پاشا و وه‌زیر
ئه‌فراسیاب گرامی
که منداڵ بووین، یاری "پاشا و وه‌زیر"مان ده‌کرد. به‌سه‌ر شقارته‌یه‌که‌وه ناوه‌کانمان ده‌نووسی "پاشا، وه‌زیر، سه‌رباز و دز و ... هه‌تا دوایی" و به نۆبه هه‌ڵمان ده‌خست و به‌خت یاری هه‌رکه‌سێ بوایه ده‌بوویه پاشا و فه‌رمانڕه‌وایی ده‌کرد. لووتی به‌رز ده‌بوو و بڕیاری ده‌رده‌کرد. فه‌رمانی به‌وه‌زیر ده‌کرد که ئه‌و که‌سه‌ی دز ده‌رده‌هات خۆی رووت بکاته‌وه و بکه‌وێته کۆڵانه‌وه و هه‌مووان پێی پێده‌که‌نین. یان ئه‌وه‌ی بڕواته سه‌ر بان و وه‌ک که‌ر بزه‌ڕێنێ تا خه‌ڵک لێی کۆده‌بوونه‌وه.
یان ده‌بوا له‌سه‌ر پشتی دا نانیان بکردایه، یان به نۆره سواری ده‌بوون و به‌ناو ژووره‌که‌دا ده‌یانگێڕا و ده‌بوایه جامێک ئاویشی بخواردایه‌ته‌وه، یان تێهه‌ڵدانێکی باشی ده‌خوارد به چه‌شنێک هه‌مووان یه‌کی یه‌ک یان دوو شه‌قیان تێ هه‌ڵده‌دا. ئه‌م یارییه وا له مێشکماندا جێگای گرتبوو که هه‌رکه‌س فه‌رمانڕه‌وایه، ئیتر ده‌سه‌ڵاتی به‌ڕ و به‌حر ده‌کات و زۆری به‌سه‌ر ئیراده‌ی هه‌موواندا ده‌سه‌پێت و هه‌مووان ملکه‌چی فه‌رمانه‌کانی پاشا ده‌بوون. ئه‌و کاته ده‌بوویه پاشا، بیرکردنه‌وه له تۆڵه‌کردن، ته‌مێ و سه‌پاندنی بڕیاراتی قورس و گران به‌سه‌ر خه‌ڵکیدا ئه‌بووه سه‌ره‌تای یه‌که‌می بڕیاره‌کانی فه‌رمانڕه‌وایی. به بیرماندا نه‌ده‌هات ئه‌وه ته‌نیا یارییه‌کی منداڵانه‌یه، به‌ڵام زۆر جار ئه‌م یارییه وه‌ک گه‌رایه‌کی کولتووری به خوێنی ئێمه‌دا ده‌گه‌ڕا. خوێندنه‌وه‌ی ئێستای من بۆ ئه‌م یارییه ئه‌وه‌یه، حه‌کایه‌تی پاشاو وه‌زیر، ئه‌وڕۆکه هێماکانی ده‌سه‌ڵات نیشان ده‌دات. له‌و یارییه‌دا جارێک نه‌بوو بیر له‌وه بکه‌ینه‌وه که "پاشا"ئه‌توانێ به‌خشنده‌و لێبورده بێت، پاشا ئه‌توانێ بڕیار بدات به گۆرانی و هونه‌ر درێژه به یارییه‌که‌ی بدات، پاشا ئه‌توانێ واز له تۆڵه و ته‌مێ کردن بهێنێ. "دز" که هێمای خیانه‌تکاره، ده‌بێ رێگایه‌ک هه‌بێ بۆ ئاشتکردنه‌وه‌ی به کۆمه‌ڵگه. ئامیانی ئه‌م ئه‌ندیشه وردیله‌یه له قه‌واره‌یه‌کی گه‌وره‌تردا، خۆی له دیکتاتۆرییه‌ت و سه‌ره‌ڕۆیی دا ده‌نوێنێ. له وڵاتانی جیهان سێهه‌مدا، حکومڕانی هه‌میشه به‌م رێگایه‌دا ڕۆشتوه و جێ پێی له هه‌موو به‌ستێنه‌کاندا ده‌رده‌که‌وێت. له‌م گۆشه نیگایه‌وه ده‌ڕوانین به‌ره‌و گۆڕانه مه‌زنه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی که به هێمنی به‌ره‌و پیش ده‌چێ و له هه‌مانکاتیشدا له‌مپه‌ر گه‌لێکی گه‌وره‌ی له‌به‌رده‌م گه‌شه‌کردنی دایه. فراژووبوون و گه‌شه‌کردنی هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک، به‌رهه‌می هه‌ورازو نشێوه کۆمه‌ڵایه‌تی و کولتوورییه‌کانی ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یه به درێژایی مێژووه. یه‌کێک له ترسه گه‌وره‌کانی به‌رده‌م فراژووبوونی کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واری رێگرتن له بیرکردنه‌وه و پرسیار کردن و رامانی مرۆڤی کورد بووه. به درێژایی مێژووی کورد، ئه‌م ترسه وه‌ک خوێنێکی مردوو، به شاده‌ماره‌کانی گه‌شه‌کردنی زمان، فه‌رهه‌نگ، ئه‌ندیشه و هزری کوردیدا ده‌گه‌ڕێ به چه‌شنێک که تاقه‌تی بڕیوه له تواناکانی کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واریی بۆ داهێنان و بیرکردنه‌وه. ئه‌و زه‌لکاوه‌ی ئێستاکه کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیی تێیدایه، چاڵاوێکی قووڵه که بیر و زه‌ینی خه‌ڵکی داگرتوه و هه‌ر که‌س بیهه‌وێ ده‌رباز بێت و جیهانی ده‌ورووبه‌ری خۆی بخاته ژێر پرسیاره‌وه، ره‌جمی ده‌که‌ن و فه‌توای له‌سه‌ر ده‌ر ده‌که‌ن. بێگومان، حه‌کایه‌تی پاشا و وه‌زیری ئێمه، حه‌کایه‌تی نێوان جه‌نگی نه‌وه‌کان و پێشینانه، حه‌کایه‌تی نێوان داخراویی و کرانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگه‌یه. حه‌کایه‌تی نێوان کۆمه‌ڵگه‌ی داخراو و دۆسته‌کانیه‌تی. له کاتێکدا دنیای ئه‌مڕۆ، سیستمی دێموکراسی وه‌ک سیستمێکی شیاو و گونجاوی کۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کرێ و به چه‌شنێک به‌رین بۆته‌وه که هه‌موو ده‌سه‌ڵاته دیکتاتۆره‌کانیش بانگه‌شه‌ی پێوه ده‌که‌ن. ئه‌وه‌ی ده‌مه‌وێ وه‌ک خاڵێکی گرینگ باسی لێوه بکه‌م، له رسته‌یه‌کدا کورتی ده‌که‌مه‌وه، ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ به ناوی دێموکراسی و بانگه‌شه‌ی ئازادیخوازی له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راستدا په‌ره ده‌ستێنێ، درووستبوونی به‌ره‌ی دۆسته‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی داخراوه به چاویلکه‌ی دێموکراسییه‌وه. به‌قه‌ولی په‌ندێکی کورده‌واریی: دووپشکێکه له به‌رگی په‌پووله"دا که ده‌دات به ژیانی تاک به تاک کۆمه‌ڵگه و ئازادییه‌کانییه‌وه. دروستبوونی به‌ره‌ی دۆسته‌کانی داخراوی کۆمه‌ڵگه، به‌شێکه له کولتووری داخراوی ئێمه. هه‌رچی ئه‌م چاویلکه گه‌وره‌تر بێته‌وه، پتر ئازادییه‌کانی تاک له کۆمه‌ڵگه‌دا به‌رته‌سکتر ده‌بێته‌وه و دێوه‌زمه‌ی دیکتاتۆری باڵ ئه‌کاته‌وه. له‌مه‌و به‌دوا ئه‌گه‌ر یاری پاشا و وه‌زیرمان کرد، هه‌وڵ بده‌ین پاشایه‌کی باش و به‌خشنده بین. چونکه وه‌ک چۆن زمانی دایکی قه‌ت له‌بیر ناچێته‌وه، ئاوه‌ها کولتووریش وه‌ک خوێن به شاده‌ماره‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی ئێمه‌دا ده‌گه‌ڕێ و کاریگه‌ریی قووڵ له‌سه‌ر ته‌واوی پێکهاته زه‌ینی و ئه‌خلاقییه‌کانی ئێمه داده‌نێت.
یان ده‌بوا له‌سه‌ر پشتی دا نانیان بکردایه، یان به نۆره سواری ده‌بوون و به‌ناو ژووره‌که‌دا ده‌یانگێڕا و ده‌بوایه جامێک ئاویشی بخواردایه‌ته‌وه، یان تێهه‌ڵدانێکی باشی ده‌خوارد به چه‌شنێک هه‌مووان یه‌کی یه‌ک یان دوو شه‌قیان تێ هه‌ڵده‌دا. ئه‌م یارییه وا له مێشکماندا جێگای گرتبوو که هه‌رکه‌س فه‌رمانڕه‌وایه، ئیتر ده‌سه‌ڵاتی به‌ڕ و به‌حر ده‌کات و زۆری به‌سه‌ر ئیراده‌ی هه‌موواندا ده‌سه‌پێت و هه‌مووان ملکه‌چی فه‌رمانه‌کانی پاشا ده‌بوون. ئه‌و کاته ده‌بوویه پاشا، بیرکردنه‌وه له تۆڵه‌کردن، ته‌مێ و سه‌پاندنی بڕیاراتی قورس و گران به‌سه‌ر خه‌ڵکیدا ئه‌بووه سه‌ره‌تای یه‌که‌می بڕیاره‌کانی فه‌رمانڕه‌وایی. به بیرماندا نه‌ده‌هات ئه‌وه ته‌نیا یارییه‌کی منداڵانه‌یه، به‌ڵام زۆر جار ئه‌م یارییه وه‌ک گه‌رایه‌کی کولتووری به خوێنی ئێمه‌دا ده‌گه‌ڕا. خوێندنه‌وه‌ی ئێستای من بۆ ئه‌م یارییه ئه‌وه‌یه، حه‌کایه‌تی پاشاو وه‌زیر، ئه‌وڕۆکه هێماکانی ده‌سه‌ڵات نیشان ده‌دات. له‌و یارییه‌دا جارێک نه‌بوو بیر له‌وه بکه‌ینه‌وه که "پاشا"ئه‌توانێ به‌خشنده‌و لێبورده بێت، پاشا ئه‌توانێ بڕیار بدات به گۆرانی و هونه‌ر درێژه به یارییه‌که‌ی بدات، پاشا ئه‌توانێ واز له تۆڵه و ته‌مێ کردن بهێنێ. "دز" که هێمای خیانه‌تکاره، ده‌بێ رێگایه‌ک هه‌بێ بۆ ئاشتکردنه‌وه‌ی به کۆمه‌ڵگه. ئامیانی ئه‌م ئه‌ندیشه وردیله‌یه له قه‌واره‌یه‌کی گه‌وره‌تردا، خۆی له دیکتاتۆرییه‌ت و سه‌ره‌ڕۆیی دا ده‌نوێنێ. له وڵاتانی جیهان سێهه‌مدا، حکومڕانی هه‌میشه به‌م رێگایه‌دا ڕۆشتوه و جێ پێی له هه‌موو به‌ستێنه‌کاندا ده‌رده‌که‌وێت. له‌م گۆشه نیگایه‌وه ده‌ڕوانین به‌ره‌و گۆڕانه مه‌زنه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی که به هێمنی به‌ره‌و پیش ده‌چێ و له هه‌مانکاتیشدا له‌مپه‌ر گه‌لێکی گه‌وره‌ی له‌به‌رده‌م گه‌شه‌کردنی دایه. فراژووبوون و گه‌شه‌کردنی هه‌ر کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک، به‌رهه‌می هه‌ورازو نشێوه کۆمه‌ڵایه‌تی و کولتوورییه‌کانی ئه‌و کۆمه‌ڵگه‌یه به درێژایی مێژووه. یه‌کێک له ترسه گه‌وره‌کانی به‌رده‌م فراژووبوونی کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واری رێگرتن له بیرکردنه‌وه و پرسیار کردن و رامانی مرۆڤی کورد بووه. به درێژایی مێژووی کورد، ئه‌م ترسه وه‌ک خوێنێکی مردوو، به شاده‌ماره‌کانی گه‌شه‌کردنی زمان، فه‌رهه‌نگ، ئه‌ندیشه و هزری کوردیدا ده‌گه‌ڕێ به چه‌شنێک که تاقه‌تی بڕیوه له تواناکانی کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌واریی بۆ داهێنان و بیرکردنه‌وه. ئه‌و زه‌لکاوه‌ی ئێستاکه کۆمه‌ڵگه‌ی کوردیی تێیدایه، چاڵاوێکی قووڵه که بیر و زه‌ینی خه‌ڵکی داگرتوه و هه‌ر که‌س بیهه‌وێ ده‌رباز بێت و جیهانی ده‌ورووبه‌ری خۆی بخاته ژێر پرسیاره‌وه، ره‌جمی ده‌که‌ن و فه‌توای له‌سه‌ر ده‌ر ده‌که‌ن. بێگومان، حه‌کایه‌تی پاشا و وه‌زیری ئێمه، حه‌کایه‌تی نێوان جه‌نگی نه‌وه‌کان و پێشینانه، حه‌کایه‌تی نێوان داخراویی و کرانه‌وه‌ی کۆمه‌ڵگه‌یه. حه‌کایه‌تی نێوان کۆمه‌ڵگه‌ی داخراو و دۆسته‌کانیه‌تی. له کاتێکدا دنیای ئه‌مڕۆ، سیستمی دێموکراسی وه‌ک سیستمێکی شیاو و گونجاوی کۆمه‌ڵگه‌ی مرۆڤایه‌تی بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کرێ و به چه‌شنێک به‌رین بۆته‌وه که هه‌موو ده‌سه‌ڵاته دیکتاتۆره‌کانیش بانگه‌شه‌ی پێوه ده‌که‌ن. ئه‌وه‌ی ده‌مه‌وێ وه‌ک خاڵێکی گرینگ باسی لێوه بکه‌م، له رسته‌یه‌کدا کورتی ده‌که‌مه‌وه، ئه‌وه‌ی ئه‌مڕۆ به ناوی دێموکراسی و بانگه‌شه‌ی ئازادیخوازی له رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌راستدا په‌ره ده‌ستێنێ، درووستبوونی به‌ره‌ی دۆسته‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی داخراوه به چاویلکه‌ی دێموکراسییه‌وه. به‌قه‌ولی په‌ندێکی کورده‌واریی: دووپشکێکه له به‌رگی په‌پووله"دا که ده‌دات به ژیانی تاک به تاک کۆمه‌ڵگه و ئازادییه‌کانییه‌وه. دروستبوونی به‌ره‌ی دۆسته‌کانی داخراوی کۆمه‌ڵگه، به‌شێکه له کولتووری داخراوی ئێمه. هه‌رچی ئه‌م چاویلکه گه‌وره‌تر بێته‌وه، پتر ئازادییه‌کانی تاک له کۆمه‌ڵگه‌دا به‌رته‌سکتر ده‌بێته‌وه و دێوه‌زمه‌ی دیکتاتۆری باڵ ئه‌کاته‌وه. له‌مه‌و به‌دوا ئه‌گه‌ر یاری پاشا و وه‌زیرمان کرد، هه‌وڵ بده‌ین پاشایه‌کی باش و به‌خشنده بین. چونکه وه‌ک چۆن زمانی دایکی قه‌ت له‌بیر ناچێته‌وه، ئاوه‌ها کولتووریش وه‌ک خوێن به شاده‌ماره‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی ئێمه‌دا ده‌گه‌ڕێ و کاریگه‌ریی قووڵ له‌سه‌ر ته‌واوی پێکهاته زه‌ینی و ئه‌خلاقییه‌کانی ئێمه داده‌نێت.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر