئێستاو داهاتوودا چارەنووسێكی تایبەتیان هەیەو لەم روویەوە، دەگمەنە، هاووڵاتی هەر نەتەوەیەك پێگەی یەكسان، ئەزموونی مێژوو، هۆگرییانو كولتوورێكی هاوبەشیان هەیە. زمانو ئایین هەندێك جار لەو كولتوورەدا دەژمێردرێن. ئەم ئاخێوە هەروەها هەڵقووڵانی نەتەوە بە كردەوەیەكی جیهانگیریی دەناسێنێ.(92)
ئاخێوی نەتەوە لە "كوردیزم"دا، مافی دەسەڵاتدارێتی بەسەر خەڵكداو نوێنەرایەتی سیاسی لە لایەن خەڵكەوە بەتەواوی سەر بە نەتەوەكانەوە دەژمێرێو لەو باوەرەدایە كە كاتێك گرووپێك لە مرۆڤەكان لەچوارچێوەی نەتەوەیەكدا كۆببنەوە شایانی سەربەخۆیی دەبن. بانگەشەی ئاكاری ـ سیاسی ئاخێوی نەتەوە ئەمەیە كە هەركات نەتەوەیەك بیهەوێ، مافی پێكهێنانی حكومەتی هەیەو حكومەتی خاوەن رەوایی، حكومەتێكە كە نوێنەرایەتی نەتەوەیی لە ئەستۆ بێت.(93)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، لە مێژووی هەر نەتەوەیەكدا، چەشنێك هاوگری هەیە كە ئاخێنراوە لە راڤەی ئازایەتی، مەزنایەتی، فیداكاری، هەژاریو خۆڕاگری توند لە لای ئەو نەتەوەیەو بەختەوەریی دواڕۆژی هەر نەتەوەیەك لەوەدایە كە دەسەڵاتدارییەك پێك بێنێو لە زێدی دایكی خۆیدا كۆبیتەوە.(94)
لە روانگەی" كوردیزم"ەوە، نەتەوەكان، یەكە كۆمەڵایەتیو سیاسییەكانن كە لە سەر بنەمای پرەنسیپێكی تایبەت لە چییەتی خۆیەوە بیچمی گرتووەو پێكهێنانی لەسەر ئەم گریمانەیە دامەزاروە كە كۆمەڵە كولتوورییەكان دەبێ ببنە كۆمەڵە سیاسییەكانو تاكە پیوەندیدارەكان بەم چەشنە كۆمەڵانەوە، مافی خۆبەڕیوەبردنیان هەبێ یان لانیكەم بەڕێوەبەری خۆیان هەڵبژێرن.(95)
داخوازی تەواوی نەتەوەیی كورد لە "كوردیزم"دا، ئەوەیە كە دەوڵەتو حكومەتێك پێك بێنێ یان سەرێكی دەسەڵاتی وڵاتو حكومەتی بەدەستەوە بگرێو ببنە دەوڵەتێكی نەتەوەیی. (96)
خاڵی دەرهەست(ژهن) لە ئیدئۆلۆژی"كوردیزم"دا، ئەوەیە كە نەتەوەیی كورد لە نەتەوەكانی دیكە شتێكی كەمتری نیەو مەبەست لە بواری دەرهەست، هەوڵ بۆ تەیاركردنی هێزەكان لە بەرامبەر ئەمری یەكسانی نەتەوەی كورد لە بەرامبەر نەتەوەكانی دیكەو لە ئاكامدا خاوەن مافی گەشەسەندندایە.(97)
"كوردیزم" پێداگری لەسەر ئەو باوەڕەیە كە گەشەسەندنی شێواو و لە جیهانی راستەقینەدا دەبێتە هۆی پاوانخوازیی ناوەند بەسەر دەوروبەردا بووە. لەم نێوەدا ناوچەكانی دەوروبەر كەم تا زۆر لە بەرامبەر ئەم دەسەڵاتەدا دژكردەوەیەكی دوو لایەنەیان نیشان داوەو لە هەمان كاتی بەرگری لە بەرانبەریاندا هەوڵیان داوە كە تا لە هێزی بزاوت بە قازانجی خۆیان كەڵك وەرگرن. ئەمەش تەنیا بە گوێرەی ئارمانجخوازیی سیاسیو تەیاركردنی ئیدئۆلۆژیكی هێزەكان بە پاڵپشتی لەسەر سەرچاوەكانی خۆیان دەرەتانی هەبووە، واتە پێداگری لەسەر "نەتەوە"بوون.(98)
"كوردیزم"، ئوستوورەیی هەڤبەندی، هاوگرییو نۆژەنبوونەوەی ژیانی نەتەوەی كوردییە. (99)
"كوردیزم"، ئیدئۆلۆژییەكی بەرزنرخاندنی رۆحی نەتەوەیی، هەستیكی زۆر بە شوناسی بە كۆمەڵ، هەڤبەندی نێوان كۆمەڵیكی بەرین لەسەر بنەمای زمان، كولتوور، میرات، ئایینی هاوبەش یان شارۆڤەندی نەتەوەیییە.(100)
نەتەوە لە "كوردیزم"دا، گرووپێكی هاوپێگەیە كە بانگەشەی دەسەڵاتی سیاسی زەوی لە سەر بنەمای باوەڕی هاوبەش بە كولتووری تایبەتی خۆی بوەو كۆمەڵی سیاسی خۆی لەسەر بنەمای واتایی شارۆڤەندیو دەسەڵاتدارێتی خەڵكی دادەنێ. بە واتایەكی دی نەتەوە بریتییە لە كۆمەڵە خەڵكێك كە چارەنووسێكی زمانی، پاڵپشتی كولتوورەكەیانەو دەوڵەتی مودێڕن بەهێزكردنیان لە روانگەی سیاسییەوەیە.(101)
لە كاتێكدا كە بوونی كۆمەڵە زمانییەكی هاوبەش، بە مەرجی پێویستی نەتەوەبوون دەژمێردرێو مەرجی گرینگتر لەوە ئەوەیە كە هەستی دەروونی سەربە كۆمەڵە خەڵكێك كە چارەنووسێكی هاوبەشیان هەبێ ـ چارەنووسێك كە بەرهەمی ئەزموونو یادوەرییە هاوبەشەكانە ـ و هەروەها كۆمەڵێكی جوغرافیایی لە خەڵك كە هاوپێوەندیی شوێن و یەكسانیان هەبێ، لە گۆڕێدا بێت.(102)
ئامانج لە پێناسەی "ئوستوورەی نەتەوایەتی" لە "كوردیزم"دا، نەتەنیا پاساوی مافی نەتەوەیی كورد لەسەر نیشتمانی كوردستاندایە، بەڵكوو پێناسەی رەسالەتی تایبەتی نەتەوەی كورد لە بەرامبەر نەتەوەكانی دیكەدایەو دیاریكردنی هۆكاری ئاوەزمەند بۆ بانگەشەكردنی بۆ یەكسانی سیاسیو فەرهەنگی نەتەوەكانی دیكەیە.(103)
لە روانگەی "كوردیزم"وە، یادوارە هاوبەشە مێژووییەكانو ئەزموونە بەكۆمەڵەكان، لە هەستاوێتیترین هۆكارەكانن كە لە پێكهێنانی نەتەوەكان وەك كۆمەڵگە فەرهەنگییەكانی خاوەن چارەنووسێكی هاوبەشی سیاسی دێنە ئەژمارەوە.(104)
"كوردیزم" لە روانگەی كۆمەڵناسانەوە چەشنێك یەكبوونی كۆمەڵایەتییە كە ئەندامانی كۆمەڵگایەكی كولتووری پێكەوە گرێ دەدا. (105)
ئیدئولوژی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا، لە دوای چوارمژار بە مەبەستی سەرەكی دایە: یەكیەتیی نەتەوەیی، بەرز نرخاندنی پێشڤەچوونی نەتەوەیی، ئامادەكردنی رەسالەتی نەتەوایەتی، ئارمانجی سەربەخۆیی نەتەوەیی.(106)
كولتوور لە "كوردیزم"دا، لە پەسەندە سەقامگرتووەكانی هەڤبەندی لەسەر بنەمای بایەخە هاوبەشەكانە كە لە رەوتی كۆمەڵایەتی بوونی دەروونی دەبێو بە گرێدان بە رەوگەی پێوەندی هاوبەش، بایەخەكان، دابونەریتە هاوبەشەكان بە شێوەیەكی بنەڕەتی بوونی نەتەوەیی پێك بێنن.(107)
"كوردیزم" خوازیاری مافە جیانەكراوەكانی تەواوی توێژەكانی نەتەوەی كورد لە هەموو بوارە سیاسی، فەرهەنگی، كۆمەڵایەتیو ئابوورییەكان لە پەنای مرۆڤـ و نەتەوەكانی دیكە دایە.(108)
نەتەوە لە "كوردیزم"دا، نموونەی باڵای كۆمەڵێكی كولتوورییە. سەرهەڵدانی هەڤبەندی نەتەوەیی بە واتای بوونی سیستمێكی هاوبەشی هزریو سیمبۆلێكو شێوە هەڵسوكەوتە هاوبەشەكانە كە ئەندامانی نەتەوەیەك پێكەوە گرێ دەدا.(109)
"كوردیزم" شیاوترین بنیات بۆ رەوایی سیاسی نەتەوەی كوردو هەنگاوێكی بنەڕەتیو رەها لە رەوگەی گۆڕانكاریو هزرو كردەوەی نەتەوەی كورد بەرەو ئاوەزمەندێتی (عقلانیت)و هزرتەوەرەیی (خردمداری)یە.(110)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، توخمی پێكهێنەری سەرەكی پێكهێنەریی نەتەوە، واتا هاوبەشەكانو تێگەیشتن و ناسینە كە جەماوەری نەتەوە لەمەڕ ئەزموونە هاوبەشەكانیانو لەگەڵا گرووپەكانی دیكەدا هەیە. ئەم واتاو ئەزموونە هاوبەشانە بەر لەوەی پێناسە بكرێن لە نەتەوەیەكەوە بۆ نەتەوەیەكی دی ئاڵووێر دەكرێنو بە شێوەی یادواری، هێماو بایەخەكانو رەمزدانەریو دەبنە "ئەستورەكردنی پێكهێنەر" لە نەتەوەدا. ئەم ئوستوورە پێكهێنەرە فرە مژارن: نێوی هاوبەش، ئوستوورەیەكی هاوبەش، حەكایەتێكی مێژوویی هاوبەش بە وێناكردنی خاوەن كولتوورێكی تاقانەو نەگۆڕ (تحول ناپـژیر) بەستراوە بە نیشتمانێكی تایبەتو هەستی دەروونی هاوگریو یەكبوون.(111)
یەكێ لە هزرە بنچینەییەكانی دەسەڵاتدارێتی لە "كوردیزم"دا، هەستی بەستراوەبوون بە تاكە نەتەوەیەك و بوونی هێزێكی ناوەندخواز لە پێناو یەكیەتی بەخشینی دایە.(112)
هەموو سیستم ـ دامەزراوەگەلێ كە نەتەوەیەك باوەڕی پێیان هەیە، وەك ئاڵای نەتەوەیی، یادوارە مێژووییەكانی رابردوو، بنچینەكانی ئاینی دەسەڵاتدار، رێسا ئابوورییەكانی شیاوی قبوڵاكردنی گشتیو زەنجیرە پلەی (سلسلە مراتب) سەقامگرتوو لە "كوردیزم"دا، بەشێك لە هەستی هاوگری بە كوردستان بە وێنەی نیشتمانێكی نەتەوەیییە.(113)
نەتەوەیی كردن (ملت سازی) نیشتمانێك لە كوردیزمدا، كومەڵایەتیكردنی نیشتمانی حەشیمەت لە مەبەستی پێكهێنانی هەستی هاوبەشی شوناس بە تێڕامانەگەلێك لە نیشتمانو نەتەوەیە كە بە وێنەی بەشێك لە گەڵاڵەی نەتەوەیی كردن وێنا دەكرێ. (114)
رۆڵی تەوەرەیی شوێنو پێكهێنانی شوێن، بیچمگرتنی بەرانبەرانەی شوناسی ئەنتیك ـ نەتەوەیی لە تێڕوانینی جوغرافیایی "كوردیزم"، گرینگی جوغرافیایی ناسیونالیزم وەكوو پاری هاوبەشی شوێن، دەسەڵات شوناس روون دەكاتەوە.(115)
لە روانگەی "كوردیزم"دا، رۆڵی جوغرافیایی پێناسەی قەلەمڕەوی نەتەوەكانو بوونی سنوورەكان نێوان ئێمەو ئەوانی دی بە زمانێكی پسپۆڕانەو شرۆڤەی راستیەكانی چاوەدێر بەسەر پەڕانپەڕی سروشتی، كولتووریو چۆنیەتی بەڕێوەبردنیاندایە.(116)
"كوردیزم" رابوونی ئەڤین بە نیشتمان، بە ئامانجی تێگەیشتنی هاوبەشی دایەنگە (زادگاە)و گیڕانی ئەركی نەتەوایەتییە.(117)
دامەزرانی نەتەوەیی، فەزای سیاسی، كۆمەڵایەتی، كولتووریو ئابووری لە ئامانجە دواڕۆژەكانیەوە كە لە پاش نەتەوەخوازی نیشتمانیدایەو "كوردیزم" لە میكانیزمی پێویست كە ناسێنەری وێنەیەكی نەتەوەییو تایبەت لە كوردستاندا وەك زێد، وەتەنو نیشتمانەو بۆ دیاریكردنی بەشێكی نەتەوە كەڵك وەردەگرێ. (118)
دروستكردنی سنوورو پێكهێنانی پێگەی كۆمەڵایەتی، رێگەی بنەڕەتی لە توخمە بنەڕەتییەكانی پێكهێنانی شوناسی لە "كوردیزم"دا دێنە ئەژمارو لەم روانگەیەوە، سنوورەكان هەم دامەزراوەو هەم هێمای پێوەندیی دەسەڵاتو دامەزاروە كۆمەڵایەتییەكانن كە لە رەوتی جیاكردنەوەی كردەوە جێگرتووەكانەوە دەبنە بەشێك لە ژیانی رۆژانەو، سنووركانی هەم ئافڕێنەرو هەم ئافڕێنراوی شوناسن.(119)
بە باوەڕی "كوردیزم" هەستی هاوشوناسی(هم هویتی) لەگەڵا "بەستێنێكی نزیكو نەبەستراوە"ی ناوچەیی پەرە ئەستێنێ نە ئەوەی كە لەنێو بچێت. لەم روویەوە، شوناسی نەتەوایەتی لەو شوێنانەی بەهێزتر دەبێت كە شوناسی نەتەوایەتییان رەوشێكی باوەڕ پێكراو و پتەویان هەیە. (120)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، بەستراوەیی بە نیشتمانەوە بە هەمان مێژینەی كۆمەڵگای مرۆییە و بەڵگەیەكی كەم لەم بارەوە هەیە كە پێوەندییە ئیدئولۆژیكیەكانی بەهێزی كە شوناس، سیاسیو نیشتمان پێكەوە گرێ بدا رو لە لاوازبوونی هەبێ.(121)
لە "كوردیزم"ەوە فێردەبین تەنیا ئەسڵێكی هاوبەش كە بنەڕەتی هەر نەتەوەیەك پێك دێنێ، هەستی ئەندامەكانی ئەم نەتەوەیە بەوەی كە نەتەوەكەیان بەرەو چارەنووسێكی هاوبەش دەڕۆنو پێویستو دەروەست بە یەكەیەكی گشتی خۆی، وەكوو "ناخی نەتەوە" هەیە.(122)
مێژووی باڵادەستبوون لە كوردستاندا، مێژووی پشتیوانی بەكەمزانینی كەسایەتی نەتەوەیی نەتەوەی كوردە. گرووپی باڵادەست بەردەوام ئەم نەتەوەیە لاواز، هەژاربوون لە بەڕێوەبەرایەتیدا، نیگەرانی لە بەڕێوەبردنی ژیانی خۆیدا، هەستاوێتیبوون(احساساتی)، تینویەتیی بەتین، شێواو و تەنانەت دڕندە ناودەبەن تا پاساوێكی لەبار بۆ بەردەوامبوون بە دەسەڵاتدارێتی و سەركوت دابین بكەن.(132)
بنچینەگەلێك كە لە "كوردیزم"دا وەك بنەڕەتی بنچینە نەتەوەییەكانو پاساوی كردوەی سیاسی دەناسرێن، بریتین لە:
1ـ بنچینەی "مافی دیاری كردنی چارەنووسی نەتەوەیی" بۆ تەواوی نەتەوەكان بەتایبەت نەتەوەی كورد، مافێكی حاشاهەڵنەگرە.
2ـ نەتەوەی كورد وەك تەواوی نەتەوەكانی جیهان مافی سەربەخۆیی سیاسیو خاوەن وەڵاتێكی سەربەخۆیی هەیە.
3ـ ئەگەر نەتەوەیەك بێدەسەڵات بێت، مافی هەیە بە پشت بەستن بە تەواوی شێوەكان دەرتان بۆ سەربەخۆیی خەباتی خۆی پێك بێنێتو خەبات بكات.
4ـ تەواوی نەتەوە ـ دەوڵەتەكانی جیهان مافیان هەیە كە سیاسەتی نێوخۆییو نێونەتەوەیی خۆیان بێ دەستێوەردانی وڵاتانی دیكە رێكبخەن.(124)
گرێنگترین ئاكامگەلێك كە "كوریزم" بە دوای خۆیدا دەیهێنێت، بریتیە لە:
1ـ ئەندامەتی لە شوناسی نەتەوایەتی بۆ تاك، مزگێنیدەری رزگاریو ئازادی لە فەرامۆشبوونی تاكەكەسیو بە واتای ئەندامەتی لە كۆمەڵێكدایە كە كاریگەری لەسەر ژیانی تاكدا دەبێت.
2ـ رەوایی وەرگرتن لەگەڵا نەتەوە بۆ تاكەكان، هیوای نۆژەنبوونەوەو چاكسازكردنەوە، لە رێگای چاكسازی كردنەوە یان نۆژەنكردنەوەی ژیانی نەتەوەوە دابین دەكات.
3ـ باوەڕ دەداتە تاكەكانی كە هەمووان خاوەنی دۆخێكی یەكسان وەك ئەندامەكانی نەتەوە دەبن.(125)
هەستی بەهێزی "ئێمەبوون(ما بودن)"ی لە "كوردیزم"دا، یەكەمین ئامرازێكە كە خەڵك بەو هۆیەوە شوناسی خۆیان بە شێوەی بەكۆمەڵ دەناسنەوە.(126)
"كوردیزم" فەلسەفەیەكی سیاسییە كە لەو باوەڕەدایە یەكەمین هۆكار لە پێناسەو پێكهێنانی دامەزراوە سیاسییەكانو پێكهێنانی وڵاتێك وەك قەلەمڕەوێكی دیاریكراو، حكومەتو شیاوی بەستنی پێوەندییەكی بەرانبەرانە دەبێت.(127)
هەموو نەتەوەكان خاوەنی مافی سەربەخۆیی بە "سەروەریی ماف لەمەڕ رەوشی سیاسی خۆیان"ن، بە ئازادیی بڕیار بدەنو بە ئازادی رێگەی پەرەپێدانی ئابووری، جڤاكیو كولتووری خۆیی دەگرنەبەر. (128)
"كوردیزم" مافی كەڵك وەرگرتنی هەر كەسێك لە كولتووری خۆیی، ئازادی ئایین، مافی كەڵك وەرگرتنی هەر تالێك كە زمان خۆییو شێوەیەكی ئاشكراو تابیەتی، مافی دامەزرانی دامەزراوەكانو كۆمەڵەكان، پاراستنی پێوەندی، مافی بەشداریكردنی لە ژیانی كولتووری، ئابووری، سیاسیو نەبوونی هەڵاواردنو یەكسانی هەڵسوكەوت بۆ هەموو نەتەوەكان بەفەرمی دەناسێت.(129)
نەتەوە لە "كوردیزم"دا، زەقترین شوناسی گرووپ بۆ ئامانجەكانی رێكخراوێكی سیاسییە.(130)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كەمایەتیییەكانو كۆمەڵگە ئەتنیكییەكان لە هەر وەڵاتێكدا وەكوو ئەندامانی پێگەیشتوو و یەكسانی كۆمەڵگاكانن كە تێدا دەژین.(131)
"كوردیزم" نەتەوە بۆ یەكیەتییو ئاپۆڕای لە یەكەیەكی ئورگانێكی سیاسیو لە چوارچێوەی وڵاتێكی سەربەخۆو لە رێگەی بەرزنرخاندنی شوناسی هاوبەشو وەفاداری بە نیشتمانی نەتەوەیی بانگهێشت دەكات.(132)
"كوردیزم" ئەڤینێكی مەزنتر لە ئاوەزو بەهێزتر لە ئیرادە پەروەردە دەكات، ئەڤینێك بە یارمەتی ئەم باوەڕەوە دێت كە ئەم چارەنووسە، تاقە چارەنووسێكی پیرۆزە بۆ نەتەوەیەك كە ئەڤین بە ئازادی، بزوێنەرو هەرمانبوونیەتی.(133)
"كوردیزم" هەم شێوەی كردەیی سیاسیو هەم شێوەی ئاخێو (گفتمان)ە كە لە هەر بیاڤێكدا بە پێكهێنانی سیستمێكی پێناسەو واتایی، شوناس وەكوو پۆلینبەندییەكی ئاخێوو بە گوێرەی چوارچێوەكانی نەتەوەو سانابوونی پێكهاتنی، رەنێودێنێتەوەو دەیپارێزێ.(134)
"كوردیزم" پتر چەمكێكی لەبار بۆ پەرەئەستاندنە تا چەمكێكی سنووردارو، لەم روویەوە كۆمەڵێكی بەربڵاو لە هانەكان دادەپۆشێ و لە پێوەندی لەگەڵا شوناسی نەتەوایەتیدا، واتا پەیدا دەكات.(135)
"كوردیزم" تاقە هۆكارێكی هاوبەش لەسەر لێڕوانینە زانستییەكانو بیاڤی تێڕوانینەكانە كە دەتوانێ شوناسخوازی نەتەوەیی لە چوارچێوەی شوناسێكی سەربەخۆدا چالاك بكات. (136)
"كوردیزم" تیۆرییەكە كە لەسەر بنەمای باوەڕ بە ئازادی لە رەهەندە جۆراوجۆرەكانی ئابووری، سیاسی، مەزهەبییەوە بۆ نەتەوەی كوردو بوار رەخساندنی و كردەوەكانی بەسەر خۆیدا حكوومەت دەكات. (137)
ئامانجی "كوردیزم" یەكگرتوووكردنی تەواوی ئەندامەكانی كۆمەڵگای كوردستانو، چاوپۆشی لە بەستراوەییە تایبەتەكانیانو، بە جەخت كردن لەسەر وەفاداری، هێماكانو دامەزراوە هاوبەشەكانیەتی.(138)
نەتەوە لە "كوردیزم"دا حەشیمەتێكی مرۆیی خاوەن ناوێكە كە ئەستوورەو یادوەرییەكان، كولتووری گشتی جەماوەر، نیشتمانێكی دیاریكراو، یەكیەتیی ئابووریو حقووقیو ئەركی یەكسانی بۆ هەموو ئەندامەكانیەتی.(139)
نەتەوە لە روانگەی "كوردیزم"وە جیایی لە هەبوونێتی سیاسی (موجودیت سیاسی)، هەبوونێتی كۆمەڵایەتیشە كە خەیلێوەن(مدت زمان زیادی است) بیچمی گرتووەو لە شێوەی حكومەتی یاسایییەوە جیاوازە.(140)
"كوردیزم" لەم باوەڕە دایە كە لە حاڵەتێكدا هەستی نەتەوەێتی لە هەر پلەیەك لە هێزدا هەبێ هۆكارێكی ئاسایی بۆ هاوپێوەندی تەواوی ئەندامەكانی نەتەوە لە ژێر حكومەتێكدا و خاوەن حكومەتێكی جیایان بۆ خۆیان هەیە.(141)
"كوردیزم" بە قبوڵكردنی ناسیونالیزمی دێموكراتێك، لەسەر ئەم باوەڕەوە پێداگرە كە شارۆڤەندیی دێموكراسی مۆێڕن هەم هەستی جیایی شوناسو بیاڤی كردەوەیەو هەم شوناسی نەتەوایەتی هاوبەش دابەش دەكات.(142)
"كوردیزم" سەرچاوەی شوناسی تاك لە نەتەوەوە سەقامگیر دەكات كە خاوەنی دەسەڵات، ناوەندی سەرەكی وەفاداریو بنەمای هەڤبەندی هەمەكی رەچاو دەكرێ، بەڵام هاوكات بە شارۆڤەندان، مافی خاوەن شێوە جۆربەجۆرەكانی شوناس لە فەزایەكی گشتییدا بە نێو "كۆمەڵگای مەدەنی"یش دەدات. لە "كوردیزم"دا چاوەڕوان دەكرێ شارۆڤەندان شوناسی خۆیان لە نەتەوەی خۆیانەوە وەربگرن.(143)
ئەگەرچێ لە "كوردیزم"دا مافی شارۆڤەندی لە دێموكراسی مۆدێڕن بۆ بەشداری لە چالاكیگەلێ كە لە وڵاتدا سەربەخۆیەو لە رێگەی ئەوانەوە دەتوانێ هەستی شوناسی جیاواز لەگەڵا شوناسی سیاسی خۆیی دەر ببڕن، پارێزراوە، بەڵام زەنجیرەپلەی وەفادارییە كۆمەڵایەتییەكان كە لەودا نەتەوە بۆ هەموو تاكەكانی لە هەر روانگەیەكەوە بە پێویستی لە لوتكەی سەروەترین خالێك دادەنێت، ئەسڵێكی سەقامگیرو چەقبەستوە (گریزناپـژیر)دەبێ.(144)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ناسیونالیزمی سیاسی هەركات لەگەڵا دێموكراسی ئاوێتە بێت دەتوانێ بە داڕشتنی بنەڕەتێك بۆ فیدراسیۆنێكی جیهانی كە هەم هاریكاریو هەم راگرتنو بەرسەڤی خۆجێی بە رەوا دەزانێو لە پێناو ئاوێتەبووندا بن نە ئەوەی كە بەربەستێك لە رێگای ئەودا بێت. ئەم كردەوە تا رادەیەكی زۆر بەوە بەستراوەیە كە ناسیونالیزمی سیاسی بە پشتگەرمی دێموكراسی بتوانێ لەسەر هەڵخڵەتاندنەكان لە شێوەی چائوڤینزیی (نیشتمانپەروەی دەمارگرژانە) دەركەوێ. ئارمانجی دێموكراسی نوێ بنەڕەتێكی پتەو بۆ فدراسێونێك لە نەتەوەكان دەبێت. چوونكە پشت بەستن لەسەر باوەڕێكەوە كە هەندێكجار لەژێر ناوی مافە كورتكراوەكان و كۆبەندیدا بێو لەسەر ئەم باوەڕەی كە تەواوی خەڵكی دەبێت لە "مافی دیاریكردنی چارەنووس"دا وەكوو خاوەن ئامرازێك بۆ دەستڕاگەیشتن بە رۆژخۆشیو بەختەوەرییەكی مەزنتر بن.(145)
"كوردیزم" وەك بزاڤێك، بزاوتێكی سیاسییەو بانگەشەی خۆیی لەسەر ئەم ئەسڵە پاساو دەداتەوە كە نەتەوەیەك بە ناو"نەتەوەی كورد" هەیە، وەفاداری پتر لە هەموو شتێك پێوەندیی بە نەتەوەوەیەوە هەیەو نەتەوە دەبێ لە نێوخۆیی قەلەمڕەوی نەتەوەیی خۆیدا خودموختاری سیاسی هەبێتو ئەوەی مشتومڕی دەسەڵات لەسەر ئەم رێكخراوە سیاسییە خودموختارە پشت ئەستورە، لەسەر رەوایی نەتەوەیییە.(146)
"كوردیزم" وەك بزاڤێكی ناسیونالیستی یەكییەتی بەخش، بزاڤێكی سیاسی بەرهەڵستكارە كە بەشە داگیركراوەكانی نیشتمانی كوردستان بە بەشێك لە قەڵەمڕەوی نەتەوەیی خۆی دەزانێو لە ئاكامدا لە دوی یەكپارچەكردنی كوردستان لە رێگەی پێكهێنانو سەقامگیری دەوڵەتێكی نەتەوەیییەوەیە.(147)
مەبەست لە رەسانەیەتی لە "كوردیزم"دا پتر رەوشێكی زانستییە واتە سەربە شوێنێك بوون، تێكهەڵچوون لە زەمەنو هەوڵا بۆ داگیركردنی بارستایییە بوونەكانەوەیە.(148)
بە "كوردیزم"، نەتەوەی كورد دەتوانێ بانگەشەی خاوەن چارەنووسی خۆیو گەرەنتی بەهەشتو دۆزەخی خۆیی بێت.(149)
مرۆڤی كورد لە "كوردیزم"دا خاڵ بە خاڵاو هێڵا بە هێڵا، هەڵكەوتەی كاتی خۆیی هەڵدەسەنگێنێو زیرەكانە لەگەڵا رۆچوون بۆ هەر فاكتەرێكی نوێ بە هەڵسەنگاندنەكەی بە بەرنجامێكی وشیارتر دەستڕادەگات.(150)
لە "كوردیزم"دا دەوڵەتی نەتەوەیی وەك دامەزراوەیەكی باڵاو ناوەندی وەفاداریی رچاودەكرێ كە لە رێگەی راگەیەنەكانەوە، راگرتنی فێركاری، هێڵی دیاریكراوی زەمەنو ئاراستەكردنی گەشەپێدانی سیاسیو ئابووری، كولتووریو كۆمەڵایەتی بەهێز دەبێت.(151)
لە "كوردیزم"دا وشەی "نەتەوەیی" وەكوو دیاریكەرێكی ژیانی رۆژانە دەردێ كە پتەوترین بنەما بۆ هەستێكی بەربڵاو لە شوناسی نەتەوایەتی دابین دەكات.(152)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كاتێك كە نەتەوە لەسەر بنەمای بنەواشە راستەقینەكانی خۆی بۆ مرۆڤایەتی هەوڵ دەدات. نەتەوە لەم روانگەوە پاڵپشتی ئەهرۆمێك دەبێت كە دەبێ بۆ بەرژەوەندیی هەمووان بەكار بهێنرێت.(153)
"كوردیزم" بە زەقكردنەوەی تیۆریی نەتەوەێتی، مافی نیشتەجێبوونی خۆیی دەبێتە ئارمانجێكو بانگهێشتی هەموو نەتەوەكان بۆ بەدەستهێنانی ئازادی نەتەوەیی خۆیی خەبات بكەن، دەكات.(154)
"كوردیزم" گەڕیدەی رۆحو رەسالەتی "نەتەوە" بۆ گەیشتن بە ئازادیو یەكسانیو پشت ئەستور بە دەسەڵاتی خۆی بۆ رزگاری نەتەوەیییە.(155)
"كوردیزم" بە واتەیەكی دی دەتوانێ بە جێگەی "ئاگایی نەتەوەیی" بەكار بهێنرێتو چاودێری بەسەر كۆمەڵێك واتاو هەستەكان دەكات كە فۆرمی واتای شوناسی نەتەوەیی پێكدێنن. لەم روانگەوە، شوناسی نەتەوەیی شتێكە كە دەتوانێ وەكوو شوناسی بنەڕەتی ناودێر بكەرێت، شوناسێك كە وێدەچێت لە بەراورد لەگەڵا هەر شوناسێكی دیكەدا، تەواوی بیاڤەكانی ژیانی جڤاكی، رامیاری كولتووریو ئابووری دەگرنەبەر.(156)
شوناسی نەتەوەیی لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، شوناسێكی پێگەیشتوو و بە واتایەكی دیكە پێگەیشتووی چەمكی شوناس بە واتای تەواوی وشەو سەرچاوە لە رەوتێكی تەكوزی پێگەیشتووی ئامانجمەندی كۆمەڵایەتی بۆ "نەتەوە"یە. (157)
شوناسێ كە شیاوپێدانی بەرینی هەیە یان هەمان شوناسی بنەڕەتی كە وێدەچێت چییەتی خاوەنەكەی پێناسە بكاتو لە هەر چەشنێك كە هەبێت هەڵسوكەوت لە بارودۆخە جۆراوجۆرەكاندا پێكدێنێت. ئەم شوناسە هەروەها وێنەیەكی تەكوزی كۆمەڵایەتی یان ئاگایی كۆمەڵایەتیی كۆمەڵگەی مەبەست رەنگدەداتەوەو، لە راستیدا ئەم وێنەیە لە قەوارەیەكی چوكەدا دەگرێتەبەر. ئەم كردەوەیە چوارچێوەی شوناسی بنەڕەتی لە جیهانی مۆێڕندا دەكاتە بنەڕەتی ئاگایی كۆمەڵایەتی مۆێڕنیشو پێداگرە لەسەر ئەوەی كە لە جیهانی مۆدێڕندا، ئاگایی كۆمەڵایەتی، قەوارەیی ئاگایی نەتەوەیی لەخۆ دەگرێت.(158)
"كوردیزم" چوارچێوەی میكانیزمی كولتووریو بنەواشەی یەكپارچەیی جڤاكی، پێكهاتەی جڤاكیو سیستمی ناسیاری نەزمخوڵقێنییە كە واتا دەداتە راستییە كۆمەڵایەتییەكانو لە ئاكامدا قەوارەی پێدەدات. (159)
دو بنەواشەی زۆر گرینگ لە "كوردیزم"دا، "بنەواشەی دەسەڵاتدارێتی خەڵك"و "بنەواشەی بنەڕەتی یەكسانی لە پێكهاتەی سیاسیو كۆمەڵایەتی"دایەو لەسەر ئەم بنەمایەوە، دەوڵەت یەكێ لە پێوێستییەكانی بنەواشەی دەسەڵاتدارێتی خەڵكییەوەو دەسەڵاتێك كە لە لایەن دەوڵەتەوە بەڕێوەدەچێت لە نەتەوەوە سەرچاوە دەگرێت. بنەواشەی یەكسانیش لەسەر بنەمای چەندایەتی گشتگیری شوناسی نەتەوەیی وەك هۆكاری گرینگترین پێداویستی پێكهاتەیی، واتە چییەتی توێژبەندی (قشربندی) كۆمەڵایەتییە.(160)
شوناسی نەتەوەیی كورد لە"كوردیزم"دا یەكەمین شوناسە كە لە زەنجیرە شوناسەكانو توخمی سەرەكی سەرچاوەیەك بۆ هەموو خەڵكی نەتەوەی كوردە. شوناسی نەتەوەیی، بناخەی رێكخستنی بەدەستەوە دەدا كە لە بوارە جۆراوجۆرەكاندا شیاوی بەكار هێنانە. واتایان پێ دەداو دەیانكاتە توخمی شوناسە دیاركراوەكان.(161)
"كوردیزم"وەكوو پرەنسیپێكی سیاسی لەسەر ئەم باوڕەیە كە یەكەیەكی سیاسیو نەتەوەیی دەبێ رۆنانیان (انگباق) لە سەریەكدی هەبێ. لە روانگەی "كوردیزم "وە، دەتوانین بە تیۆرییەكی رەوایی سیاسی بگەین كە وەها دەڕەخسێ كە سنوورە ئەتنیكییەكان، سنوورە سیاسیەكان دانابڕێن. "كوردیزم" بەم لێكدانەوەیە " بە سیاسیكردنی شوناس"ە.(162)
وێنەی دەرهەستی "كوردیزم" لە كۆمەڵگا دەبێت دوو توخم بگرێتەبەر: چییەتی نەتەوە بە تەواوی و چییەتی مرۆڤگەلێ كە ئەندامەكانی نەتەوەنو پێكی دەهێنن. چییەتی نەتەوە بە تەواوی هەڵگری هەبوونێتی یەكپارچەییو كۆمەڵێكە كە دەبێتە هۆی پێوەندیی تاكەكانو بیچمی گرتووەو چییەتی مرۆڤەكانیش كە ئەندامی نەتەوەن بریتییە لە ئاراستەكردنی ئێرادە، بەرژەوەندیو ئامانجی ئەندامەكانی نەتەوە لە پێناو گەیشتن بە ویستو ئارمانجە نەتەوەیییەكانە.(163)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، هەروەها مرۆڤ ناتوانێ بێ ئەندامەكانی لەش بژی، بێ نەتەوەش ناتوانی زیندوو بمێنی. هەر مرۆڤێك لە نەتەوەیەكی تایبەت دێتە دنیاو چاوەڕوان دەكرێ خۆیی لە هەستی دڵبەستنو بەستراوەبوون بە نەتەوە دەر بخات.(164)
"كوردیزم" زایەڵەیەك لە هەبوونێتی بە كۆمەڵا، هێما لە گەشەكردنی جەماوەری خەڵك، پرەنسیپێكی سیاسیو جڤاكی نوێو راستییەكی پێكهاتەیی بۆ نەتەوەی كوردە.(165)
"كوردیزم" لە چەكەرەكردنی كردەوەی خۆی، ئاپۆرای سیاسی بە مەبەستی دەستڕاگەیشتن بە دەسەڵاتدارێتی زەوی نەتەوەیی، سەقامگیری ئەم دەسەڵاتدارێتییەو پاراستنییەتی. ئەم چەكەرەكردنەی، بەرهەمی ئامانجی ئێمەو یادوەرییە بە كۆمەڵەكان، زمان، كولتوورو ئاینو پێوەنددان لەگەڵا قەلەمڕەۆی تایبەت بۆ پێكهێنانی كۆمەڵێكی سیاسی نەتەوەیییە.(166)
"زمان" لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، هەنبانەی لاپەڕەكانی مێژوو و بایەخگەلێكە كە لە نەتەوەیەكدا شاردراوەتەوەو بەم هۆیەوە رۆحی نەتەوەیی، هەناوێك بە باشترین شێوە دەنوێنێت.(167)
لە "كوردیزم"دا مرۆڤ كۆیلەنابێ، نە رگەزەكەی بە دیل دەگیرێ، نە زمانو نە ئایینەكەشی.(168)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ئاپۆرایەكی بەرین لە مرۆڤەكان بە هەناوێكی ساخڵەمەو دڵگەرم، ویژدانێكی ئەخلاقی دەخوڵقێنن كە ناوی "نەتەوە"یە. نەتەوە لەم روانگەوە، ئاپۆرایەكی دڵخوازانە، دەرهەستو ئیدئولۆژیكیشە.(169)
"كوردیزم" هەستی گرووپ یان كۆمەڵێك لە خەڵكە، كە لە چوارچێوەیەكی پێكەوە گرێ دراودا دەژینو یەك زمانو یان زاراوە خۆجێییەكان وەكوو كەرەستەیەكی گواستنەوەی هزرو هەستە هاوبەشەكان بەكار دەهێنرێت، باوەڕێكی هاوبەشی مەزهەبییان هەیە، خاوەنی دامەزراوە، دابونەریتە هاوبەشەكانن كە لە درێژایی مێژوویەكی هاوبەش بە دەستیان هێناوەو ئاڵوێریان كردووەو ویستی هاوبەشیان بۆ ئاوێتە بوونو هاوشێوەبوون پەروەردە دەكەن.(170)
بزاڤی نەتەوەیی لە روانگەی "كوردیزم"دا هەوڵێكی رێكخراوەیی بۆ دابیكردنی هەموو تایبەتمەندییەكانی نەتەوەیەكی پێگەیشتوو لە هەموو روویەكەوەیە.(171)
ویستە پێوەندیدارەكان لەمەڕ چاكسازی كولتووری نەتەوەیی، سەرنجدان بە گرینگی زمان، پێكهێنانی پێكهاتەیەكی پێگەیشووی كۆمەڵایەتی رووناكبیرە بژاردەكانی كۆمەڵگاو بەدەستهێنانی مافە مەدەنییە یەكسانەكانو مافی دیاریكردنی چارەنووس نەتەوەیی، لە ئامانجەكانی بزاڤی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا، دەژمێردرێن.(172)
"كوردیزم" فەلسەفەی رەواییبەخشین بە هزرو باوەڕە پێوەندیدارەكان بە دەسەڵاتدارێتی نەتەوەیی كورد، مافەكانی مرۆڤ، بەڕێوبەرایەتی نەتەوەییو دەوڵەتی نەتەوەیی لە رێگەی پێكهێنانی كولتوورێكی هاوبەش لەسەر بنەمایی زمانێكی یەكگرتووویی نەتەوەیییەوەیە.(173)
"كوردیزم" هەلی نەتەوەیەكە بۆ بووژانەوەی شوناسی نەتەوەیی خۆیی لە ژێر ئاڵایەكی نەتەوەخوازانەیە كە خوازیاری بە فەرمی ناسینی وەك كاراكتەرێكی سەربەخۆ لەلایەن كۆمەڵگای نێونەتەوەیی، وڵاتانو رێكخراوە نێونەتەوەیییەكانەوەیە.(174)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، سەربەخۆیی، تەناهیو رەوایی، تەنیا لە جیهانێكدا كە نەتەوە ـ دەوڵەت بەسەریدا دەسەڵات بكاتو لەگەڵا بەدەسهێنانی بارودۆخێكی نەتەوە ـ دەوڵەتێك شایانی دەستپێڕاگەیشتنە.(175)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كوردستان یەكەیەكی سیاسی دەبێت كە سنوورە نەتەوەییەكان بە بەراورد لەگەڵا سنوورەكانی دەوڵەت دایەو سنوورە دەوڵەتییەكان بە هۆكارێكەوە كە لە بەرگری نەتەوەییدایە رەوایی پەیدا دەكات.(176)
"ناوكێكی هاوبەش(هستە مشترك)" لە "كوردیزم"دا بەم واتایەیە كە خەڵكی نەتەوەی كورد، هەموو "شوناسی نەتەوەیی" بە هزرو ئەزموون وەرگرتووە.(177)
"كوردیزم" بە هەڵسەنگاندن نێوان كەرەستەو ئامانجەكان لە راستییەكی بەرهەستیو رێژەیی كەرەستەو ئامانجەكان لە خودئاگایییەوەیەو فاكتەری هەڵسوكەوت، بە راڤەی ناسینی بەرانبەرانەی ئەندامەكان نەتەوەو نەتەوەوە ئاڵوێر دەكات. لەم روویەوە، نە تەنیا هزری دادپەروەری دەبێتە هۆیی هەڵسوكەوتەكان لە رێگەی بەرزكردنەوەی بارودۆخێكەوەیە، بەڵكوو هەستێكی دەروونی لە ناخی خەڵكی نەتەوەدا هەیە كە شارۆڤەندان هان دەدات هەڵسوكەوتی خۆیی لە تەواویی رەهەندەكانەوە گەشە پێبداتو لە چوارچێوەی چەمكێك بە ناو "نەتەوە" بەرز بنرخێنێت.(178)
ئامانجی سیستمی پەروەردەیی لە "كوردیزم"دا، گۆڕانكاری بەهاو ئاكارە نەریتییەكانو ئافراندنی بەهاو ئاكارە نوێییەكانە كە لەگەڵ دابو نەریتێكی نەتەوەیی هاوتەریبو لەگەڵا پێداویستیەكانی نەتەوەوە، هاوئاهەنگ بن.(179)
"كوردیزم" وێناكردنەوەی ویستی نەتەوەیییە كە دەبوا تەواوی ئەندامەكانی نەتەوە تێدا بەشدار بن، چونكە وەك ئەندامی نەتەوە، ریگەیەكی دیكە جیا لە بەشداریی لە ویستی نەتەوە بوونی نیە. هەر ئەم ویستە نەتەوەیییەیە كە "كوردیزم" دەكاتە تیۆرییەك بۆ هەر یەك لە ئەندامەكانی نەتەوەكەی.(180)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، خەڵكانێ كە بە هەر هۆیەكەوە هەست دەكەن سەر بە كۆمەڵێكن كە وەفادارییان لە پلەی یەكەمدا گرێ دراوە بەوەی كە مافی دیاریكردنی بەرژەوەندییە باڵاكانی خۆیانو بەو گوێرەیە ژیانیان رێك بخەن كە شێوەی ئارمانجی رێكخراوێكی سیاسی (دەوڵََََەتی نەتەوەیی) لە خۆیاندایە. ئەوان مافی حاشاهەڵنەگری دیاریكردنی بیچمو قەوارەی ئەم رێكخراوەیە كە لە شێوەیەكدا پێویستیشیان هەست پێ دەكرێت، هەیە. (181)
"كوردیزم" دیاردەیەكی سیاسی ـ جڤاكییە كە لە ساتەوەختێكی مێژوویدا باسكراو لە ناوچەیەكی دیاریكراو بە ناو "كوردستان"و لە وەڵامدانەوە بە تێكەڵكردنێكی تایبەتی لە مەسەلەكانی كۆمەڵگەی كوردستان دەردەكەوێت.(182)
"كوردیزم" نەتەوەخوازی كوردییە كە تەوەری بنەواشە یاساییەكانی ئاوەزمەند، قبووڵكردنی بنەواشە گشتییو هەراوەكانو هەروەها ئەڤینداری نەتەوەو دامەزراوەكانی پێكدێت. لەم نموونەیەدا لەگەڵا دووربینی دابونەریتەكان، زمان، مەزهەبو خزمایەتی، گرینگی لەسەر كولتووری هاوبەشی مەدەنیو یەكسانی سیاسی ئەندامەكانی سەربە قەلەمڕەوێكی زەوی دیاریكراو پێ دادەگیرێت.(183)
كولتوور لە "كوردیزم"دا، چوارچێوەی هزرو بیروباوەڕ، هێماكان، ئوستوورەكان، بایەخەكانو پەیڤەكانە كە لەو رێگەوە خۆی بە نەتەوەكانی جیهان دەناسێنێتو، تێدا جێگیر كردنی پێویست ئاشنا دەبنو خۆیان بە جیهان دەناسێن. (184)
"كوردیزم" نەتەوەی كورد لە بەرانبەر "بەرخۆدانێكی چارەنووس ساز (پیكار سرنوشت ساز)"دا دەنێ كە سیستمی بایەخدانەریی ئەو وەكوو نەتەوەیەك لە بەرانبەر نەتەوەكانی دیكەو شوناسی نەتەوایەتی لە چوارچێوەی نیشتمانێكی سەربەخۆدا پێناسە دەكات.(185)
بنەواشەی بنەڕەتی(اصل بنیادین) تیۆریی سیاسی "كوردیزم" لەسەر ئەم گریمانەیە دادەمەزرێ كە بناخەی رەوایی بوون لەسەر بنەمایی "بنەواشەی مافی دیاركردنی چارەنووسی نەتەوەكان" وەكوو مژارێكی سەرەكییە.(186)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، لە بنەڕەتدا كە لە هەناوی نەتەوەی كورددا شار دراوەتەوەو هیچ گرووپێك لە مرۆڤەكان، هیچ تاكێكو هیچ دەسەڵاتێك یان دەوڵەتێك ناتوانێ دەسەڵاتێك بسەپێنێت كە سەرچاوەكەی لەو نەبێت.(187)
"كوردیزم" بەشێك لە گیانو هەناوی مرۆڤی كوردە كە واتا دەداتە رۆحو توانمەندیو بنەچەی لە كولتووری نەتەوەییدا هەیەو "كوردیزم" ئاگایی نەتەوایەتی دەكاتە مەلەكەی بیری جەماوەری نەتەوەیی كوردە.(188)
نەتەوە لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كۆمەڵگایەك بە بیرێكی هاوبەشەوەیە كە لەسەر بنەمای زمانو كولتووری هاوبەشو خووخدەی نەتەوەیییەو بەرزترین شێوەی یەكیەتیی لەگەڵا هاوكاری جڤایەكیدایە. (189)
"كوردیزم" پێكهێنانی سیستمێكی نەتەوەخوازنەیە كە هیمای بەهاكانی خەڵكی بێتو بنیاتە كارامەییەكانی نیشتمانێكی سەربەخۆ بەنێو وڵاتێكی سەربەخۆیی كورد دەستەبەر بكات. (190)
گرینگترینو بنەڕەتیترین مەسەلەكانی پێوەندیدار "كوردیزم" بریتین لە:
شوناس، كە گەرەنتی پێكهێنانی هەستی بەستراوەبوونی نەتەوەیە. "رەوایی" كە رەوایی دەداتە دەسەڵاتە سیستمی نەتەوەخوازی كوردەوە، "بەشداریكردن" لەگەڵا رەوتێك كە لە درێژەیدا ئەو نەتەوەیە لە كاروباری سیاسیدا دەستێوەردان بكەنو "دەستڕۆیشتووی(نفوژ)ێ كە سەروكاری لەگەڵا مژارێكی شیاوو پێگەی دەسەڵاتێك لە كاروباری نێو كۆمەڵگادا هەیە.(191)
لە "كوردیزم"دا لە دامەزراوەكان كەڵك وەردەگیرێ تا پلانەكانی بۆ كردەكارە جڤاكییەكان پێك بێنن. هێماكان وەك وەزیەكی داهێنەرو دروستكەر لە ژیانی "كوردیزم"دا كار دەكەن، واتا دەخوڵقێننو نێوان بكەرەكان لە پۆلینبەندیی گرووپە كۆمەڵایەتییە تایبەتەكاندا، دەبنە هۆی لێك تێگەیشتنەكان.(192)
تایبەتمەندیی "كوردیزم" وەك هزرێكی زاڵ، ئەوەیە كە دەتوانێ هایدنناسی (هستی شناسی) تایبەتو بەڵگەهێنانەوە لە مژاری سەرەكییدا دابنرێت. لەم دۆخەدا، ئیدئۆلۆژی لەرێگەی هایدنناسییە تێكچڕژاوەكانەوە لە لایەن نەریتەكانەوە دێتەبەر باسەوە، دەتوانێ یەكبوون بداتە چنراوە (بافت) فرە چەشنەكانی شوێن و زمەن. لەسەر ئەم بنەمایەوە، "كوردیزم" داینگەی لۆژیكی كولتووری یان هایدنناسی فرە چەشنیە كە لە رێگەی ئەوانەوە هەڵسوكەوتو بیروباوەڕەكان لە درێژەی زەمەندا پێكدێنێت. لۆژیكی (منگق) "كوردیزم" رەگی لە شێوەی كردەوە خوو پێگرتووەكانی راستییەكانی رۆژانەی نەتەوەی كوردەوەیە. (193)
"كوردیزم" لە باتی ئەوەی رەهەندێكی هاسان بێو راستییەكان بە شێوەیەك تەتەڵە بكات كە لەنێو جەماوەردا رەنگ بداتەوەو ئەمەش باوەڕپێكراوە كە نموونەیەكی پێویستی لەمەڕ دۆخی كۆمەڵایەتیو سیاسی بەدەستەوە دەدات. (194)
"كوردیزم" پێویستی بە فانتازیایەكی كارامە لەمەڕ كوردستانەو ئەفسانەو ئوستوورەكان دەتوانن بە شێوەیەك پێگەیەكی یاساییو پیرۆز بدەنە نیشتمانو نەتەوەخوازی كورد بە شتێكەوە وەكوو ئایین لای نەتەوەی كورد دروست بكات. (195)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، لە كورد بووندا شتێك شاردراوەتەوە كە لە نەتەوەیی كورددا پێگەیەكی هاوبەشیان هەیە. كۆمەڵە شتێك كە وەك چووكەترین فاكتەری هاوبەش لەلای نەتەوەی كورد بێتە بەرباسەوە بریتیە لە زمان، مێژوو بیرێكی هاوبەش دەبێت كە شوناسی نەتەوایەتی كوردەكان وەكوو كورد دەناسێنن. (196)
"كوردیزم" بزاڤێكی سیاسییە كە ئامانجی بەدەستهێنانی دەوڵەتێكی نەتەوەیی كوردەو دەستەبەركردنی میكانیزمە پێویستەكان بۆ گەیشتن بە دەسەڵاتی یەكسانو توانمەندی هەڵبژاردنی یەكسان لەگەڵا نەتەوەكانی دیكەی جیهاندایە. (197)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كۆمەڵگە نەتەوەیییەكان دەبێ بارودۆخی سیاسی لەباریان بۆ بەردەوامبوونی خۆیانو گەشەكردنی ئازادانە دەستەبەر بكەن. ئەوكات كە نەتەوەی ئازادیخواز، بەهایی مافو ئازادییە تاكەكان دەباتە سەر، دەتوانین بڵێین كە ئەم كردوە لۆژیكییە گەرەنتی پرەنسیپەكانی دێموكراسییە. (198)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نەتەوەكان بەشێك لە شوناسی مرۆڤ پێكدێننو شوناس شایانی ڕێزلێنانەو لەم روویەوە تەواوی مرۆڤەكان پایبەندن بەوەی كە بەشێك لە شوناسیان پێكدێننو رێزیان لێ بگرنو بەفەرمیان بناسن.(199)
لە "كوردیزم"دا، دەوڵەتی نەتەوەیی شیاوترین قەوارەی ریكخراوی سیاسییەو دەوڵەتی نەتەوەیی نەتەنیا پێشمەرجی ئازادیی راستەقینەیە، بەڵكوو بنەمایی مۆدێڕنكردنو گەشەپێدانی ئابووریش لە قەڵەم دراوە. (200)
"كوردیزم" دەرخەری سۆزە سیاسییە بنەڕەتییەكانی هەمووانە كە لە بایەخی دەروونی هاوبەشەوە سەرچاوە دەگرێ. "كوردیزم" مافی بە كۆمەڵی ئازادیخوازی نەتەوەی كوردە. (201)
"كوردیزم" بنەمای ئاكاریی مافی نەتەوە لە هەمبەر سەربەخۆییدا پاساو دەداتەوە، دیرۆكی نەتەوەو ئامانجەكانی دوارۆژی شرۆڤە دەكاتو شێوە شیاوەكانی وتوێژی سیاسی كە لە هەموو نیشتمانپەروەراندا دەبێ رێزی لێبگرن پێناسە دەكاتو بەم شێوەیە لە خزمەت ئارمانجە "نەتەوەخوازییەكانی كورد" دایە.(2002)
"كوردیزم" بریتییە لە دەربڕینی شوناسی تایبەتی نەتەوەیی كورد لە بەرانبەر نەتەوەكانی دیكە یان دەوڵەتەكان وەك راگەیاندنی مافی ئەم نەتەوەیە بۆ پاراستنو پێشڤەچوونی شوناسی خۆی لە جیهانی نێونەتەوەیی دایە. (203)
كولتوور لە "كوردیزم"دا كۆمەڵێ یان نموونەیەك لە هەڵسوكەوتەكان، بیروباوەڕەكان، تێڕوانینەكان، بایەخەكان، دامەزراوەكان، هێماناسی(نمادشناسی)، روخساربینی، هونەرو شێوازەكانی داهێنانە كە لە نێوان ئەندامەكانی نەتەوەیەكدا، هاوبەشە.(204)
هونەر لە "كوردیزم"دا، پیشتیوانی تایبەتی نەتەوەیی كورد بەتایبەتی بۆ جیاكردنەوە لەگەڵا شوناسی نەتەوەكانی دیكە دایەو هونەری نەتەوەش هەروەها، ئافراندنی بەرهەمگەلێكە كە شوناس، نەتەوەێتیو مافی ئازادیی نەتەوەیی كورد زەق دەكاتەوە. لەم روویەوە هونەرمەندی نەتەوەییش بەرهەم خوڵقێنێكە كە بەرهەمەكەی پشتیوانی رەوتی ئاسایی ئاكارییو نەتەوەیی كۆمەڵگاو نیشتمان بێ. (205)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نەتەوەیەك گەر بتوانێ مێژوو و كولتووری خۆی بپارێزێو پارێزگاری لێوە بكات، لەو دەمەیدا ناچار نابێ كە شوناسی خۆیشی لەگەڵا سەربەخۆییەكەیدا بداتە نەتەوەكانی دیكە، لەم روویەوە پاراستنی هەموو ئەو شتانەی كە كولتووری نەتەوەیەك پێكی دەهێنن وەك لە هەڵسوكەوتەكان، بیروباوەڕەكان، تێڕوانینەكان، بەهاكان، هێماناسی، شێوازەكانی داهێنانو هونەری هاوبەشدایە كە دەتوانن بەردەوامیو هەرمانی نەتەوەیەك بن.(206)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، دەرەتانی بەدەستهێنانی "خۆیبوون (خود بودن)" و "شوناسی نەتەوەیی" لەسەر بنەمایی كۆمەڵگایەكە كە تێدا مافەكانی مرۆڤیو یەكسانی تاكەكان بتوانن لە گۆڕەپانی سیاسیدا سەقامگیر بن.(207)
"كوردیزم" وەك تیۆرییەكی نەتەوەخوازانەو سەربەخۆخواز، لە باشاری باڵادەستدا، رێگە بۆ ئەو شتەی دەكاتەوە كە وەك چوارچێوەی "رەهایی دەرهەست (رهایی ژهنی)" لەژێر دەستەیی باڵادەستو دواتر "رەهایی بەرهەست(رهایی عینی)" بۆ بەدەستهێنانی رزگاری وەسف دەكرێ.(208)
"كوردیزم" بە شرۆڤەی "ئاگایی نەتەوەیی(اگاهی ملی)" وەبیر هێنەرەوەی گوێبیستەكانی خۆیەتی كە "چ بمانەوێ و چ نەمانەوێ دەبێ سەربەخۆیی نەتەوەكان وەك راستییەك قبوڵا بكەینو لەگەڵیاندا پێك بێین". هاتنی تەواوی نەتەوە ژێردەستەكانی جیهان وەك وڵاتێكی سەربەخۆ بۆ نێو گۆڕەپانی چالاكی نێونەتەوەیی، مزگینیدەری قۆناخێكی نوێی دیرۆكی جیهان دەبێت. (209)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، "مافی دیاریكردنی چارەنووسی نێوخۆیی" و"مافی دیاریكردنی چارەنووسی دەرەكی" بۆ تەواوی نەتەوەكانی جیهان، باوەڕ پێكراو، رەواو شایانی ڕێزلێنانەو مافی دەستڕاگەیشتن بە تەواوی ئاستەكانی سیستمی سیاسی بۆ هەموو مرۆڤەكان بەفەرمی ناسراوە.(210)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، "مافی دیاریكردنی چارەنووس"، مافی گەڕان بە دوای بەختەوەرییەو لەم روویەوە بە واتای "مافی ژیانو مافی ئازادی"یەو مافێكی تایبەتو نەگۆڕو پاساوهەڵنەگرە. (211)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ئەدەبیاتی نەتەوەیی تەتەڵەكردنی كولتووری مرۆڤەكانە كە لە چالاكییە نەتەوەیییەكاندا بەشداریان كردووە. نەتەوەو زەقكردنەوەی كولتوور لە ئەدەبیاتدایە، ژێرخانو بەرەنجامی پێكهاتەی سیاسییەو واتای پێ دەدات. ئەدبیات لە رێگەی بانگهێشت كردنو لە راستیدا ئافراندنی وێنەیەكی یەكگرتووخواز، زۆر یارمەتی هەستی نەتەوایەتیو شوناسی نەتەوایەتیو پاراستنی دەوڵەتی نەتەوەیی دەدات. ئەدەبیاتی نەتەوەیی یەكێك لە شێوەكانی بەهێزكردنی هەستەكانە كە وڵات و حەشیمەتەكەی پێكەوە گرێ دەدات. دەربڕینی ئەدەبی بە پێكهێنانی وێنە هاوبەشەكانو راڤەكان لە پێوەندی نێوان خەڵكو وڵاتەكەیان یارمەتی دەدات. ئەدەبیاتی نەتەوەیی گۆڕەپانی ململانێو دروست كردنی شوناسە نەتەوەیییەكان لە رێگەی رێكخستنی گرووپو هزرەكانیشەوەیە. (212)
یەكێ لە ئەركە بنەڕەتییەكانی ئەدەبیاتی نەتەوەیی لە "كوردیزم"دا، ئافراندنی وێنەیەك لە نەتەوەو شوناسی نەتەوەیییە كە لەگەڵا ئەوەی كە بتوانێ وەفادارییو پایبەندیی شارۆڤەندان ببزوێنێت. (213)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ئەدەبیاتی نەتەوەیی بێجگە لە كاركردن نێوخۆیی، نەتەوەیی كردنی (ملت سازی)و پێكهێنانی شوناسی نەتەوەیی، لە كۆمەڵگەی نێونەتەوەیشدا ئەركێكی گرینگی لە ئەستۆدایە. ئەدەبیاتی نەتەوەیی وەك تایبەتمەندی دەروونی دەوڵەتە نەتەوەیییە نوێیەكان ناسراوە. لە روانگەی جیهانییەوە، كەڵك وەرگرتن لە كولتووری نەتەوەیی بۆتە یەكێ لە نیشانەكانی ئیستانداری نەتەوەییبوون.(214)
كاتێ كە ئەدەبیاتی نەتەوەیی لە پێویستیە بنەڕەتییەكانی دەوڵەتێكی نەتەوەیی تەواو عەیار بێت، نەتەوەكانی جیهان دەبێ خاوەن ئەدەبیاتی نەتەوەیی خۆیان بنو بیپارێزن.(215)
"كوردیزم" پێویستی بە بەرخۆدانە ئاشكراكان بۆ ئافراندنی شوناسێكی گشتگیرە كە جیاوازییە لاوەكییەكانو فیداكارییەكان وەك پێوەندییە ئەتنیكی یان ئاینییەكان كە لە ململانێ لەگەڵا یەكدانو رەنگە حەشیمەتە نەتەوەییەكان توشی جیاییو ناتەبایی بكەن، سەرپۆش دەدات.(216)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، شارۆڤەندی راستەقینە، پتر لە گەرەنتی دانەوەی مافو ئەركە دیاریكراوەكانی تایبەت بە تاكێك نیە. بە واتایەكی تەواوتردا، شارۆڤەند، كەسێكە كە هەست بە وەفاداریو دەروەستی ئاكاریی لە هەمبەر نیشتمانو وڵاتی خۆی دەكاتو ئامادەیە كە لە هەندێك بوارەوە لە بەرژەوەندیی تاكەكەسی لە پێناو كۆمەڵگایەكی بەرینتردا بكشێتەوە.(217)
پەیامهێنەری سەرەكیی "كوردیزم"، هزرە دەسەڵاتدارییەكانی خەڵك، مافە سیاسییە نێوخۆییو دەرەكیییەكان، ئازادی رۆحیی دەروون، دەستڕاگەیشتن بە راستییەكانو ئازادی بۆ نەتەوەی كوردو یەكسانی بۆ تەواوی نەتەوەكانی جیهانە. (218)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، بێ مافی هاوتاو هاوشێوەیی، وڵاتێكی راستەقینەی بوونی نیە، لە شوێنێكدا كە هاوتاو هاوشێوەیی ئەم مافە بە هۆی بوونی گرووپ، ئیمتیاز، ئایینو نایەكسانی، پێشێل بكرێ، وڵاتێكی راستەقینە بوونی نیە.(219)
"ئاڵا" لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نواندنەوەی (بازنمود) دیاریكراوی نەتەوەیەكە زانیارییەكی گرینگ لەمەڕ مێژووی نەتەوەیەك، هاوپێوەندی، ئامانجو ئاواتەكانی داهاتووی لە سەروەی مرۆڤ دادەنێت. ئاڵای نەتەوەیی دەستەبەركردنی سروشتی دەرهەست(ژهنی)ی نەتەوەییشەو شوناسی نەتەوەیەك دەكاتە راستییەكی بەرهەست(عەینی). ئاڵای نەتەوەیی، دوایین زایەڵەی نەتەوەیییە. (220)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، هەر نەتەوەیەك خاوەن زمانێكی تایبەتە كە رۆحی ئەندامەكانی پێكەوە پێوەند دەداتو دەرەتانی بەشدارییان دەڕەخسێنێت. وێناكردنی ئەزموونی بە كۆمەڵی نەتەوە، دەرخەری هیۆمانیستی تایبەتی نەتەوەیەكەو رێگەی سەقامگیربووونیەتی.(221)
سروودی نەتەوایەتی لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نواندنەوەی موسیقاریی نەتەوەیەك لە خۆیەتیو، شوێندۆزی (مكان یابی) ئەو نەتەوەیە لە خۆیی لە رووی خەریتە ئابووری، سیاسی، جوغرافیاییو كولتووریەكان، هێمای نیشتمانپەروەریو وێنای چییەتی نەتەوەیەكە كە قەوارەو خەونو ئاواتەكانی نەتەوەیەك نیشان دەدات.(222)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نەتەوەكانو كولتوورەكان دەبێ بە رادەیەك بایەخدارو تایبەت بناسرێن. بێبەشكردنی نەتەوەكان لەم چەشنە ناساندنە بۆ تەواوی نەتەوەكانی جیهانو بۆ هەموو مرۆڤایەتی زیانهێنەر(زیانبار)ە. (223)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ژنان دەبێ شوناسی نەتەوایەتی خۆیان لەگەڵا شوناسی سیاسیو كۆمەڵایەتی خۆیان وەكوو ژن بگونجێنن. ژنانیش وەك ناسیونالیست بۆ بەدەستهێنانی شوناسی نەتەوەییو هەم وەكوو ژن بۆ ئەستاندنی مافەكانی خۆیان لە بەستێنە جۆراوجۆرەكاندا خەبات بكەن. بەپێی ڕوانینی "كوردیزم" نەتەوەكانو ناسیونالیزم جنسییەتیان هەیەو وەكوو هێما جۆراوجۆر بۆ وڵات وەكوو زێدی دایكییە، لەم روویەوە جەستەو هەڵسوكەوتی ژنان وەك پشتیوانی نەتەوە رەچاو بكرێت. "كوردیزم" لە ژنانو بزاڤەكەیان چاوەڕوانی دەكات كە بە بەشداری لە گۆڕەپانی سیاسەتو رەخنەی پێوەندییە هەنووكەییەكانی دەسەڵات، بە بزاڤی نەتەوەخوازیی ئیعتبارو رەوایی بدەن.(224)
"كوردیزم" دۆزینەوەی سەرچاوە شوناسییەكانی تاك لە نەتەوەی كوردە كە وەك ئامانجی سەرەكی وەفاداریو بنەمای "هەڤبەندی بە كۆمەڵا(همبستگی جمعی)" دەژمێردرێت. (225)
"كوردیزم" زەنجیرە ناوەندییەكە كە چەمكە نەتەوەیییەكانی كورد، وڵاتی كوردستانو دەوڵەتی نەتەوەیی كورد پێكەوە گرێ دەداتو هەستی شوناسی نەتەوایەتی دەداتە خەڵكی كوردستان. (226)
"كوردیزم" بەم هزرەی كە كوردستان سەر بە شارۆڤەندی كوردەو دەسەڵات دەبێ لە ئاكامدا لە دەستی نەتەوەیی كورددا بێتو سیاسەتڤانان تەنیا ئامرازو خزمەتكارانی خەڵكینو هاندەری دێموكراسیشە.(227)
"كوردیزم" گۆڕەپانی شوناس، هەڤبەندییو بەرگری نەتەوەیەكە بۆ گەیشتن بە جەوهەری ئازادییە. (228)
گونجاندی شوناسە سروشتییەكان لە گەڵ چەمكە بنەڕەتیو شوناسە دەستكردەكاندایە كە لەسەر سنووربەندییە سیاسییەكان پێداگرن. لە "كوردیزم"ەوە شوناس نەتەنیا لە رابردوورادەمێنن، بەڵكوو لە هەمبەر گۆڕانی داهاتوو و هەنووكەشدا پێناسە دەكرێت. شرۆڤەی شوناس بەوەها لێروانینێكەوە، كردوەی كردەكارانەیە نە دژكردەوەیەكی چالاكانە.(229)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، بێ مافی هاوتاو هاوشێوەیی، وڵاتێكی راستەقینەی بوونی نیە، لە شوێنێكدا كە هاوتاو هاوشێوەیی ئەم مافە بە هۆی بوونی گرووپ، ئیمتیاز، ئایینو نایەكسانی، پێشێل بكرێ، وڵاتێكی راستەقینە بوونی نیە.(219)
"ئاڵا" لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نواندنەوەی (بازنمود) دیاریكراوی نەتەوەیەكە زانیارییەكی گرینگ لەمەڕ مێژووی نەتەوەیەك، هاوپێوەندی، ئامانجو ئاواتەكانی داهاتووی لە سەروەی مرۆڤ دادەنێت. ئاڵای نەتەوەیی دەستەبەركردنی سروشتی دەرهەست(ژهنی)ی نەتەوەییشەو شوناسی نەتەوەیەك دەكاتە راستییەكی بەرهەست(عەینی). ئاڵای نەتەوەیی، دوایین زایەڵەی نەتەوەیییە. (220)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، هەر نەتەوەیەك خاوەن زمانێكی تایبەتە كە رۆحی ئەندامەكانی پێكەوە پێوەند دەداتو دەرەتانی بەشدارییان دەڕەخسێنێت. وێناكردنی ئەزموونی بە كۆمەڵی نەتەوە، دەرخەری هیۆمانیستی تایبەتی نەتەوەیەكەو رێگەی سەقامگیربووونیەتی.(221)
سروودی نەتەوایەتی لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نواندنەوەی موسیقاریی نەتەوەیەك لە خۆیەتیو، شوێندۆزی (مكان یابی) ئەو نەتەوەیە لە خۆیی لە رووی خەریتە ئابووری، سیاسی، جوغرافیاییو كولتووریەكان، هێمای نیشتمانپەروەریو وێنای چییەتی نەتەوەیەكە كە قەوارەو خەونو ئاواتەكانی نەتەوەیەك نیشان دەدات.(222)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نەتەوەكانو كولتوورەكان دەبێ بە رادەیەك بایەخدارو تایبەت بناسرێن. بێبەشكردنی نەتەوەكان لەم چەشنە ناساندنە بۆ تەواوی نەتەوەكانی جیهانو بۆ هەموو مرۆڤایەتی زیانهێنەر(زیانبار)ە. (223)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، ژنان دەبێ شوناسی نەتەوایەتی خۆیان لەگەڵا شوناسی سیاسیو كۆمەڵایەتی خۆیان وەكوو ژن بگونجێنن. ژنانیش وەك ناسیونالیست بۆ بەدەستهێنانی شوناسی نەتەوەییو هەم وەكوو ژن بۆ ئەستاندنی مافەكانی خۆیان لە بەستێنە جۆراوجۆرەكاندا خەبات بكەن. بەپێی ڕوانینی "كوردیزم" نەتەوەكانو ناسیونالیزم جنسییەتیان هەیەو وەكوو هێما جۆراوجۆر بۆ وڵات وەكوو زێدی دایكییە، لەم روویەوە جەستەو هەڵسوكەوتی ژنان وەك پشتیوانی نەتەوە رەچاو بكرێت. "كوردیزم" لە ژنانو بزاڤەكەیان چاوەڕوانی دەكات كە بە بەشداری لە گۆڕەپانی سیاسەتو رەخنەی پێوەندییە هەنووكەییەكانی دەسەڵات، بە بزاڤی نەتەوەخوازیی ئیعتبارو رەوایی بدەن.(224)
"كوردیزم" دۆزینەوەی سەرچاوە شوناسییەكانی تاك لە نەتەوەی كوردە كە وەك ئامانجی سەرەكی وەفاداریو بنەمای "هەڤبەندی بە كۆمەڵا(همبستگی جمعی)" دەژمێردرێت. (225)
"كوردیزم" زەنجیرە ناوەندییەكە كە چەمكە نەتەوەیییەكانی كورد، وڵاتی كوردستانو دەوڵەتی نەتەوەیی كورد پێكەوە گرێ دەداتو هەستی شوناسی نەتەوایەتی دەداتە خەڵكی كوردستان. (226)
"كوردیزم" بەم هزرەی كە كوردستان سەر بە شارۆڤەندی كوردەو دەسەڵات دەبێ لە ئاكامدا لە دەستی نەتەوەیی كورددا بێتو سیاسەتڤانان تەنیا ئامرازو خزمەتكارانی خەڵكینو هاندەری دێموكراسیشە.(227)
"كوردیزم" گۆڕەپانی شوناس، هەڤبەندییو بەرگری نەتەوەیەكە بۆ گەیشتن بە جەوهەری ئازادییە. (228)
گونجاندی شوناسە سروشتییەكان لە گەڵ چەمكە بنەڕەتیو شوناسە دەستكردەكاندایە كە لەسەر سنووربەندییە سیاسییەكان پێداگرن. لە "كوردیزم"ەوە شوناس نەتەنیا لە رابردوورادەمێنن، بەڵكوو لە هەمبەر گۆڕانی داهاتوو و هەنووكەشدا پێناسە دەكرێت. شرۆڤەی شوناس بەوەها لێروانینێكەوە، كردوەی كردەكارانەیە نە دژكردەوەیەكی چالاكانە.(229)
"كوردیزم" لەو باوەڕەدایە كە شوناس لەسەر بنەمای سنوورە دەستكردەكان هیچ كات لەلای نەتەوەی كورد باوڕپێكراو رەِوایی نەبووە.(230)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، هەر نەتەوەیەك تا رادەی پێویست، پێویستی بە كۆمەڵە دامەزراوەیەكی تایبەت بۆ بڕیارە بە كۆمەڵەكان لەمەڕ مژارە پێوەندیدارەكان لەگەڵا ئەندامەكانی خۆی دایە. لەم روانگەوە، مەسەلەكە لە چوارچێوەی مافی دیاریكردنی چارەنووس سەرهەڵدەدات. بەم دەربڕینە كە دەوڵتی سەربەخۆ، بەرزترین ئامانجی مافی دیاریكردنی چارەنووس دەبێتو نەتەوەی كورد دەبێ ئەم مەسەلەیە وەكوو ئەزموونی ئامانجێك رەچاو بكات. (231)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، نەتەوەكان خاوەن مافی بنەڕەتی بڕیاردانی خۆیاننو ئەم مافە دەسەڵاتداریەتییە دەبێ جێگیر بێت. ئەم مافانە دەتوانێ بە شێوەیەكی ئاوەزمەندانە بۆ هەندێك دامەزاوە فیدراڵی یان جیهانی راگوبگوێزرێت. (232)
لە روانگەی "كوردیزم"دا، رێزلێنان بۆ سەربەخۆیی هەموو نەتەوەكان پێویستە. رێزگرتن لە سەربەخۆیی نەتەوەكان بریتییە رەچاوكردنیان وەك خاوەن بڕیاردان لە هەمبەر كەڵك وەرگرتن لە سەرچاوەكانی گەشە كردنی ئابووری، پاراستنی ژینگە و... دەبێت.(233)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كە رەوتی بە جیهانیبوون بە لێك نزیككردنەوەی كولتوورەكان پێكەوە، بە شێوەیەك لە پەنای یەكتری دانانیان كە ناچاربن لە رەوشی نوێدا، بە بەشداریو رەنگدانەوەی (ئاوێتە بوون، پێداچوونەوە، ئاڵووێڕ، ئاڵوزی) دەسەڵاتدارانە، توانمەندی خۆی پتر كردوەو بەردەوامی دەداتە ژیانی خۆی. بە باوەڕی "كوردیزم" هەڵبژاردنو راكێشانی توخمە كولتوورییەكان، پێداچوونەوە بەسەر كولتووری خۆیدا، هەندێك جار تێپەڕین لێیو بەشداری چالاكانە لە گۆڕپانێكی كولتووریو كومەڵگایەكی بە جیهانیكراودا ئەوڕۆكە دووری هەڵنەگرە. (234)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، تاك دەتوانێ لە رەوتی بە جیهانیبوون دەرەتانی پێكەوە ژیانو ئاڵوێری كولتووری لە كاتی پاراستنی تایبەتمەدییەكانو شوناسی نەتەوەیی خۆیدا، بپارێزێت. "كوردیزم" پتر لە بە جیهانیبوون یان "گلوبالیزیاسێون" واتە "جیهانی بیركردنەوەو نەتەوەیی ژیان" بیر دەكاتەوەو لەنێو كردەوەكانی خۆیدا لەسەر ئەم بنەمایە واتاهەڵگر(معناپـژیر)و بە ئەنجام دەگەیەنێت. (235)
"كوردیزم" بریتیە لە جیاوازی (نە سەروەبوون)، دەرخستنی دەرهەستی ئەو جیاوازییە (نە سەروەربوون)و تەیاربوون لەسەر بنەمای ئەو جیاوازییە (نە سەروەرییبوون)دایە. شوناسی كوردی لەم تیورییەدا كاتێك بیچمدەگرێ كە "كورد"ێك بڵێ "من كوردێكم چونكە لە كورد بوون لەگەڵا گرووپی خۆمدا بەشدارم" با بڵێین مەبەست لە گرووپ لێرەدا هێما بە واتایی "نەتەوە"یەوەیە. (236)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، دەتوانین بڵێین نەتەوەخوازی شێوەیەك كە كولتووری "هاوڕامانی، یەك زمانی، ئوستوورەو هێماگەراییو ئاگایی"یە كە بەدوای چوار ئامانجی سەرەكیدایە:
1ـ كردنی گرووپێكی لاواز، بە كۆمەڵێكی سیاسی چالاك
2ـ رێكخستنی كولتووری كۆمەڵەكانو پێكهێنانی كولتوورێكی باڵای ئێستانداردو فەرمی.
3ـ كردنی كۆمەڵێك بە نەتەوەیەكی خاوەن هاوچەشنی كولتووریەوە
4ـ گشتگیر كردنی نیشتمان ـ دەوڵەتێكو پێكهێنانی دەوڵەتێك بۆ ئەو نەتەوەیە.(237)
ئامانجی كوردیزم لە مەیدانی كردەوەدا، دۆخێكی بەرزتر لە پرۆسەیی رەهایی بە كەڵكوەرگرتن لە "ئەندازیاری دەسەڵات (مهندسی قدرت)"دایە. لەم روویەوە، رێكخستنی هێزەكان، پێكهێنانو گەشە كردنی سیستمی زاستتەوەر (دانش محور)، بیچمگرتنی كۆمەڵگەی زانیاریی، رێكخراوی كۆمەڵایەتی، مافەكانو لە كاتی پێویستدا، سیستمێك لە چوارچێوەی "ئەندازیاری دەسەڵات"، رێكارێكی لۆژیكی بۆ گەیشتن بە ئامانج دەبێت. (238)
"كوردیزم" بە تایبەتگەری سیاسیو كولتووری نەتەوەیەك بۆ گەیشتن بە شوناسێكی سەربەخۆ لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی سەربەخۆدایە. (239)
"كوردیزم" لە بنەڕەتدا گرێدراو بە بنەواشەكان، بەهاو پێوانەكان لەمەڕ جەماوەری نەتەوەی كوردە كە لە هەموو شوێنێكدا باوەڕپێكراوە. مافی دیاریكردنی چارەنووس، ئازادی، ئاشتی، تەناهیو دەسەڵاتدارێتی نموونەی ئەم پێوانەیانەن.(240)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كە پێوەندییەكان، ئێستراتێژییەكانو كردەوە سیاسی، جڤاكیو كولتوورییەكان لەسەر بنەمای شوناسی نەتەوەیییەو تەواوی پێكهاتەكان لەسەر واتاهەڵگریو واتاییدان (معنادهی) لەم مەسەلەیەدا فۆرمی پێكهاتن پەیدا دەكات. (241)
لە روانگەی "كوردیزم"وە مرۆڤ هەروەها كە لوتێكو دوگوێچكەی هەیە، دەبێ نەتەوەش هەیبێت. لەم روانگەوە ئاخێوی نەتەوەیی هەم كولتوور سازو هەم شوناس سازە.(242)
بە باوەڕی "كوردیزم" مێژوو بەو واتایە نیە كە لە هەر شوێنو ساتە وەختێك لە مێژوودا راوەستین، خۆمان لە بەرامبەر چەند رێگاییەكدا راوەستین كە مێژوو ئاوەزمەندانەو لۆژیكانە دەتوانێ لێی تێپەر بێت. باس لە مێژووییەكە كە گۆڕەپانی دەرفەتەكانەو هەڵەكان دەخوڵقێنێ. هەركات ئەم دەرفەتانە بەباشی كەڵكی لێ وەربگیرێ، شیاو دەبن. لەم روویەوە، مێژوو دەتوانێ بەرهەمی گەڵاڵە داڕشتن بێت. (243)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، مێژووی حیزبەكانی ئێمە لە زۆر بوارەوە، مێژوو چەشنێك ئاڵوزی دەروونی ئارمانجەكان بووە كە لە دەروونیاندا هەبووەو دەرەتانی دەستەبەركردنی بە كردەوەی ئاماجەكەیان لێ ئەستاندوون. (243)
"كوردیزم" لەو باوەڕەدایە كە "مافی دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەكان" پێویستیترین مافی یەكسانی مرۆڤ. (244)
بە باوەڕی "كوردیزم"، "كولتووری نەریتی لاوازیی (فرهنگ سنتی ناتوانی) ]لێرەدا نووسەر هێما بە چەشنێك بیركردنەوەیەكی لاوازو چەشنێك ناتوانمەندی مرۆڤی كوردە كە لە ناخی خۆیدا شاردراوەیەو هەمووكات توانمەندی بەربەرەكانێی لـێئەستێنێتەوە."وەرگێڕ"[" بەردەوام مرۆڤی تاوانبار كردوە پێی دەڵێ: تۆ ناتوانیو دەبێ تا هەتا هەتایە "فەلەج" بمێنیت. ئەمە كولتوورێكە كە بەردەوام نەتوانین تەڵقین دەكا: ناتوانی لەسەر پێی خۆت ڕاوەستی ناتوانی بە مێشكی خۆت بیربكەیتەوە. ناتوانی بە مەبەستەكانت هەست پێ بكەی، ... لەم روویەوە دەبێ مێشكو دڵی خۆت لەوی دیكە بكڕیت.(246)
لە روانگەی "كوردیزم"ەوە، كەسێك ناتوانێ خۆیی هەم ئاڵمانیو بریتانیاییو هەم فەڕانسەوی، ئەمریكای، كورد، فارس، عەرەب یان تورك بزانێت. هاوپێوەندی بە نەتەوەیەكەو، و بوونی وەها هەستێك وەك بەشێكی دانەبڕاوی خۆی، شێوەیەكی رەوا بۆ تێگەیشتنو راگەیاندنی هەڵكەوتی خۆی لە جیهان دایە. (247)
"كوردیزم" بەم واتایە نیە كە لە هەمبەر نەتەوەیی خۆتدا، ئەركو بەرپرسایەتیەكان هەیە، بەڵكوو بەو مانایە كە ئەركی ئێمە لە ئاستێكی بەرینتردا لەگەڵا ئەركگەلێك لە هەمبەر نەتەوەكانی دیكەدا بە واتایی درووستی وشە كە هەمانە جیاوازە. لەم روانگەوە بەلێكدانەوەی دروستی ئاكار، سنوورە نەتەوەیییەكان پتر دەبن، بەڵام ئەمە بە واتایی رەچاو نەكردنی بەرژەوەندیی مرۆڤەكان نیە. كوردیزم رێز بۆ مافی دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەكان بەشی تەواویی یەكسانی داخوازییە راستییەكان دادەنێت. (248)
داخوازی سیاسی ئێمە لە "كوردیزم"دا هەم بانگەشەی شوناسیو هەم بانگەشەی ئاكاری نەتەوەی كورد بۆ دەستڕاگەیشتن بە چوارچێوەیەكی جیاوازو دیاریكراو لە نەتەوەكانی دیكەدا بەهێز دەكاو پێداگری لەسەر دەكات.(249)
كاتێك تەواوی نەتەوەكان خاوەن میكانیزمێكی پێویست بۆ مافی دیاریكردنی چارەنووسنو پشت بەم كارە دەبەستن كە لە راستیدا جیهانێكی ئازادترو شوێنێكی هیمنتریان دەبێت. مافی دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەكان ئاشتیخوازنەترین هزر بۆ جیهانە. (250)
بە باوەڕی "كوردیزم"، تێڕامانەكان لەمەڕ ئاگایی مێژووییو تەتڵەی رێژەیی نێوان رابردوو لەگەڵا ئێستاو داهاتوودا دەبێ تاڵ تاڵ لە قوژبنە مێژوویییەكانی ئەم نەتەوەیەوە دەرهاوێژینو وردە وردە چاكسازی بكرێتەوە. (2510)
"كوردیزم" لەم باوەڕەدایە كە نەتەوەی كورد بە درێژایی مێژووی باڵادەست، گیرۆدەی رقی دولایەنەی دەسەڵاتدارە ئاینییەكان (قدرتمەندان دینی) (Religious) establishment)و دەسەڵاتدارە سیاسییەكان (قدرتمداران سیاسی (Political establishment) بووە كە بە ئامرازی "جەهاد" دژی كوفرو نیزامیگەریی، داگیركردنی كوردستانیان بە ڕەوا زانیوە. (252)
"كوردیزم" شێوەیەكی فیزیكی، شێوەیەكی لۆژیكیو شێوەی راستەقینەی ئازادی بۆ نەتەوەی كوردە كە هێزی ئازاد (نیروی ێزاد)، ئازادبوون(ێزادبودنو ئازادمان(ێزادماندن)ەوە لەلایەن خەڵكی نەتەوەیی بۆ ئەو دەبێت. (253)
"كوردیزم" بۆ خەڵكی نەتەوەی كورد بەڵگەی رۆچوونە نێو بازاڕی ململانێی مرۆڤایەتییە كە وەكوو مرۆڤێكی سنووردار نەكراوە بە پاراستنی شوناسی خۆیەوەیە.(254)
بە باوەڕی "كوردیزم"، مافی دیاریكردنی چارەنووس، بە قبوڵكردنی تێگەیشتن مرۆڤ لە دەروونو چارەنووس خۆی، بە مرۆڤایەتی رادەگەیەنێ كە لە باوەڕهێنان بە داخوازی نەتەوەیەك بۆ دەستڕاگەیشتن بە ڕاستییەكان، نابێ چاوێكی حاشا لـێكردنەوەوە بڕوانین. مافی دیاریكردنی چارەنووسی، دەبێتە هۆی وەها هەوڵێكی مەعریفە ناسانە. (255)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر