۱۳۹۳ آذر ۱۱, سه‌شنبه

درآمدی بر کوردشناسی

برگرفته از کتاب"کورد از دید شرق‌شناسان"

 

دکتر فرهاد پیربال، نویسندە و تاریخ‌نگار

ترجمە از کوردی : افراسیاب گرامی

 

د.فرهاد پیربال
 

کوردشناسی یا معادل کوردی آن "کوردناسی"، دانشی است جهت مطالعات شناخت تمام جنبەهای  جامعە، فرهنگ و زبان، تاریخ و جغرافیای ملت کورد کە معادل آن نیز  در زبانهای فرانسوی (Kurdologie)، بە انگلیسی (Kurdology) و بە آلمانی (Kurdenkunde) چنین است.

اواخر قرن نوزدهم بە بعد، دانش کوردشناسی با تغییرات نسبی کە در شرق‌شناسی یا (Orientalsime) بوجود آمد،  بە عنوان شاخەای جداگانە،  از آن زمان تا بە حال در دانشگاهای اروپا خصوصا (آکادمی روسیە و دانشگاه فرانسە، آلمان، ارمنستان، انگلستان و سوئد)  برای پژوهشها و مطالعات ایران‌شناسی و شرق‌شناسی تدریس می شود.  

۱۳۹۳ آذر ۶, پنجشنبه

بورکانی بێدەنگی ....... کوبانی

پەیکەری کوبانی، هادی زیائدینی

سەراپا غەرقی خوێناو

هەبوونم ئاسکی سڵۆکی دەرد

سووتماک لە گیانم کزەبا

کە سامی بە سانی "دمدم" دەمێنێ

کوبانی لە بورکانی بێدەنگیدا





سراپا غرق در خون

وجودم آهوی رمیده درد

سوزناک در جانم کولاک

کە بسان سان "دمدم" ماند

کوبانی ... در طغیان سکوت



ئەفراسیاب گرامی
 

۱۳۹۳ آبان ۱۷, شنبه

داڕمانی جیهانی ئیسلام، پیشبینییەک



داڕمانی جیهانی ئیسلام، 
پیشبینییەک                                         
Der Untergang der islamischen Welt
                                     Eine Prognose
وەرەگێرانی لە ئاڵمانییەوە: ئەفراسیاب گرامی

ئاماژە:  حامید عەبدولسەمەد: 



حامید عەبدول سەمەد لە ساڵی ١٩٧٢ی .ز. لە میسر دا لە دایکبووە ولە زانکۆی قاهیرەدا خوێندنی خۆی لە زمانی ئینگلیسی و فەڕانسەویی دا دەستپێکرد و لە تەمەنی ٢٣ ساڵاندا چوە وڵاتی ئاڵمان و لە زانکۆی "ئاگسبۆرگ" لە زانستە سیاسییەکاندا درێژەی بە خوێندن دا و لە زانکۆی مۆنیخ دۆکتۆرای فەلسەفەی مێژووی ئیسلامی تەواو کردوە. وەک خۆی دەڵێ: من لە ئاسمانەوە بەرەو زانست هاتم". گرینگترین بابەتی فیکری نووسەر، خوێندنەوەی فەلسەفەی مێژووی ئیسلامی و هۆکارەکان و سەرهەڵدان و گەشەکردنی بیری ئیسلامی سیاسی لە رۆژهەڵات. ئەو پێی وایە بۆ راست کردنەوەی تەرازووی لارەسەنگی کولتووری ئیسلامی، "پەروەردە و فێرکردن" بنەمایی ترین کارە کە دەتوانێ ئەم گۆڕانە بەدی بهێنێت.  نووسینەکانی: ماڵئاوایی لە ئاسمان ٢٠٠٩(Mein Abschied vom Himmel)، رووخانی جیهانی ئیسلام٢٠١١ (Der Untergang der islamischen Welt. Eine Prognose)، شەڕ و ئاشتی: شۆڕشە عەرەبییەکان و ئایندەی رۆژهەڵات ٢٠١١ (Krieg oder Frieden: Die arabische Revolution und die Zukunft des Westens.)، ئیسلامی فاشیزم ٢٠١٤ (Der islamische Faschismus). شایانی باسە کە نووسەر، یەکێک لە نووسەرانی نەسڵی نوێی رەخنەگرانی ئیسلامە و چەندین جار لە لایەن ئیسلامییەکانەوە حوکمی جیهاد و کوشتنی بەسەردا سەپاوە. ئەمەی خوارەوە، دەقی پێشەکی کتێبی رووخانی جیهانی ئیسلامە.

۱۳۹۳ خرداد ۲۷, سه‌شنبه

بە داعشەوە سەرقاڵین و چەند قسەیەک

هەرەس‌هێنانی بەعسیزم لە چوارچێوەی ناسیونالیزمی سوننی‌گەرای عێراقدا و دووبارەبوونەوەی دەسەڵاتی هاوشێوەی بەعس لە عێراق دا، بەرهەمەکەی داعش و داعشییەکانی لێ‌کەوتەوە. لە لایەکی دیکەوە، رۆژئاوا و دەوڵەتەکانی درواسێ سیاسەتی شکست‌خواردووی خۆیان لە پێناو زەق‌کردنەوەی ئیسلامی سیاسی و دەسئاوەڵاکردنیاندابوو، ئەوەش لە حاڵێکدا بوو کە و لەم نێوەشدا، سەرنجڕاکێش ئەوەیە کە زۆربەی دەسەڵاتدارانی جیهانی ئیسلام، هاوپەیمانانی وەفاداری رۆژئاوان. دێموکراسییەکانی رۆژئاوا، دەسەڵاتە دیکتاتۆرەکانی وڵاتانی ئیسلامیان نەتەنیا قبووڵ کردوە، بەڵکوو وەکوو پێویستیش بە پڕچەک‌کردن و یارمەتی ئابوورییش، پشتیوانیان لێ دەکەن تا ئەوەی کە ئەم دەسەڵاتدارە سەرڕۆیانە لە بیاڤی جوغرافیایی خۆیاندا دیفاع لە بەرژەوەندییەکانیان بکەن و سەقامگیریان بکەن. لە لایەکی دیکەوە، ئەم دیکتاتۆرانەش بە پشتگەرمی هاوپەیمانانی رۆژئاوایی خۆیان، بە توندترین شێوە، دژبەرانی خۆیان سەرکوت دەکەن. ماقوڵ نیە لیبی لە مانگێکدا قەزافی بڕووخێت و بڕواتەوە بۆ دۆخی سەحرانشینی و سوریەش لەبندەستی رۆژئاوا و پاڵ بە پاڵی ناتۆ، بۆتە گۆمی خوێن

۱۳۹۳ خرداد ۱۴, چهارشنبه

نووسینی جیهان یانی جیهانی نووسه‌ر

نووسینی جیهان یانی جیهانی نووسه‌ر

ئه‌و که‌سه‌ی که‌ ئیتر شوێنێکی نیه‌ بۆ مانه‌وه‌، له‌ نووسیندا ماڵ ئه‌کاته‌وه‌.
"تیۆدۆر ئادۆرنۆ"

تێبینی: ئەم بابەتە درێژەی زەنجیرە وتارێکە بەناوی "چێژی نووسین" کە لەمەڕ ئەدەبیاتی گێڕانەوە و نووسەر و رۆڵی نووسەر لە دنیای ئەمڕٶدایە. وەک پێویست پێم باش بوو کە کورتەیەکی لێ بڵاو بکەمەوە.

ئۆکتایوپاز ده‌ڵێ: "هه‌ر ژوورێک، ناوه‌ندی جیهانه‌". به‌م دێڕه‌ سه‌ر ده‌ده‌ین له‌ بابه‌تێکی هه‌ستیار و

۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۵, پنجشنبه

کەڵکەڵەکانی رووناکبیری، یادداشتێکی جیددی

منی ئیماندار، هەمیشە ئیمان دوایین پەرژینی ئەندیشەمە کە ناتوانێ بشکێ و درزی تێ بێت. بەم روانگەیەوە، لای منێکی گەنج رووناکبیر ئەگەر خولیای گەڕان بە دوای پرسە رووناکبیرییەکاندا بێت، ئەوا هیچ کات ناتوانێ لە داوێنی دین و پرۆژەکانی دین و هەروەها لە داوێنی ئایدۆلۆژیی سواو دا بمێنێت و ببێت. کاتێ باس لە رووناکیی دەکەین، ژوورێکی تاریک دێتە پێش چاومان کە بە تیشکێک رووناکی، دڕ ئەدرێ بە تاریکی و تارماییەکان دەڕوێنەوە. رۆڵی رووناکبیر هەمان رۆڵی نێوان تاریکی و رووناکیی هەیە. بەبارتەقای جەنگی نێوان روناکیی و تاریکی، رووناکبیر لە دایک دەبێت، ئەگەرنا رووناکیی ناتوانێ لە داوێنی تاریکی لەدایک بێت، وەک چۆن ناتوانین سێبەر بە سێبەر کۆتایی بێنین، وەهاش ناتوانین رووناکبیر لە ژووری داخراوی ئایدۆلۆژیدا پێناسە بکەین. سەردەمانێک سارتر دەیگوت "توخمی رووناکبیر لە ناڕەزایەتیی دەربڕینە"، کەچی ساڵانێکە، لەناو گێژاوی گوتارە زاڵەکانی بەسەر کۆمەڵگای ئێمەدا، ئەم ترسە وەک زۆڵەکێک چوەتە قاوخی مێشک و ئەندێشەی رووناکبیرانی ئێمەوە و لە نێوان ترس و رەخنەدا، ترسیان هەڵبژاردوە و لە سێبەری تۆخی تەنیایی خۆیاندا چاو لە ئاسۆی رووناکیی کۆمەڵگا دەکەن. ئەم شوبهاندنە، زۆرتر وەک ئەشکەوتی ئەفلاتوون دێتە بەرچاو. گوتاری ئەشکەوتی ئەفلاتوون لە کتێبی حەوتەمی "کۆمار"دا، راست دۆخی بیری جیهانی ئیسلامی لە چەندین نەسڵی خۆیەوە بەم لاوە بە باشی وەسف دەکات. گوتارەکەی ئەفلاتوون بەم شێوەیە: "گرووپێک لە مرۆڤەکان لە سەردەمی منداڵییەوە بە چەشنێک لە ئەشکەوتێکدا بەند کراون کە تەنیا شتێک دەتوانن ببینن، دیوارەکانی دەورووبەریانە. لە پشت سەری ئەوانیشەوە بڵێسەی ئاگرێکە کە سێبەری بەندکراوەکان بەسەر دیوارەکانەوە دەنەخشێنن. بەم شێوەیە ئەوان دەتوانن سێبەرەکانی خۆیان و ئەوەی کە لە پشتی ئەوانەوە روو ئەدات ببینن. ئەگەر کەسێک لە پشتەوە لەگەڵیان بدوێت، ئەوا دیواری بەرامبەریان دەنگ ئەداتەوە، و بەم شێوەیە ئەوان پێیان وایە کە سێبەرەکان لەگەڵیان قسە ئەکەن. پرسیاری سەرەکی ئەم چیرۆکە سۆمبۆلیکە ئەوەیە ئەگەر مرۆڤەکان خۆیان لە بەندەکان ئازاد بکەن و پشتەوەی خۆیان ببینن، چی روو ئەدات؟ سروشتییە کە سەرەتا زیندانییەکان بە هۆی رووناکیی لەناکاوی ئاگرەکەوە بەشەوارە ئەکەون و ناتوانن بە بەشی دەورووبەری خۆیان ببینن و مرۆڤەکان یان شتەکانیش لە ئەشکەوتەکەدا بۆ ئەوان ناڕوون و ناڕاست دەگەڕێت. ئەوان دووبارە بڕیار ئەدەن کە بەرەو دیوارە ئاشناکە بگەڕێنەوە تا بتوانن سەر لەنوێ شوێن‌‌هەڵگریی بەکەنەوە.  پاشماوەی ئەم گووتارە لەهەوێنی کۆمەڵگای ئێمەدا هەڵدەقوڵێت کە رووناکبیری ئێمە لە نێوان دین و دنیادا، دیانەتی ئایینیان قبووڵ کردوە و مل کەچن بەوەی کە لە تارمایی دا بمێننەوە و دەست نەبەن بۆ تابۆ و بڤەکان. کۆتایی پەیڤی ئەم نووسینە، هەوێنی خەونێکی شێواوی رووناکبیرە راستەقینەکانی کوردە، کە دوور ئەڕٶن و کەس نایانبینێت، نزیک ئەبنەوە ئەسووتێن بۆ ئەوەی تارماییەکان نەڕەوێنەوە. بە کورتی، رووناکبیر لە کۆمەڵگای ئێمەدا نەزۆک و ئاوس بە گوتاری "سوتمان"ە و داهاتووی ئەم رەوتەش ئاشکرایە کە ناڕوونە و گیرۆدەبوون لە ناو ئایدۆلۆژییە کاڵ و شێواوەکاندا. 

۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۷, چهارشنبه

Rêga

Peroşîyekani min hemişe le xemêki qûlewe serçawe degrêt ke amîyanî derûnî şêwaw u nasazî jiyanî mine. Hemişe wam bîr akirdewe ke atwanim be barteqay bîr u zeyinim bîr le jiyan bikemewe u rê helle nek. Belam qawxi tenyaî u çêjî sate kurtxyenekan hemîşe bûnete kospî ser rêga. Be barteqay jiyanim şermezarim u dawai lêburdin le hemû helekanî jiyanim dekem. Şermezar dayk u bawk u xûşk u bra u refêq u hawrê dûr u nizîkekanim ... 
Jiyan ger sat be sati mêhrebanî têda nebêt hemû satêkî merge u merg.

۱۳۹۲ اسفند ۲۴, شنبه

هەڵتڵیشانی رۆح

گڕ بەرئەبێتە رۆح و
جەستە ئەسووتێ لە درەنگ وەختی ناسۆرا
هەرەس بە ماڵم خاتوون!
دەست بگرە بە ژانی بارووتا کە
قەڵغانی رۆحم

هەڵئەتڵیشێ! 



ئەفرا