۱۳۹۴ خرداد ۹, شنبه

دزی ئاوایی

ئەی هاوار، جێ پێی دزی ئاوایی، زۆر لە جێ‌پێی چەکمەکانی کوێخا دەچێ؟!؟؟
رۆژێ لە رۆژان کە جێ پێی دزە لە ئاوایی بەجێ مابوو، راست وەک جێ پێی چەکمەکانی کوێخا دەچوو، یەکێ گوتی: دز چەکمەکانی کوێخای دزیوە، یەکێ تر گوتی: نا، چەکمەکانی کوێخا و دزە لەیەک چوون، هەرکام بە شێوەیەک پاساویان بۆ ئەو راستییە دەهێنایەوە.
شێتەکەی ئاوایی هاواری کرد: "خەڵکینە، کابرای دزە هەر کوێخایە"، خڵکی پێکەنین و دڵخۆشی کوێخایان دەدایەوە کە ئەو شێتە و بە دڵی نەگرێت. بەڵام تەنیا کوێخا دەیزانی کە ئەو راست دەکا و تاکە ژیری ئاوایی هەر ئەوە. لە سبەی رۆژەوە ئیدی کەس شێتەی نەدیتەوە، کەسیش هەواڵی لێ نەپرسی کە لە کوێ‌یە و چی لێ بەسەر هاتوە. کوێخا گوتی: خەڵکینە! دزە، شێتەی کوشتوە". کوێخا راستی کرد، بەڵام تێگەیشتنی خەڵکی بەینیان کێو و یاڵیکە. لەوانەشە لە چارەنووسی شێتەش دەترسان، چون لەو گوندەی زانین تاوانێکی گەورە بوو. دواجار هەمووان هەموو رۆژێ بە هات و هاوارەوە میوانی ماڵی کوێخا بوون".
سیمین بێهبهانی
و: ئەفرا

سەفەری بەرد

سەفەری بەرد
لە گوندێکی سەرلێشێواو لە دایکبووم. ساڵی نەهات. ساڵی سەرلێشێواویی و دەربەدەری. ساڵی بەفرە قورسەکە. ساڵی گرانییەکە. ساڵی ئاوارەییەکە. گەرمە شەڕی دوای شۆڕش. قین و رقە قیزەوەنەکانی دوای شۆڕش. شەڕ. بارگرانی شەڕ و نەهامەتی. وەیلان و بریندار و کوژران و قڕان و شیوەن. شەرای ئەم گەرمە وەحەشەتە، روومەتی منی نازانم چەند ساڵانی دەگەوزاند لە خۆڵێک کە هێشتا گەردەکەی ناوچاوانی من و هەزارەها وەک من ئەگرێتەوە.
***
وەک "با" سینەم پڕە لە دەرد، لە بەژنی کزەبا ئاڵاو ژیانم و ئاسکی سڵۆکی بەختیش کوژراو بە بەردی نەهات. گێژ ئەخۆم بە دەوری تەمەنما و هەڵئەزنم بە دیواری ناهومێدی، سەرم توند کردوە لە دەوران و خۆم ئەکێشم بە قەڵافەتی بیرەوەریی کز و لەدەست‌چووم. هەموو هەر هیچ و هیچ لە مندا رەز. پێم لەسەر بازڕەقەی زراڤی ساڵ و مشتێ عومری ماوە. هێشتا هەر جانتای هیجرەتی زەردەخەنەی دایک قورسە بەسەر شانی زامارم. زەمان لەدەستم دەرچووە. باوەگەورەم سنووقێ ترێی لە ترس و وەحشەتی سەدەی بیستەمی پێ بوو، باوکیشم تا دواجار لە سووچی کزی حەسرەتی دایکیا بوو، ناولەپی دەستی جێی گاسنی کارەساتی ئەو سەدەیە بوو، خۆیشم بەردێکی هەڵکەنراوی سەدەی کارەسات و خەمە گەورەکانم تا ئەمڕۆ. نە شەقامی غوربەت بەرگەم ئەگرێ، نە رێگا، نە ژوورەکەم، نە ژاوەژاو و دەنگەدەنگەکانی هەزارەی سێهەم، و نا کورسییەکەشم بەرگەم ناگرێ! وشە لەناو زمانمدا قورس و گرانە و ئەجوڵێ. پشکۆیەک گڕ وا لە ناو سینەم دا. زۆرجار لەبەر خۆمەوە، ئەم چەند دێڕە شێعرەم لە تەنیایی خۆما ئەڵێمەوە:
" ئێواره‌یه‌ و
بوومەلێڵە
تەمتوومان لە گیانی منا کز ئەسووتێ!
گڕ بەرئەبێتە گیان و
قەڵغانی رۆحم شەق ئەبا
نازانم نا ... ئەی گیانەکەم!
شەقام چۆن بەرگەی من ئەگرێ!
*
ئێواره‌یه‌ و
تاوێکی تر لە پردەکەی شار ئەگەڕێم
هوروژمی (با) دێت و دەڕوا
پاڵتۆکەم بەرگەی سەرما ناگرێ !
ئاخۆ ئەبێ ئەو بزانێ!
بەم جادە مەرگڕێژەدا
بێ وڵاتی چ تاو و لەرزێکی گەورە بێ؟!
*
ئێوارەیە!
تەم ماڵەکەی گواستۆتەوە بۆ ناو سینەم
زریان لە لەشما ئەگەڕێ
بێدەنگی ساڵەهای ساڵ
بە تینی ئازار و حەسرەت
بۆتە بورکان ، هاوار ئەکا و ئەقیژێنێ"
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بەڵێ گیانە! بە بارتەقای سەفەرێک ئەنووسم، رەنگە بە ئەسپایی، بێ ئەوەی خەونی خەزانی گوڵی بشێوێنێ، لێرەوە؛ ئەمەوێ لە نزیکترین ویستگەی قەتارەکاندا، بە کۆڵێ حەسرەتی دێرینەوە، لە ناو خەونی بەناحەق گەورەبوونماندا و منیش بە پێ‌وە بمرم و هاوار بکەم : "تکایە بوەستن! ئەمەوێ دابەزم .... ماڵئاوا ئەی کەویری وەحشەت!؟"

لێڵ



داهاتووی لێڵ و تەمومژاویی سیاسەت و دین لە کۆمەڵگای کوردستان و ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەراست لە چاوپێکەوتنەکانی مەلا کرێکاردا دیارە. چربوونەوەی بەرژەوەندییەکان لەو ناوچە کاولبووەی رۆژهەڵاتی ناوەراست و بەتایبەتی کوردستان، کێشەکەی خەست‌تر کردۆتەوە. داهاتوویەکی ناڕوونە. هیچ سیاسەتێکی حەکیمانەش رۆشنی ناکاتەوە. سەرچاوەی لێڵی ئەم دیاردەیەش، چەندە بەستراوە بە مێژووی خوێناوی فتووحاتی ئیسلامییەوە، ئەوەندەش بەندە بە گۆڕانکارییە نوێیەکانی داگیرکاریی سەرەتاکانی سەدەی بیستەم و سەرمایەداریی هەوسارپچڕاوەوە. لەم نێوەدا شوناسە دژبەیەکەکان و خەونە ئاوەژووبووەکانیان لە پانتایی گەڕان بە شوێن شوناسی خۆیان لە قووڵایی مێژوودا، سیمای ئینسانی سەدەی بیستەمیان خەوشدار و دڕندە کردۆتەوە کە ئەم هەموو بەریەککەوتنە دژبەیەک و ناسازانە، ئاکامەکەی چ دەبێ ناروونە و نادیارە؟!

زبان مادری

آموزش به زبان مادری 
نه آموزش زبان مادری
این دو با هم فرق جوهری دارند، آموزش به زبان مادری مفهوم حقوقی و سیاسی گروه قومی و ملی است ، که نیاز به سیستم فرهنگی و آموزشی به زبان مادری است. اما آموزش زبان مادری راهکاری است برای تقویت زبان مادری که بیشتر در جوامع غربی برای حفظ و تقویت زبان مادری پناهندگان بکار گرفته میشود. 
بسیاری از فعالان فارس این دو مفهوم رو با هم اشتباه می گیرند.

درد

جالب است که درد تمام ستون فقرات را گرفته، هر لحظه امکان دارد از شدت دردها محکم و با صورت بکوبی به زمین، دستها و پاها و حتی خود صورت یا از آن هم بدتر قلب برای افتادن آماده ایست قلبی باشد، سینه ها بدون جهت تنگتر و تنگ شوند. مغز تمامی این سرپیچی های اعضا را کاملا عادی تلقی کند، اندکی زانوها خود را شل کنند زمین افتادن را تجربه کردن. این بار نه دستی، نه پایی، نه قلب و سینه ای و حتی نه مغزی آماده دوباره ایستادند ندارند. زیرا که اعضای یکدیگر نیستند و سالهاست از هم فاصله گرفتن. این است روزگار حال ما.

کونەورچان

کونەورچان
رۆژگارێ لێرە، لەناو ئەم ڕەوە بەرد و داربڵاڵووک و ئێسکی وشک‌هەڵاتووی "رێواس"دا ، لەگەڵ باوکم (یادی بەخێر)، هەڵدەگەڕاین بە پەراسووی ئەم گابەردانەدا و بە کوڵەداسی نەهامەتی کەما و لۆمان دەدووری ! ئێرە "کونەورچان"ە، پشتی شکاوی "میراجی" و کە سەری ناوە بە "پووشەسپی‌"یەوە. لەگەڵ خوشکەکانم بە ریز قەتارەمان دەبەست و باوکم لە دواوە، دەستی ئەنا بە پشتی تەمنیەوە و وردە وردە سەردەکەوت. وچان بە وچان، لە "ئەسحاب"ەوە سەردەکەوتین، تا دەگەشتینە "کونەورچان". لە پشت "پلووسکی کانیەکەی ئەسحاب"ەوە، دوو ماری عاشقەوماشقە زیت دەبوونەوە و سەر رێگایان پێ‌دەگرتین. نەهات بوو گەر هێلانە و هەڵاڵەی "عەشق"ی رەشماران تێک بچێ. رێگای سەرکەل و دۆڵ هەڵاڵەی کردبوو. گەیشتین. بەرزترین سێبەر کەپرێکی کردوە بە ڕووی "زرێبار". سۆزی گۆرانی نەخشینی خوشکم و سروەی دەم کەل، چ شەیداییەکی بێ بڕانەوە بوو. تەنانەت کیسەڵەکانیش لەژێر گابەردەکاندا خۆیان دەخزاندە دەرەوە. پشوویەک، چایی‌یەکی خەست و دانیشتن لەسەر کڵۆکی بەردەکان. دواجار پەڕۆیەکی "چیت"ی ناسک بۆ بەستنی برینی شەقار شەقاری ناولەپی دەستی باوکم. ئێوارەش لەگەڵ حەسرەتێکی داربەڕووەکاندا، هەرکام ئێسکی "لقێ دار"ی کۆڵەوارمان دەنا بەسەر شانمانەوە و بەروخوار دەبووینەوە بۆ ئێوارە نزاری ئەسحابان و راست لە "قەڵاگوان"ەوە بە بەردەم ماڵ "حەمە گوڵە"دا دەگەشتینەوە ئاوایی... لەوێ ئیتر هەموو شتێ تەواو ئەبێت بە خەونێکی درێژی ئەو رۆژگارانە.

سەیر و سەمەر

زۆر جار بۆچوونی سەیر و سەمەر دەبینم و دەخوێنمەوە، زۆر لە مێژ نیە منیش ئەم کێشەیەم لای خۆم چارەسەر کردوە. بەڵام وادیارە هەر لە فەیسبووک باوە.
ـــ یەکەم، کێشەی رووناکبیری حزبی. راستییەکەی فشە و تەوەهومێکی جیدییە، چ لای ئەندامانی خوێندەواری حزبەکان و چ لای ئەوانەی هەڵبراون لە حزبەکەیان و بە جٶرێک لە جۆرەکان ئێستا بوونەتە رەخنەگر. لای من رووناکبیری حزبی خراپترین دیاردەی سیاسیی کۆمەڵگای رۆژهەڵاتە. ئەندام بوون واتە پەێڕەو و پرۆگرامی حزبەکەت دەناسی و قبووڵتە. گەر بڕیارێک یان هەڵەیەک یان سیاسەتێکی هەڵە دەبینن، بەو مانا نیە کە جاڕ بدەن و لە فەیسبووک یان ... بڵاوی بکەنەوە، ئەو حزبە کاتێک نەتوانی لە رێگای تەشکیلاتییەوە رەخنەکانی خۆت ئاراستە بکەیت، ئەدی بەڕێز دەتوانی واز لەو خەبات و تێکۆشانە بێنیت. پێویست ناکات خۆت لە ناو تەوەهوماتی خۆتدا بخولێیتەوە. جەوهەری خەباتی هەر تاکێک بۆ گەیشتن بە مافەکانیەتی. ئەگەر نەبوو، واتە لە ئەسڵدا تۆ خەبات ناکەیت، بەڵکوو خۆت فریو دەدەیت. کەواتە هیچ حزبێک دێموکرات بوونی بەوەدا ناناسرێتەوە کە نەوێری رەخنە لە سەرۆکەکەی بگریت.
ـــــ دووهەم، سەربەخۆیی کوردستان گەورەترین دەغدەغەی ئەندامانی حزبەکان و رووناکبیرانی ئێمەیە. بەڵام ئەم گوتارە، لە پراکتیک و واقعییەتی سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستاندا نابینرێ، بەڵکوو تەوەهووم و ناسازگارییە لە ناو دوڕیانێکی سیاسییدا. بۆچی؟ لەبەر ئەوەی بیرکردنەوە لە سەربەخۆیی بە رێگایەکدا دەڕوات و بیرکردنەوەی لەوەی لە ئێراندا بمێنی لە رێگایەکی دیکەوە. کورت و پو خت رای خۆشم بڵێم، سەربەخۆیی کوردستانی گەورە تەنیا گوتارێکی رادیکاڵی ناو دنیای مەجازییە. بەڵکوو من لەگەڵ گوتاری سەربەخۆیی کوردستانی رۆژهەڵاتم نەک هەموو کوردستانی گەورە. رەنگە ئەوە بە مانای پارچەپارچەکردن لەقەڵەم بدرێت، بەڵام لای من خەونی کوردستانی گەورە تەوەهومێکە و واقعیی سیاسیی ماڵی کورد وا دەخوازێ کە چوار دەوڵەتی دراوسێ بین تا چوار بەش پێکەوە.
سێهەم ــــ دژایەتی بە واتای بەرگری لە سیاسەتەکانی حزب: ئەم دیاردە وەک خۆم رووی داوە، زۆرجار کامنتێک لە نائاگاهییەکی تەواوەوە دامناوە و زۆر لایەنی گرتۆتەوە. رەنگە ئەم بۆچوونەشم هەڵە بێت. بەڵام وا دیارە بە لێشاو سەیرو سەمەرەترین بۆچوون بڵاو دەبێتەوە کە خەریکە کۆمەڵناس و سیاسەتمەدار و رووناکبیری لە وڵاتی ئێمەدا لە حەشیمەتی خەڵکی ئاسایی زۆرتر بێت. یانی هەر ماڵێک دوو کۆمەڵناس، دوو رووناکبیر، دوو شاعیر دوو رەخنەگر و رەنگە دوو شتی دیکەی تێدا بێت. ئەم هەڵچوون و داچوونەی کەف و کوڵی فەیسبووکی، وەک بڵقی سەرئاو وایە کە هیچ قازانجێکی نیە جیا لەوەی ئێمە چاوەروان بین تا بزانین ئەوەی شارەزایە با قسە بکات و ئێمەش گوێ بگرین. بەهەر حاڵ، لەمەودوا من زۆرتر گوێ ئەگرم. هەڵبەت بیشڵێم، ئەهلی فەیسبووک و ئەهلی ئورووپا و باشووری کوردستان، نوسخەی فەیسبووکی و نوسخەی مەجازی بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان هیچ کاریگەریی و ئایندەیەکی نابێ.
چوارەم، کۆمەڵگای ئێمە شپرزەیە. شپرزەییەکەشی لەوە دێت کە هەمو لایەک خۆی بە خاوەنی هەموو شتێک دەزانێت. لە ناو مێژوودا دەژین. ئوستوورەمان کردوەتە بنەمای ساخکردنەوەی مێژوو. بەدوای شتێکدا دەگەڕین کە پێویستی زەرووری نیە. رق و نەفرەتمان زۆرترە لەیەکتر هەتا دۆستایەتی. دوو کورد خاڵی هاوبەشیان کەمترە لەگەڵ دوو کەسی بێگانە. ئەم دەردە، نەخۆشییە. نەخۆشی یەکنەگرتوویی. ئەگەر هەموو لایەک، بۆ مانگێک دەمبەس بۆ ئاکارەکانی خۆی بکات. کار بدرێ بە کارزان، هەموو لایەک مانگێ تەحەمولی یەکتر بکات. [بابە وەڵا هەموومان بۆ دێموکراسی گەر خەبات دەکەین، ئەمە دێموکراسی نیە بەرامبەر یەکتری] ... ئەوا رەنگە تۆزێک بارە لارەکەمان راست بکەینەوە.
پێنجەم، رەنگە کۆتایی نەبێت، بەڵام وەک کۆتایی. دواهات و سەرەنجامی پرسی کورد ئاشتییە، چ لە گەڵ خۆی و چ لە گەڵ دراوسێ زاڵەکانی، چ لەگەڵ فارس و عەرەب و تورک و ئەوانی دیکە. بمانەوێ و نەمانەوێ حوکمی مێژوو وایە. مێژووی ژاپۆن و ئاڵمانییەکان و زۆر گەلانی دیکە ئەوە دەیسەلمێنن کە غەدری مێژوو لە بیر ناکرێت، بەڵام بەو مانا نیە کە نەسڵەکانی ئایندەش هەمان رێگا بگرن. کەواتە رێگای ئاشتی بۆ کورد، هەر دێت. کەواتە ئەو بیرە فاشیستییەی کە پێی وایە نابێ ئاشتی لە هیچ بەشێک کوردستان سەربگرێت، هەڵە. راستە کورد چەکی بۆ شەر ی هەڵنەگرتوە، دەبێ واش بێت. بەرگری رەوای کورد، مافی خۆیەتی و ئێستاش وەک خۆم ئامادەی ئەو شەڕەم لە پێناو گەیشتن بە مافەکانی کورددا، بەڵام دواهات ئەم شەرەش هەر ئاشتی و مێزی گفتوگۆ و پێکەوەژیانی میللەتانە. کەواتە کەمتر یەکتری بەوە تاوانبار بکەین کە کوردی هەرزان فرۆش کردوە.
لەگەڵ رێز بۆ هەموو لایەک، ئەمەش سەرەتای ساڵ بوو، هیوادارم کەس ئەم نووسینە، بە مەبەستی سیاسی لێک نەداتەوە. بەڵکوو تەنیا بۆچوونی تاکەکسی خۆمە کە لەگەڵ هیچ لایەنێکی سیاسیدا نەماوم، تەنیا وەک کوردێک چالاکم. واش دیارە هیچ کاریگەرییەکم نیە جیا لەوە رێگای نووسینی چەند دێڕێک بە خۆم بدەم. شەو باش

مشکلات



انقلاب، خیزش و شورشهای مردمی، جنگ و افراط گرایی، تندروی و خشونت ها ، همه و همه شکست برآیند حکومتهای خودکامه و دیکتاتوریهای نوین بودند که جز سرکوب مردم هیچ فرهنگ سیاسی دیگری نهادینه نکردند. فرهنگی که حتی در بازی کودکانه نیز نقش دارد. شاید جنبشهای دمکراسی خواهی و آزادیخواهی این منطقه به همان سرنوشت دچار شوند زیرا کارنامه دمکراسی در منطقه نیز با چنین مشکلات اساسی برخورد کرده است.

که‌ مه‌ستین به‌ بێ هۆ...

که‌ گه‌وره‌ بووین به‌ پاڵتۆی ته‌نگی کوردایه‌تییه‌وه‌ هاتین. ته‌وقه‌ی ئاشووبی باشوورمان له‌مل کرد. خه‌می رۆژهه‌ڵات و حوکمی کوردمان له‌ناخی خۆماندا به‌تاڵ کرده‌وه‌ بۆ گه‌مه‌ی غوربه‌ت. سه‌یر ئه‌وه‌یه‌ غوربه‌تی بووین له‌ جه‌غزی نیشتمانی هه‌زارلۆی شوناسی کوردبووندا. خز بوو. که‌وتین و هه‌ڵنه‌ساینه‌وه‌. نه‌مانزانی تا هه‌ستاینه‌وه‌ ببووین به‌ ژێر هه‌ره‌سی پۆستاڵی نه‌هامه‌تییه‌که‌وه‌ که‌ ناومان لێ نابوو رێبازی قاسملوو. شه‌رمه‌زاری جامانه‌که‌ی قاسملوو نه بووین. ئێواره‌ بوو دره‌نگوه‌ختان نیشتمان له‌ زه‌ینماندا له‌تری ئه‌دا و ئێمه‌ش سه‌رخۆش. چ په‌یکێ تاڵ بوو "ئۆزو"ی هه‌رمۆته‌ی ئازارمان. چ خه‌ونێکی خۆش بوو ناسیونالیزم له‌ گێژاوی ته‌پ و تۆز و کڕێوه‌ی به‌ر ده‌رگای "مه‌لای گه‌وره‌" و دوو سه‌عات نیگابانی شه‌وان و ده‌مه‌ده‌مێی ناو (..)ه‌کان. چ خه‌یاڵێکی گه‌وره‌ بوو هه‌وره‌بانی سوسیالیزم له‌ موسته‌نه‌دی تی ڤی یه‌کانماندا. به‌ نووکی برایه‌تی هه‌زار شه‌قی حه‌ڵاڵکراومان خوارد و شه‌رممان نه‌کرد له‌ ئاینده‌. ئێسته‌ش به‌ باوه‌شێک رق و نفره‌ت ئه‌مانه‌وێ نیشتمان کۆ بکه‌ینه‌وه‌ له‌ تاڵی ئه‌م شه‌رابه‌ نه‌حسه‌ که‌ مه‌ستین به‌ بێ هۆ.
هه‌ستن له‌ خه‌و، که‌ دڵینام تازه‌ هیچ کاره‌ساتێک ئێمه‌ داناچڵه‌کێنێ و هیچ رێگایه‌ک نه‌ماوه‌ پێیدا نه‌ڕۆین و هه‌ر نه‌گاته‌ وێرانه‌. دڵ به‌ لایه‌کدا ده‌ڕوا و عه‌قڵ به‌ لایه‌کدا.

گەشەشەشەشەشەسەندن ؟؟؟!

هیچ شوێنێکی دنیا هوتێلداری بنەما و ژێرخانی چەرخەی ئابووری نین، راستە گەشتیاری کاریگەریی ددەنێت بڵام با بزانین کە توسعەی کوردستان لە لایەن ئەو مافیا ئیقتسادییانەی ئێران و نوێنەرەکانیان لە کوردستان جیا لە گەندەڵیی و رانتخۆری و روخانی ژێرخانی ئابووری کوردستان هیچی تر نەبووە و لە لایەکی دیکەشەوە سەرمایەداریی لە کوردستان زۆر خراپ و بێ ئەخلاقانە گەشە دەکات. با کوردانی ئیسلاحتەلەب بزانن ئەوە توسعە نەبوە و سووتانی هوتێلێکیش تەنیا چەرخەی ئابووری سەقەتی کوردستان ناشێوێنی. وەزعی خەڵکی پێمان دەڵێت ئەوە دواکەوتوویی و هەژارییە پەرەی سەندووە. بەهەرحاڵ یان ئەو کەسانە دەستیان هەیە ڵەو گەندەڵییە زەبەلاحەی ئێران یا نا خراپ حاڵی بوون. ئەگینا مەسڵەحەتی کورد سڕینەوەی ئەو تەوقە ترسناکەیە بە ملییەوە کە سێ دەیەیە ژێردەستەیە.