هەڤپەیڤینێك لەگەڵ بەڕێز:
مستەفا هیجری سكرتێری گشتیی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران
¬پ: بەڕێز كاك مستەفا هیجری، زۆر سپاس بۆ ئەوەی كە ئەم دیدارەی ئێمەتان قبوڵ كرد، ئێمەش سەرەتای پرسیارەكەمان بە پرسیارێكی سەرتاپاگیرو گشتی دەست پێدەكەین، ئەگەر رووپەڕەكانی مێژووی هاوچەرخ بدەینەوە دەبینین كە رەوشی ناوچەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستو كاریگەریی ئەم ناوچەیە لەسەر دۆزی كورد، كاریگەرییەكی نەرێنی بووە. بۆیە بوونی دیكتاتۆرە ناوچەییەكانو هاوپەیمانەتییان لەگەڵ زلهێزە جیهانییەكان هەمووكات بۆتە هۆی ئەوەی كە مەسەلەی كورد بێچارەسەر بمێنێتەوە، بەڕای جەنابتان، كورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا وەك ناوچەیەكی ئاڵۆزو قەیراناوی، چۆن خۆی دەبینێتەوە؟
و ـ بێگومان كورد لە رۆژهەڵاتی نێوەڕاستدا وەكوو نەتەوەیەك خۆی دەبینێتەوە كە لەگەڵ ئەوەی خاوەنی وشیاری نەتەوایەتییەكی بەرزە، بەڵام لە لایەن ئەو دەسەڵاتانەی كە بەسەریاندا زاڵن مافی ژێرپێ دەخرێ. بۆیە دەڵێم خاوەنی وشیاری نەتەوایەتییەكی بەرزە چوونكە لەوكاتەوە كە خاكی دابەش كراوەو ستەمی لـێچووە، لە رێگای رزگاری لە ژێردەستیو بە دەستهێنانی مافەرەواكانی بەگژ دوژمندا چۆتەوەو لەو رێگایەدا لە هیچ قوربانیدانێك سڵی نەكردۆتەوە. لە مێژووی نیزیك بە 150 ساڵی رابردوودا، سەرهەڵدانەكانی كورد لە گۆشەو كەنارەكانی خاكی كوردستانو سەرهەڵدانەوەی دووبارەی ئەو سەرهەڵدانانە لە شوێنێكی دیكەو، لە ژێرفەرمانی سەركردەیەكی دیكە هێمای ئەو وشیارییەیە كە بۆتە هۆی مانەوەی ئەو نەتەوەیە وەك خۆی (كورد). مەبەستم ئەوەیە كە ئەم وشیارییە یارمەتی كوردی داوە كە نە سەركوتەكان بتوانن لە درێژەدانی خەبات بێهیوای بكەنو، نە حكوومەتە سەرەڕۆكان توانیویانە ناسنامەی كوردایەتی لەبیرو هزری ئەواندا بشۆنەوە. بۆیە دەڵێم "لە بیرو هزری ئەواندا"، چونكە لە كردەوەدا زۆرجار ناسنامەیان لە كورد سەندۆتەوە، پێیان وتووە توركی كێوی، تێكۆشاون رەچەڵەكی ئەوان بگەیەنێتەوە سەر فارسەكان، بۆ ئەوەی بڵێن كوردەكان فارسن و ... بەڵام هەموویی ئەم نەتەوەسازییانە بێسوود بووە.
شەڕی سارد كۆتایی هات، بلۆكی كۆمۆنیزم هەڵوەشایەوە، ئاڵمانی رۆژهەڵاتو رۆژئاوا یەكیان گرتەوە، رەوشێكی ناسەقامگیر بەسەر جیهان بە تایبەتی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤین زاڵ بوو، دیكتاتۆرە نوێیەكان سەریان هەڵدابوو، بزاڤی رادیكاڵیزمی ئیسلامی گەشەی كردبوو، تێكنۆلۆژیاو گلۆبالیزم یان بەجیهانیبوون لە نێو كۆڕوكۆمەڵە نێونەتەوەییەكان بەگڕو تین بوو، ... لە نێو ئەم ئاڵۆزییەی ناوچەكەدا، گەڵاڵەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گەورە هاتە ئاراوە؟ لەم رووەوە دوو روانگە جیاواز هەیە؟ روانگەیەكی نەرێنیو كلاسیك كە دەڵێ هەمان كۆلۆنیالیزمی پێشووە بەڵام لە شێوەی نیۆكۆلۆنیالیزم، ئەوی دیكە روانگەیەكی تاڕادەیەك ئەرێنیو وەك هاتنی هێزێكی گۆڕانخواز لە ناوچەكەدا هەتا ئێستاش دەبینین سەرەڕای ئەو هەموو لەمپەرانە، توانیویەتی رەوتێكی هێمنایەتی لە خۆبگرێو ببێتە هۆی رووخانی دیكتاتۆرەكان،مەبەست لەمانە پرسیارێكە كە كورد لە ململانێی ئەم قەیرانانەدا لە چ رەوشێكدایە؟
وـ لێرەدا راستییەك هەیە كە پێویستە لە بیرمان نەچێ، ئەویش ئەوەیە كە چ لە كاتی شەڕی ساردو چ دوای شەڕی سارد، هۆی سەرەكی هەموو ئەو حكوومەتانەی كە لەو ناوچەدا (رۆژهەڵاتی نێوەڕاست) تێداچوون یان پێكهاتوون لە ژێر كارتێكەری قازانجو بەرژەوەندی زلهێزەكانی دنیادا روویان داوە. ئیمپراتووری عوسمانی تێكچووە، خاكی كوردستان دابەش كراوە، حكوومەتی عێراق لە نەبوو هاتۆتە بوونو .... هەمووی ئاكامی دابەشكردنی وڵاتانی ناوچە بەدەستی هێزە براوەكانی شەڕی یەكەمو دووهەمی جیهانیو، لە كاتی شەڕی ساردیشدا بۆ پاراستنی ئەو بەشانەیان بووە كە دەستیانكەوتووە. هەر بۆیەش دەبینین لە تەواوی ئەو ماوە لە مێژووی ناوچەكەدا ئەوەی حسیابی بۆ كراوە بەرژەوەندی زلهێزەكان بووە نەك خەباتو تێكۆشانی نەتەوە بندەستەكانو لەبەرچاوگرتنی مافە رەواكانی ئەوان. ئەگەر ئەو لێكدانەوەمان لا پەسند بێ بەو ئاكامە دەگەین كە پێكهاتنو تێكچوونی كۆماری كوردستانیش بەدەر لەو قاعیدە گشتییە نیە. با هەر لێرەدا هێما بە فاكتەرێكی دیكەش بكەم كە ئەویش "ئیرادە، ئامادەبوونو لـێهاتوویی ئەو نەتەوانەیە كە دەتوانن لە ئاڵوگۆڕەكانی ناوچەدا هەل بقۆزنەوەو بەقەدەر توانای خۆیان شوێندانەر بن. پێكهاتنی كۆماری كوردستان وەك پێشتر باسمان كرد راستە بە شكڵێك لە ژێر كاریگەری بەرژەوەندی ئەو زلهێزانەدا بوو كە دەستیان بەسەر ئێراندا گرتو ئەو وڵاتەیان لە نێوان خۆیاندا دابەش كرد ـ روسیەو ئینگلیس ـ بەڵام ئامادە بوونی خەڵكی كوردیش لە مەهابادو ناوچەكەدا بۆ كەڵكوەرگرتن لەو هەلەی كە هاتبووە پێش پێویست بوو.
پ: ساڵی 1918، ویلسۆن سەرۆك كۆماری ئەوكاتی ئەمریكا، گەڵاڵەیەكی لەهەمبەر مافی دیاریكردنی چارەنووسی گەلان، هێنا بەرباسەوە كە زۆر كاریگەریشی لەسەر پەیمانی "سێڤەر" هەبوو كە لە بەندەكانی 62 ـ 63 ـ 64 دا باس لە مافی دیاریكردنی چارەنووسی كوردەكان كرابوو، بەڕای جەنابتان، رەوشی جیهانی پاش ململانێكانی شەڕی یەكەمی جیهانیو پاشان شەڕی جیهانی دووهەم هەڵدەگیرسێو كورد وەكوو یەكەمین ئەزموونێك، كۆماری كوردستان ئەزموون دەكاتو هەتا پێش كۆتای شەڕی سارد و هەرەسهێنانی كۆمۆنیزم، رەوشی ئەوكاتی كوردستان لە روانگەی مێژووكردو نێونەتەوەییەوە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟
وـ گەڵاڵەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستو بە گشتی ئاڵوگۆڕەكانی دوای كۆتای شەڕی سارد كە رووخانی دەسەڵاتی زۆرداری سەدام حسێن یەكێك لەو ئاڵوگۆڕانە بوو و، رەوشی كورد لەو ململانێیەدا دیسان هەروەك سەردەمی شەڕی سارد، شەڕی بەرژەوەندییەكانە، بەڵام بەو جیاوازییانەی كە ئێستا لە جیاتی بەرژوەندییەكانی دوو لایەنی بەرەی سەرمایەداریو كۆمۆنیزم، بەرژەوەندی رۆژئاوا بە گشتیو ئەمریكا بە تایبەتی لە لایەكو، لە لایەكی دیكەش بەرژوەندی ئەو حكوومەتە دیكتاتۆرانەی ناوچەو بیربۆچوونە كۆنو دواكەوتووەكانن كە بۆ پاراستنی دەسەڵاتی خۆیان پەلەقاژەی دەكەن. كورد لەو ململانێیەدا دەبێ بۆ بەرژەوەندی خۆی لەگەڵ بەرەی ئاڵوگۆڕ واتە رۆژئاوابێ، چونكە گومان لەوەدا نیەو مێژووی خەباتی گەلی كوردیش لە كۆنەوە ئێستا ئەو راستییەی سەلماندووە كە لەو سیستمە دەسەڵاتداریە كۆنەی كە حكوومەتەكانی ناوچە پێی پابەندن گەلی كورد هیچ دەسكەوتێكی نابێ، بە خۆشییەوە گەلی كوردیش بەو وشیاری تەواو و بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندییەكانی، هەر ئەو كارەی كردووە. بۆیەش تا ئێستا لە رەوشێكی زۆر باشتر دایە. لە بەشی عێراقدا بۆتە خاوەن هێندێك لەو مافانەی كە زیاتر لەسەدەیەكە خەباتی بۆ دەكا. ئەوەش دەسكەوتێكی گەورەیە كە وەك پێشتر هێمای بۆ كرا بەشێكی ئاكامی ئاڵوگۆڕەكانی ناوچەو سەرەتاكانی دەستپێكردنی پرۆژەی گەڵاڵەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاستی گەورەو، بەشەكەی دیكەشی ئامادەبوونی كورد لەو بەشدا بۆ كەڵك وەرگرتن لە ئاڵوگۆڕەكەیە.
پ: لەگەڵ بەروڕووبونەوە لەگەڵ ئەم هەموو رووداوانەدا، نەتەوەی كورد وەك نەتەوەیەك كە بەدرێژایی مێژوو ستەمی لـێچووە، بە وتەیەكی د.قاسملوو كە دەفەرمێ " ئەگەر رۆژێك لە رۆژان، كوردستان بێتە وڵاتێكی سەربەخۆ، ئەوە جودابوونەوە نیە، بەڵكوو ئەوە یەكگرتنەوەیە"، رای جەنابتان لەمەڕ ئەو روانگەیە چۆنە؟
وـ فكریی یەكگرتنەوەی بەشە دابڕاوەكانی كوردستان یان هەر شێوەیەكی دیكە لە رزگاری گەلی كورد لە ژێردەستەیی، مافی بێئەملاوئەولای گەلی كورد خۆیەتی. لەم راستایەدا پێشبینی شەهید دوكترو قاسملوو وەك یەكێك لە رێگاكانی گەیشتنی كورد بە مافی خۆی لە داهاتوودا، بێگومان ویستێكی رەوایە. بەڵام ئەو رۆژە جارێ نادیارە.
پ: وەك دوایین پرسیار، بەڕێز كاك مستەفا هیجری، ئاسۆی گۆڕانكارییەكانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤینو رەوشی كورد لەم ناوچەیەدا چۆن دەبیننو پێتان وایە كە ئاسۆی كورد روونە؟
و: ئاسۆی گۆڕانكارییەكانی ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤین ـ وەك لە پرسیاری چوارەمدا ئاماژەمان پێكرد، بە قازانجی گەلی كوردو هەموو گەلانی بندەستی ناوچەكەیە. رەوشی كورد لە چوارچێوەی ئەو گۆڕانكارییانەدا جێگای هیوایەكی زۆرە. بەڵام بەشێكی بەرچاوی ئەو داهاتووە هیوابەخشە بەستراوەتەوە بە چۆنیەتی هەڵسوكەوتی ئێمەی كوردو، وردبینیو لێهاتوویمان لەگەڵ ئەو گۆڕانكارییانەدا.
گۆڤاری لاوان ژماره 29.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر