 |
| تابلۆی ماچ |
نهێنیی ماچی یار (Der Kuss)
ئه‌فراسیاب گرامی
هونه‌ری نیگار کێشی، وه‌ک هه‌موو هونه‌ره‌کانی دیکه، ته‌عبیرکردنه له خودی هونه‌رمه‌ند و جیهانی ده‌ورووبه‌ری. مێژووی نیگارکێشی ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌رده‌می که‌ونارا و به‌ر له مێژوو، به وته‌یه‌ک کوڕی رۆژگاری ئه‌شکه‌وت و شوانکاره‌ییه. هه‌ڵکه‌ندنی سه‌ر دیواری ئه‌شکه‌وته‌کان نموونه‌ی هه‌ره دیاری به‌جێماوی رۆژگاری کۆنی نیگارکێشییه. زۆرن ئه‌و هونه‌رمه‌ند و نیگارکێشانه که جێگایان له دڵی هونه‌ر و مێژووی هونه‌ردا ماوه‌ته‌وه. بگره ده‌یان و سه‌دان ره‌وت و بزاوتی هونه‌ری له مێژووی هونه‌ری رۆژهه‌ڵات و رۆژئاودا سه‌ری هه‌ڵداوه که هه‌رکام خاوه‌ن پێگه‌ی خۆیانن. بۆیه هیگل بۆ ئه‌وه‌ی پێمان بڵێ دنیای هونه‌ر جوانه، له کتێبی فێرکردنی وانه هونه‌رییه‌کانی خۆیدا ده‌نووسێ "فه‌له‌سه‌فه‌ی هونه‌ره جوانه‌کان".
سه‌د و په‌نجا ساڵ له‌مه‌و پێش، هونه‌رمه‌ندی نیگارکێشی ئوتریش (نه‌مسا) گوستاف کلیمت (Gustav Klimt) له ساڵی 1862 له بومگارتن له نزیکی شاری ڤیه‌ن، له دایک بوو. باوکی کلیمت زێڕینگه‌ر بوو. وه‌کوو هونه‌رمه‌نده هاوچه‌رخه‌کانی خۆی، به‌ها و نرخی به‌ردی ده‌زانی و هه‌رچه‌نده به ره‌نگ کاری ده‌کرد، به‌ڵام تواناییه‌کی نایابی له ئافراندنی شت و مک و بووکه‌ڵه‌ی ده‌سساز و به‌ردینه‌ی ئاڵتوون و زێڕه‌کانی دیکه‌دا هه‌بوو.
تابلۆی ماچ، یه‌کێک له شاکاره به ناوبانگه‌کانی "کلیمت"ه. تابلۆی ژن و پیاوێک له هێما جۆراوجۆره‌کان و به‌تایبه‌تی ئاڵتوون و زێڕ له با‌گراوه‌ندێکی ساده داپۆشراون و یه‌کتر ماچ ده‌که‌ن. هارمۆنیی نێوان ره‌نگ و ژیان له به‌رهه‌مه‌کانی کلیمت دا زۆر به جوانی خۆیان ده‌نوێنن، وه‌ک ئه‌وه‌ی له تابلۆی ماچ دا پێمان ده‌ڵێ:
ـ پێمان ده‌ڵێ ژیان چه‌ند چرکه‌ی جوانه که تێده‌په‌ڕێ و ماچ ئه‌م جوانییه‌مان پێ ده‌به‌خشێ.
ـ چه‌نده ئه‌م ساته جوانی ئه‌نه‌خشێنێت وه‌ک زێڕ و ئاڵتوون.
ـ ماچ هه‌ڵگری ناخ و گشت حه‌ز و خۆشه‌ویستیی و ئاواته‌کانی مرۆڤه که گرێی ده‌روونیی شێواوی مرۆڤ ئه‌کاته‌وه.
ـ پیاوه‌که چوه‌ته قووڵای ماچه‌که‌وه و بێ ئه‌ختیاره.
ـ ژن وه‌ک که‌روێشکه‌ی گه‌نمزار خۆی له باوه‌شی بای هه‌راسانی پیاوه‌که‌وه خستوه.
ئه‌مه روانینی منه له‌م تابلۆیه، ره‌نگه هه‌ڵه‌ش بم، به‌ڵام هه‌رکه‌سێک دیدێکی هه‌یه بۆ هونه‌ر. وه‌ک ئۆکتایوپاز ده‌ڵێ: "هه‌ر ژوورێک، ناوه‌ندی جیهانه". ".له هونه‌ر عه‌وداڵیی و خۆزگه‌خوازی و ته‌مه‌ننا، عه‌وداڵبوون و خۆزگه‌هه‌ڵکێشان و ته‌مه‌ننایه له پێناو به ده‌نگهێنانی ئه‌و شتانه‌ی ده‌نگیان نیه و گه‌روویه‌کیان نیه بۆ خۆ ده‌ربڕین، شته کپ و بێ زمانه‌کان، به‌ڵام هونه‌ر جوانیی خۆی له‌وێدایه ده‌پارێزێت که هه‌موو شتێ نه‌ڵێت و گشت نهێنییه‌کی خۆی ئاشکرا نه‌کات. نیگاره‌کانی کلیمت، جمان و هه‌ست و سۆز ئه‌به‌خشن و تا سه‌رده‌ره‌ی خه‌یاڵ راسته‌قینه و پڕ له جوانین.
بێگومان کلیمت له سه‌ره‌تاکانی سه‌ده‌ی بیسته‌مدا، به یه‌کێک له پێشڕه‌وانی هونه‌ری نوێ، ناودێر ده‌کرێت.
دوکتور ئالفرد ویدینگر، یه‌کێ له ناسراوترین کلیمتناسه‌کان ده‌ڵێ: خه‌ڵکی زۆر حه‌زیان له ئاڵتوونه، له به‌رهه‌مه‌کانی کلیمت دا ئه‌م ره‌نگه‌ش سه‌رنجیان راده‌کێشێت". هه‌روه‌ها ریچارد کورک، ره‌خنه‌گری هونه‌ری سه‌باره‌ت به کلیمت ده‌لێ: "به‌رهه‌مه‌کانی له روانگه‌ی هه‌سته‌کیی و جه‌سته‌ییه‌وه زۆر سه‌رنجڕاکیشن و خه‌ڵکی زوو دڵیان پێ ده‌کرێته‌وه. پێی وایه که له به‌رهه‌مه‌کانی کلیمت دا چه‌شنێک هه‌ستی ئازادیی هه‌یه به چه‌شنێ که له‌گه‌ڵ شادی و خۆسحاڵی خه‌ڵک دا پێوه‌ندییه‌کی قووڵی هه‌یه".
له ئاکامی جوانیی بێبڕانه‌وه‌ی ماچی یاردا، یه‌که‌مین دانپێنانی من ئه‌وه‌یه که ناتوانم وه‌ک هونه‌رمه‌ندێک به چه‌مک و ئیستاتیکای هونه‌ری نیگارکێشی له‌م تابلۆیه بڕوانم، به‌ڵام ده‌مه‌وێ بڵێم، تابلۆی ماچ، سنووری دووری نێوان خۆشه‌ویستی و هونه‌ری ئه‌وه‌نده له‌یه‌ک نزیک کردۆته‌وه که له ئامێزی یه‌کتری دا جێگایان ده‌بێته‌وه. له‌م دنیایه‌ی که ئێمه‌ی تێی که‌وتووین، ئه‌وه‌نده فه‌زای ترس و دڵه‌راوکێی ژیان به‌رین بۆته‌وه که جێگایه‌ک بۆ خۆشه‌ویستی و ئه‌وین نه‌ماوه، وه‌ک بڵیی خۆشه‌ویستیی نامۆیی‌یه‌کی گه‌وره‌یه له ژیانی ئێمه‌دا. ئه‌مڕۆژانه پێویسته، نزیک بینه‌وه له جوانیی هونه‌ر. بۆ کۆتایی ده‌مه‌وێ تابلۆی ناوداری "هاوار"ی ئیدوارد مۆنک، نیگارکێشی نۆروێژی وه‌بیر بهێنمه‌وه، به به‌راورد له‌گه‌ڵ تابلۆی "ماچ"دا، پێمان ده‌ڵێ: دنیای هونه‌ر هیچ کات کۆتایی نایه‌ت، چونکه دنیای ناو رووداوه‌کان و که‌ڵکه‌ڵه‌کانی مرۆڤایه‌تییه. هه‌ر سوچ و قوژبنێکی دنیا خه‌یاڵ و خه‌ونی تازه‌ی له‌گه‌ڵدایه و به‌رهه‌م ده‌هێنێت. هونه‌ر بۆ ئه‌وه سه‌ری هه‌ڵدا ئه‌م خه‌مه جڤاکییانه بنووسێته‌وه و فه‌رامۆش نه‌کرێن. هیچ کات و ساتێ مێژوونووسی نه‌یتوانیوه ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی و رووداوه‌کان به‌راده‌ی هونه‌ر به‌رجه‌سته بکات، به‌ڵکوو ئه‌وه هونه‌ره که چووه‌ته قووڵایی هه‌ست و سۆزی مرۆڤ و رووداوه‌کانه‌وه. بۆیه راز و جه‌وهه‌ری هونه‌ر ئه‌وه‌یه که به نه‌مری ئه‌مێنێته‌وه. به گوته‌یه‌کی دیکه هونه‌ر ده‌می زامێک ده‌کاته‌وه قووڵتر له‌و زامه‌ی مێژوو هه‌ڵی داوه‌ته‌وه. .
 |
| تابلۆی هاوار: ئیدوارد مۆنک |
www.amrojane.blogspot.com
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر