بژاردهو کهڵهپیاوانی ئازادیخوازو خهباتکار، سامانی مهعنهویو ژیانی ههر نهتهوهیهکن که دهبنه پشتیوانی رۆحیو مهعنهوی ئهو نهتهوهیهو بۆ ئهوهی ببێته سامانێک که ههستی کۆمهڵێک دینامیکو چالاک بکات. له بهربهیانی مێژووهوه، مرۆڤ گهلێکی مهزنو به پهرۆش بۆ بهها مرۆییهکان بهردهوام خهباتو تێکۆشانیان ههبووه،
رێبهرانێک که رۆڵی مهزنو بهباندۆریان له گۆڕانکارییهکاندا، له ململانێ دژی زۆرداریو نههامهتیو قاتو قڕی کۆمهڵگای مرۆڤایهتییدا ههبووه، خهباتیان کردووهو سهربوردهی ژیانیان له رێگای ئازادی نهتهوهکهیاندا بردۆته سهرو لهو پێناوهشدا سهریان ناوهتهوه. ههڵگری زمانی حهقیقهت بوون، که زمانی هاوبهشی مرۆڤهکانهو مرۆڤ بوونیش لهگهڵ حهقیقهتو حهقیقهتخوازی واتای خۆی پهیدا دهکا. بهم هۆیهوه ئهو زمانهی که پێی دهدوێ، زمانی ئهو مرۆڤانهیه که له رێگای حهقیقهتدا گیانی خۆیان فیدا کردوه یان تووشی ئهشکهنجهو ئازار بوونهتهوه، له سنوورهکانی مێژووو کاتو شوێن تێدهپهڕێنو کۆمهڵگای مرۆڤایهتی ههتا دێت، شانازی به بوونی ئهو مرۆڤانه دهکاتو دهریای هزریان دهکاته ئاوێنهی باڵانمای قوتابخانهی ئهندیشهبهرزهکان. مرۆڤتهوهری له هزری کهڵهپیاوانی حهقیقهتخوازی نهتهوهیهکی ستهم لـێکراو، دهکهنه گوتاری زاڵی هزرو روانگهی نهتهوهکهیان له پێناو ئازادیو بهختهوهری کۆمهڵهکهیاندا. ئهو کهڵهمرۆیانه، دهبنه پێشهنگی خهبات بۆ ئازادیو دێموکراسیو، روناکی دهبهخشنه رێگا ئهنگوستهچاوهکانی بزاڤه حهقیقهتخوازهکان ههتا ئاشتیو ئازادی بۆ ماڵی مرۆڤایهتی بهدیاری بهێننو "چهوسانهوه مرۆڤ بهدهستی مرۆڤ"، کۆتایی پێ بهێنرێ.
لهخۆ ڕا نیه ئهگهر کهڵهپیاوێک ههر له "منداڵدانی" دایکێکی خهباتکاری کورد، لهدایک بێتو "بانگی حهقیقهت"، "هاواری ئازادی"، "رزگاری"و "رزگاریدهر"ی به گوێیدا ههڵبدرێت، پیاوێک که له ههناوی نهتهوهیهکی ژێردهستهدا چاوی بهدنیا ههڵێنێ، بهڵام ئازادانه ژیانی بردهسهرو له پێناو ئازادی بۆ نهتهوهکهیشیدا سهری نایهوهو گیانی خۆی کرده فیدای ئامانجه بهرزهکانی حهقیقهتو ئازادی مرۆڤ بوون.
لهخۆ ڕا نیه ئهگهر کهڵهپیاوێک ههر له "منداڵدانی" دایکێکی خهباتکاری کورد، لهدایک بێتو "بانگی حهقیقهت"، "هاواری ئازادی"، "رزگاری"و "رزگاریدهر"ی به گوێیدا ههڵبدرێت، پیاوێک که له ههناوی نهتهوهیهکی ژێردهستهدا چاوی بهدنیا ههڵێنێ، بهڵام ئازادانه ژیانی بردهسهرو له پێناو ئازادی بۆ نهتهوهکهیشیدا سهری نایهوهو گیانی خۆی کرده فیدای ئامانجه بهرزهکانی حهقیقهتو ئازادی مرۆڤ بوون.
بهدرێژایی قۆناغه جیاوازهکانی مێژووی بزاڤی ڕزگاریخوازانهی نهتهوهی کورد، کهسایهتییه سیاسییهکانی کورد ڕۆڵی دیاریان له ههڵگیرسانی شۆڕش و ڕاپهڕینهکاندا ههبووهو بهشی زۆری سهربوردهی ژیانیان لهم رێگایهدا تهرخان کردووه. کهڵهپیاوانێک که له مێژووی بزاڤی نهتهوهیی کورد دا، رۆڵی مهزنو کارامهیان ههبووهو "هێمای خهباتو راچهنین بۆ دێموکراسی" بوون. رێبهرانێک وهکوو: شێخ عوبهیدوڵڵا نههری، سمایل ئاغای سمکۆ، شێخ سهعید پیران، مهلامستهفا بارزانی، ئێحسان نووری پاشا، شێخ رهزا دێرسیم، پێَشهوا قازی محهممهدو دوکتوور قاسملوو، دوکتور سادقی شهرهفکهندیو هاوڕێانیانو ههزاران رۆڵهی بهنرخی نهتهوهکهمان بوون. که لهو ساتهوه چاویان به دنیا ههڵێنا، ههوڵێکی بێوچانیان بۆ سهرخستنی بزووتنهوهی مافخوازیو دێموکراسیخوازی نهتهوهی کوردو رهوتی بهرهوپێشچوونی ئاشتی له رۆژههڵاتی ناڤین دا گێڕاو توانیان رێنسانسێکی مهزن له بزاڤی میللی ـ دێموکراتیکی کورددا وهگهڕ بخهن. ههر بۆیه ئهوانن که بوونهته هێمای ههرمانو رابوونو جمانو ههستانهوهی رۆڵهکانی کوردو درێژهدهری رێگایان بوون.
سیمایی تێكۆشەرێكی ریالیست
كوردستان، ئەو نیشتمانە دیلەیە كە كوردی تێدا دەژی، هەردەمو سات كەوتۆتە بە پلاری نەیارانو دوژمنانیو شەڵاڵ لە خوێنی رۆڵە بەوەفاو دڵسۆزەكانی بووە. بست بە بستی ئەم نیشتمانە رۆڵەیەكی تێكۆشەر نێژراوە، زێدو نیشتمان كاول، ژینۆسایدو قەڵاچۆكراوە، بەڵام خەبات بۆ وەدەستهێنانی مافەڕەواكانی گەلی كوردو ئاواتە لەمێژینەكانی كورد هەر بەردەوامو بەگوڕوتینترە. هەنگاو بە هەنگاو دیرۆك تۆماری كردوەو چركە بە چركە خوێنی لەبەرچۆڕاوەو نمامێكی پڕبەری بۆ داهاتووی شۆڕش ئاوەنیا كردوە. مێژوویەكی پڕ لە حەماسەتو قارەمانەتیی رێبەرانێك كە شانیان داوەتە ژێر خەمی نیشتمانو لاپەڕە بە لاپەڕەی مێژوو دەیگێڕنو برینەكانی بە خوێنی پاكی خۆیان ساڕٍێژ دەكەن.
ئەگەر بمانەوەێ چەند دێڕێكی كورت لەسەر ژیانو خەباتی، تێكۆشەری مەزنی نەتەوەكەمان كاك دوكتۆر سادق شەرەفكەندی بنووسینو دلۆپێك لە دەریای هزری ئەو خەباتكارە نەتەوەییو دێموكراتخوازە بخەینە بەر راڤەوە، ئەوا بەڕاشكاوی دەتوانم بڵێم كە پێویستە چەندین نامیلكەی دوكتۆرای لەسەر بنووسرێ تا ژیانو خەباتی پڕبەرهەمی ئەو شۆڕشگێڕەی نەتەوەكەمان بێتە هەنبانەی ئەزموونی نەوەی داهاتووی نیشتمان. ئامانج لەم وتارە ئەوەیە كە خوێنەری كورد تا رادەیەكی هەرچەند كورتیش بێ ئاشنای ئەم شەهیدەی رێگای رزگاریو دێموكراسی كوردستان بكەم كە لە سێ تەوەری سەرەكی دا دەیخەمە بەرباسەوە:
1ـ پوختەیەك لە ژیانو خەباتی دوكتور سادق شەرەفكەندی
2ـ كارەساتی میكۆنووسو شەهیدبوونی دوكتور سادق شەرەفكەندی
3ـ چەپكێك لە هزرو ئەندیشەكانی دوكتور سادق شەرەفكەندی
پوختەیەك لە ژیانو خەباتی دوكتور سادق شەرەفكەندی
تێكۆشەری مەزن، شەهید دوكتور سادق شەرەفكەندی (كاك سەعید)، سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە رۆژی 21 بەفرانباری ساڵی 1316ی هەتاوی (11 ژانویەی 1938.ز.) لە بنەماڵەیەكی نیشتمانپەروەر لە گوندی "تەرەغە"ی بۆكان چاوی بەرەو دنیا هەڵهێنا. لە تەمەنی منداڵیدا باوكی لەدەستداو سەرپەرستی كەوتە سەرشانی براگەورەكەی شاعیر، نووسەرو وەرگێری نیشتمانپەروەری نەتەوەكەمان خوالێخۆشبوو مامۆستا عەبدوڕحمانی شەرەفكەندی "هەژار"ی نەمر. قۆناخی منداڵی نەمر دوكتور سادق شەرەفكەندی، هاوكات بوو لەگەڵ پەرەئەستاندنی خەباتی رزگاریخوازی خەڵكی كوردستانی ئێرانو دامەزرانی كۆماری دێموكراتی كوردستان. بۆیە وێنەو دیمەنەكانی كۆمارو ساتەوەختە مێژوویەكانو هاوكات رێنوێنییەكانی مامۆستا هەژار، هێمایەكی نیشتمانپەروەری لە بیرو زەینیدا نەخشی بەستبوو.
پۆلی یەكو دووی سەرەتایی لە شاری بۆكانو پاشان كە بنەماڵەكەی لە شاری مەهاباد گیرسایەوە، خوێندنی سەرەتاییو ناوەندی لەو شارەو ئاخری دەبیرستانی لە شاری "تەورێز" تەواو كرد. لە ساڵی 1338ی هەتاوی (1959ی زایینی) لە "دانیشیسەرایی عالی"ی تاران لیسانسی شیمی وەرگرتو هەر لەو ساڵەدا بوو بە مامۆستای شیمیو هەتا ساڵی 1344ی هەتاوی (1965.ز.)و لە شارەكانی ورمێو مەهاباد وانەی شیمی دەگوتەوە. سەرنجام دەزگای سیخوڕی "ساواك" ئەو خزمەتەی بە هاونیشتمانانی ڕەوا نەدیو لەگەڵ ژمارەیەك لە مامۆستایانی هاوبیری بۆ شارەكانی دیكەی ئێران "ئەراك"و "كەرەج" دوور خرانەوە.
دوكتور سادق شەرەفكەندی ساڵی 1349ی هەتاوی (1970 زایینی) بۆ زانستگای "تەربیت موعەلیم" گویزڕایەوەو وەك یاریدەریی مامۆستای زانستگەی وانەی شیمی دەوتەوە. ساڵی 1351ی هەتاوی (1972 زایینی) بە كەڵك وەرگرتن لە بورسی "وەزارەتی علوم" چوو بۆ فەڕانسەو دوای چەند ساڵێك مانەوە لەو وڵاتەدا توانی دوكتۆرای شیمی ئانالیز (تجزیە) لە زانستگای ژمارە 6ی پاریس وەربگرێ.
ساڵی 1352ی هەتاوی (1973ی زایینی) لە گەڵ شەهیدو رێبەری مەزنی كورد "دوكتۆر عەبدوڕەحمان قاسملوو، سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران" ئاشنا دەبێو لە رێگەی دوكتۆر قاسملووە لەگەڵ بەرنامەو پێڕەوەی حیزب ئاشنا دەبێو داوای ئەندامەتی دەكا. لێرەدایە كە قۆناخی پراكتیكی "شۆڕشگێڕبوونو ناسیونالیست بوونی" دەكەوێتە وەرچەرخانێكی نوێ.
دوكتۆر سادق شەرەفكەندی ساڵی 1355ی هەتاوی (1976ی زایینی) گەڕایەوە وڵاتو لە شاری تاران وەك "استادیار" لە زانستگای "تەربیەت موعەلیم" درێَژەی بە كاری مامۆستاییدا. بە دوای رووخانی رێژیمی پاشایەتیو دەستپێكردنی تێكۆشانی ئاشكرای حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە ساڵی 1358ی هەتاوی (1979ی زایینی) بووبە موشاویری كومیتەی ناوەندیو رەشەمەی ساڵی 1358 (فوریەی 1980ی زایینی) لە كۆنگرەی چوارەمی حیزبدا بە ئەندامی كومیتەی ناوەندی هەڵابژێردراو بەرپرسایەتی كومیتەی حیزبی لە شاری تاران پێئەسپێردرا كە ئەو بەرپرسایەتییە بە لێوەشاوەییو كارامەیی بە ئەنجام گەیاند.
سەرەتای هاوینی ساڵی 1359ی هەتاوی (1980 زایینی) لە لایەن رێبەراتی حیزبەوە بانگهێشت كرایەوە كوردستانو لە پیڵۆنۆمی هاوینی ساڵی 59دا وەك ئەندامی دەفتەری سیاسی هەڵبژێردرا. بە هۆی لێوەشاوەییو كارامەیی هەمووجارێك لە كۆنگرەكانی 5، 6، 7، 8و 9 وەك دەفتەری سیاسی هەڵبژێردراوەتەوەو لە ساڵی 1365هەتا كاتی شەهید بوونی دوكتۆر قاسملوو ئەركی جێگری سكرتێری وەئەستۆ بووە.
تێكۆشەر دوكتۆر سەعید دوای شەهید بوونی دوكتۆر قاسملوو بە تێكڕای دەنگی كومیتەی ناوەندی وەك سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران هەڵبژێردراو هەتا كاتی شەهیدبوونی لە 26ی خەرمانانی 1371 ئەو ئەركەی بە باشترین شێوە بەڕێوە برد. دوكتۆر سەعید، خەرمانێك ئەزموونی بۆ بە جێهێشتین كە رێگای دێموكراتو خەباتگێڕانی هەنووكەش لەسەر ئەو رێبازەی شەهیدان قازی، قاسملووو شەرەفكەندی بەرەوپێش دەچنو تا وەدیهاتنی ئامانجەكانیانو سەركەوتن لەو پێناوەدا، دەستی لێهەڵناگرن. رۆڵی كاك سەعید لە بزاڤی نەتەوەیی ـ دێموكراتی كورد لە كوردستانی ئێرانو سەرجەم بزاڤی نەتەوەیی كورد، رۆڵێكی كاریگەرو پڕبایەخ بوو.
كارەساتی میكۆنووسو شەهید بوونی دوكتۆر سادق شەرەفكەندی
دوای سەركەوتنی شۆڕشی نەتەوەكانی ئێران لە ساڵی 57ی هەتاویدا و بەلاڕێدا بردنی بەرهەمی شۆڕشی دەیان ساڵەی ئازادیخوازانی ئێرانو پاوانكردنی دەسەڵات لە لایەن تاقمێك ئاخووندی هەلپەرستەوە، هەوڵیاندا بە كەڵك وەرگرتن لە زەبروزەنگ دەسەڵاتی نگریسی خۆیان بسەپێنن. بۆ ئەم مەبەستە بە هەموو هێزەوە هەوڵی لە بەینبردنی كەسایەتییەكانو بە تایبەت رێبەرانی حیزبە دژبەرەكانیان گرتە پێش.
حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، رێبەری بزووتنەوەی میللی ـ دێموكراتیكی نەتەوەی كورد لە كوردستانی ئێران كە خاوەنی پێگەیەكی جەماوەری لە بڕان نەهاتووی نەتەوەی كوردەو ئەو خۆشەویستییە رۆژ بە رۆژ لە پەرەگرتن دایە، بوو بە ئامانجی پیلانگێڕانی رێژیمو ساڵی 1368ی هەتاوی دوكتۆر قاسملووی لە دەستدا. پاش تێرۆری دوكتۆر قاسملوو رێبەرانی رێژیم هەست بەوە دەكەن كە حیزبی دێموكرات بۆشایی دوكتۆر قاسملووی پڕكردۆتەوە. هەر بۆیە كەوتنە پیلانەوە لە حیزبی دێموكرات.
پاش تەواوبوونی كۆنگرەی نۆهەمی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران "كۆنگرەی قاسملوو"، سكرتێری گشتی حیزب دوكتۆر سادق شەرەفكەندی بڕیاروابوو كە بە مەبەستی سەردانی ئورووپاو هەروەها بەشداری لە كۆنگرەی ئێنترناسیونال سوسیالیست بچێتە دەرەوەی وڵات. رۆژی 24/3/1371ی هەتاوی سەفەرەكەی دستپێكردو چووە دەرەوە. رۆژی 15 تا 17ی سێپتامبری 1992، كۆنگرەی ئینترناسیونال سوسیالیست دەستی پێكرد. پاش تەواوبوونی كۆنگرەی ئێنترناسیونال سوسیالیست، دوكتۆر سادق هەوڵی دەدا لە نێو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیدا یەكیەتییەك پێكبێنێ، بە تایبەت ئەو كاتە كە رەفسەنجانی خۆی وەك كەسێكی میانەڕەو بە دەرەوە نیشان دەداو بەداخەوە لە دنیای دەرەوە خەڵكێكی زۆری بە خۆیەوە خەریك كردبوو. بەڵام دوكتۆر سادق پێی وانەبوو كە لە ئێراندا توندڕەوو میانەڕەو هەیە. شەهید دوكتۆر شەرەفكەندی بە زاناییو وریایی خۆی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی لە مەترسیی رێژیم ئاگادار كردەوە كە تا ئێستاشی لەگەڵ بێ بۆچوونەكانی باشتر روون دەبنەوە. كارو دیپلۆماسی دوكتۆر شەرەفكەندی بۆ نەتەوەی كوردو نەتەوەكانی ئێران بە جۆرێك زراوی رێژیمی بردبوو كە پیلانی تێرۆركردنی بكێشنو بەداخەوە تێیدا سەركەوتووش بوون.
شوێنی كۆبوونەوەكە كە بە مەبەستی لێك حاڵیبوونو لێك تێگەیشتنی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی بڕیاردرابوو پێك بێ، رێستۆرانی "میكۆنووس" دیاری كرابوو. ئێوارەی 5 شەممە 17ی سێپپتامبر كۆنگرە كۆتایی پێدێو نوێنەرانی حیزبی دێموكرات بە مەبەستی بەشداریی كردن لە كۆبوونەوەدا بۆ سەعاتی 7:30ی شەو دەگەنە رێستۆانی مێكوونووس. لەو كۆبوونەوەیەدا كۆمەڵێك كەسایەتی ناسراوی ئێرانی بەشداری دەكەن:
نوێنەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو هومایوون ئەردەڵانو فەتاح عەبدوولیو نوری دێهكوردی، پەرویز دەستماڵچی، مێهدی ئیبراهیم زادە، مەسعوود میرراشد، عەزیز غەفاری "خاوەن رێستۆرانی میكوونوس"و ئێسفەندیار سادق زادە بەشداریی ئەو كۆبوونەوەیە دەكەن.
كۆبوونەوەو وتووێژ لەمەڕ ئێرانو رەوشی ئەو كاتی ئێران دەست پێدەكا. چەند دەقیقەیەك پێش كاتژمێر 11 لە نەكاو دوو چەكداری دەمو چاوداپۆشراو دێنە ژووری كۆبوونەوەو لە ئاكامدا نوێنەرانی حیزب دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو همایون ئەردەڵانو فەتاح عەبدوولیو نووری دێهكوردی لەو كردەوە تێرۆریستییەو نامرۆڤانەدا شەهید كران.
هەروەك پەرویز دەستماڵچی دەگێڕێتەوە:
"خەریك بوو لەگەڵ دوكتۆر سادق شەرەفكەندی قسەم دەكردو رووم لە دوكتۆر شەرەفكەندی بوو، ئاغای میرراشد هاتە نێو قسەكانمان، من ویستم ئاوڕ بدەمەوە چاو لە میرراشد بكەم تا بزانم چی دەڵێ، دیتم دوو لاقی زەلام هاتنە لای منو لە نێوان منو ئاغای میرراشد دا راوەستان. ویستم چاو لە سەروچاوی بكەمو بزانم كێیە، تیربارێكی هێنا نێزیك دەموچاومو لە مەوادی چەند سانتیمێترێكی چاوی مندا بەروڕووی دوكتۆر شەرەفكەندی دەستی كرد بە تەقەكردنو من سێدانە قاپوورە فیشكەم دیت. ئەوكاتە تیربارەكە رووی لە دوكتۆر شەرەفكەندی بوو ئێستاش لە زەینم دایەو ئەوەیكە موجتەبا ئیبراهیم زادە هاواری كرد "كوڕەكان تیرۆرە ....".
ئامانجی سەرەكی "تیرۆری میكۆنووس" شەهیدكردنی رێبەری مەزن دوكتۆر سادق شەرەفكەندی و هاوڕێیانی بوو. بە دوای بڵابوونەوەی هەواڵی جینایەتی "میكۆنووس" حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی لە بەیاننامەی كومیتەی ناوەندیدا كە لە رۆژی 27/6/1371 رۆژێك دوای كارەساتەكە بڵاوكردەوە رایگەیاند كە:
"بە دڵێكی پڕ لە پەژارەو خەفەتەوە رادەگەیەنین كە كاتژمێر 11ی پاش نێوەڕۆی ر ۆژی پێنج شەممە 26ی خەرمانانی 1371ی هەتاوی رێكەوتی 17ی سێپتامبری 1992ی زایینی، هاوڕێی تێكۆشەۆو ماندوویی نەناس، رۆڵەی بەوەجی كۆمەڵانی بەشەرەفی گەلی كورد، كاك دوكتۆر سادق شەرەفكەندی سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە گەڵ هاوڕێی خۆشەویستو خەباتگێڕ كاك "فەتاح عەبدوولی" ئەندامی كومیتەی ناوەندیو نوێنەری حیزب لە ئورووپاو كادری لێوەشاوەی حیزبەكەمان، هاوڕێی "همایون ئەردەڵان" لەشاری بێرلینی ئاڵمان كەوتنە بەر دەستڕێژی تێرۆریستانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانو شەهید بوون".
"هەدەفی ئەسڵی پیلانی " میكونووس" شەهیدكردنی سكرتێری گشتیی حیزبو هاوڕێكانیو زەربە لێدان لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بوو. حیزبی دێموكرات، رێبەرو رێكخەری بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی گەلی كورد لە كوردستانی ئێرانە كە زیاتر لە 60 ساڵە بۆ وەدیهێنانی ئامانجە رەواكانی خەڵكی كوردستانی ئێران خەبات دەكا". رێكخراوەكانو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی وێڕای مەحكووم كردنی ئەو جینایەتە خوازیاری پەردەلادان لەسەر جینایەتی میكونووس بوون. "پیموورا"سكرتێری گشتی ئێنترناسیونال سوسیالیستئ سەرۆك وەزیری پێشووی فەڕانسە جینایەتی "میكونووس"ی مەحكووم كرد.
"حەسەن مووسەویان" سەفیری ئاڵمان ـ ئێران، پاش ئەو جینایەتە لەگەڵ "برند اشمیت باور" وەزیری موشاویری "سەدرئەعزەم"و بەرپرسی هاوئاهەنگی تەواوی "ئیتلاعاتی ـ ئەمنییەتی" ئاڵمان كۆبووەوەو جەریانی "میكونووس"ی رەت كردەوە.
دادستانی گشتیی ئاڵمان ئاغای "ئیلكساندێر فوون ئێشتاڵ" رۆژی 14ی ئوكتوبری لە چاوپێكەوتنێكی چاپەمەنیدا رایگەیاند كە:
1ـ كازم دارابی خەڵكی ئێران. 2ـ عەتائووڵڵا ئەیاد خەڵكی لوبنان. 3ـ محەممەد عەتریس خەڵكی لووبنان.
تاوانبارانی سەرەكی ئەم جینایەتەن." لێپرسینەوەكانو بەدواداچوونەكانی كومیتەی تەحقیقاتی دەزگایی قەزایی ئاڵمان لەسەر كارەساتی میكونووس زیاتر پێش دەڕۆیشتو شوێن پێی كۆماری ئیسلامی لە نێوبازنەی تێرۆریی نێودەوڵەتی روون دەبوە.
"دادگای میكونووس كە لە ماوەی بەدواداچوونی پەرەوەندەی تێرۆرەكەدا سەرجەم 247 جار كۆبوونەوەی پێكهێناو، 167 كەس وەك شاهێد تێیدا بەشدارییان كرد، لە بڕیاری كۆتایی خۆیدا كە لە راستیدا رووی دزێوی تێرۆریزمی دەوڵەتیی رێژیمی ئیسلامی، لە ئاستێكی جیهانیدا لە قاودا. بە راشكاوی بكوژانو بڕیاردەرانی تێرۆری دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو هاوڕێیانی، كە هەموویان لە گەورە بەرپرسانی رێژیم وەك خامنەیی، رەفسەنجانی، فەلاحیانو...بوون، بە تاوانبار زانیو هەر لەم پێوەندییەشدا بڕیاری گرتنی عەلی فەلاحیان، وەزیری ئیتلاعاتی ئەو كاتی رێژیمی دەركردو رایگەیاند".
"لە 30 مانگی ئووتی 1992دا عەلی فەلاحیان، وەزیری واواكی رێژیمی ئیسلامی، رایگەیاند كە توانیویەتی زەربەیەكی كاریگەر لە گرووهەكەكان (بەتەعبیری ناوبراو)و لە نێو ئەواندا حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بوەشێنێ. ئەو قسەیەی فەلاحیان تەنیا مەربووت بە ناوبراو نەبوو، چونكە گوتبووی كە لە داهاتووشدا لە ئێرانو لە دەرەوە زەربەیان لێدەدا". "دوای ئەوەی دادگای میكونووس بەڵگەی ئاشكراو حاشاهەڵنەگری تێرۆریزمی دەوڵەتیی رێژیمی ئیسلامیی ئێرانی خستەڕوو و كاربەدەستانی هەرەسەرەوەی نیزام وەك خامنەیی، رێبەری ئایینیو رەفسەنجانی سەركۆماری ئەوكاتو فەلاحیان وەزیری ئیتلاعاتی وەختیی رێژیمی بە تاوانبار ناساند. بڕیاری جەلبی عەلی فەلاحیانی دەركرد. مووسەویان باڵوێزی ئەوكاتی رێژیم لە ئاڵمان لە وتووێژ لەگەڵ گۆڤاری "فوكوس" لە وەڵامی پرسیارێكدا، كە لێی دەپرسرێ :"ئەگەر بەو زووانە دادگا گەیشتە ئەو قەناعەتە كە پیلانی بێرلین كردەوەیەكی تێرۆریستیی دەوڵەتیی بووە ئەوە بۆ ئێوە وەك دیپلۆمات چ مانایەكی هەیە؟ ئەوە پرسیارێكی "فەرچی"یە هەروا ناتوانم وەڵام بدەمەوە. بەڵام ئەگەر شتێكی ئاوا بێ، شوێنی خراپ لە سەر پێوەندییەكانمان دادەنێ. ئەو كات پێویستە ئێران لە كۆڕێكی نێونەتەوەییدا دژی قەزاوەتێكی ئەوتۆ شكایەت بكا". درەچوونی حوكمی دادگای میكونووس گرینگیییەكی تایبەتیی هەیە كە یەكەمجار بوو دەزگای قەزایی وڵاتێك بە دژی رێژیمی ئێران بڕیاری لەو چەشنە بدا، ئەوەش لە حاڵێك دابوو كە ئێرانو ئاڵمان پێوەندییەكی پتەوی بازرگانیان پێكەوە هەبوو و گەورەییو قووڵی كارەساتەكە تا رادەیەك بوو كە كۆماری ئیسلامی نەیتوانی پێش بە درەچووونی ئەم حوكمە بگرێ. پێویستە ئەوش بگوترێ كە بڕیار وابوو رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 31ی مارسی 2004، پەردە لەسەر تابلۆی بیرەوەی قوربانییانی تێرۆی میكونووس، لە شاری بێرلین لابدرێ، بەڵام بە هۆی كێشە نانەوەو كارشكێنییەكانی رێژیمی كۆماری ئیسلامی، بۆ رۆژی 20ی ئاوریلی 2004 وەدواخرا. كۆماری ئیسلامی هەوڵێكی زۆریدا كە پێش بەپێكهاتنی دادگای بێرلین بگرێ یان هەر نەبێ بە شێوەیەك لە خۆی دوور بخاتەوەو بە لاڕێیدا بەرێ، دوای ئەوەی لەم هەوڵانەیدا شكستی خوارد، زۆری هەوڵ دا لەهەر رێگەیەكەوە بۆی دەكرێ پێش بە دانانی ئەم تابلۆوە بگرێ. بەڵام پەردەلادان لەسەر ئەم بەردەنووسە لە شاری بێرلین لە 20ی ئاوریلی 2004دا، رێزلێنانە لە هەوڵو خەباتی حیزبی دێموكراتو بەرزڕاگرتنی قوربانییانی میكونووسو دەسكەوتێكی گەورەیە بۆ نەتەوەی كورد لە لایەك، لە قاودانێكی سەر لە نوێی هەوڵە تێرۆریستییەكانی كۆماری ئیسلامی لە لایەكی دیكەوە بوو. كارەساتی میكونووس، كارەساتێك بوو كە دەرخەری دمامكی رەشی كۆماری ئیسلامیو ئاخوندە ئازادیكوژەكان بوو. نەتەوەیەك كە خاوەنی رێبەرانێكی شەهید وەك: قازی، قاسملوو، شەرەفكەندی قەت چۆك بۆ دوژمن داناداو درێژەدەری رێگای پڕ لە شانازییانە.
چەپكێك لە هزرو ئەندیشەكانی دوكتور سادق شەرەفكەندی
"تێكۆشانی ئاشكرای كاك سەعید لە نێو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێراندا، هاوكاتە لەگەڵ ئەو دەورانەی كە چەپی كلاسیك لە باری نەزەرییو تیۆرییەوە باڵی بەسەر فەزایی فیكری ئێراندا كێشابوو". لە كاتێكدا خوێندەوەكان زۆرتر بەرەوەی بیرۆكەی چەپو توودەیی هەنگاویان هەڵدەگرتو ماركسیزم ـ لنینیزم بڕەوێكی لە نێو رۆشنبیرانی كوردستانو ئێراندا پەرەی ئەستاندبوو، كاك سەعید نێوان مەسەلە باوەكانی ئێرانو رەوتی درێژخایەنی بزاڤی ناسیونالیستیو ویستە نەتەوەییەكانی نەتەویی ئێرانیو بەتایبەت ویستەكانی كورد لەمەڕ داخوازییەكانیان پێگەیەكی پتەوی هەبوو. لە لایەكی دیكەوە كەشو هەوایی بەرەو دێموكراسیو ئازادیو ئەو ئاخێو(گفتمان)انەی كە جیهان هەنگاوی بەرەو دەناو رەوتی دێموكراتیزاسیۆن بە شێوەیەكی بەرین ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤینو سەرتاسەری جیهانی دەتەنی. ببوونە هۆی ئەوە كە ئاڵۆزی فیكری رۆشنبیری دروست ببێ. بەڵام كاك سەعید هەروەك رووناكبیرێكی واقعبینو سیاسەتڤانێكی ریالیستی كوردو یەكێك لە بناخەداڕێژەرانی ئێستراتێژی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، هەڵوێستەكانو روانگەو بۆچوونەكانی توانی بە وشیارییو بیرتیژانەوە لەو زۆنگاوە تێپەڕ ببێو لەگەڵ دووبەرەی چەپی كلاسیك (كە كێشەی كوردیان پێوەند دەدا بە ئیمپریالیستەوە)و چەپی مودێڕندا هێڵێكی گشتی لە پێناو بەرژەوەندی كورد دا بكێشێ. واتە كێشەی كوردو مەسەلەی نەتەوایەتی شانبەشانی كێشەی چینایەتیو دادپەروەریی كۆمەڵایەتی دەبێ چارەسەر ببێو بۆ ئەم مەبەستەش پێداگریی قورسو قایمی لەسەر سوسیالیزمی دێموكراتیك هەبوو.
"بۆیە چ ئەو كاتەی كە چەپی كلاسیك "ئیستالینی" رمێنی هەبوو و ستایشی یەكیەتی سۆڤیەتی باوو بوو، سوسیالیزمی مەوجوودی وەك شتێكی بێ كەمووكوڕ چاو لێنەدەكردو بیری چەقبەستووی سوسیالیستی بەم شێوەیە ئازادانەتر دەكرد:"دەبێ ئەو ئەسڵە قبووڵ بكەین كە رەنگە ماركسو پاشان ئێنگلسو لێنینو كەسانی دیكەش لە سەردەمێكدا بەسەرنجدان بە هەلومەرجی تایبەتی و كاتو سەردەمی خۆیان شتێكیان گوتبێ لەگەڵ ئەمڕۆ نەگونجێ. بێگومان ئەیستدلالەكانی لێنین لەبارەی كۆمەڵگەی ئەو كاتی رووسیەدا كە شۆڕشی ئۆكتۆبری بە ئاكام گەیاند لەگەڵ كۆمەڵگەی ئەوڕۆی روسیەو لەوەش زیاتر لەگەڵ كۆمەڵگەی ئێرانو هەموو جیهان جیاوازە."
هەرەسهێنانی بلوكی رۆژهەڵاتو داڕمانی یەكیەتی شۆڤیەت، هاتنە ئارای گوتاری نەتەوە وەك سەرەتاییترین بنەماو ژێرخانی ستراكتۆری دەوڵەت، رەوتی دێموكراتیزاسیۆنو جۆشدانی لە گوندێكی جیهانیو پەرەسەندنی گلوبالیزم، نەتەوەو نەتەوایەتی پەرەی ئەستاند بوو. زۆر وڵاتی تازەو دێموكرات هاتبوونە سەرنەخشەی جوغرافیایی جیهانەوە. ئەم قۆناخە بە قۆناخی بە گوڕەتینی گەلانی ژێردەستە ناودێر دەكرا. " كاك سەعید بە پشت ئەستوور بوون بە راستییەكانو رەوابوونی داخوازەكانی گەلی كوردو بەو زانیاریانەی كە لەسەر ئەزموونی شكڵە جۆراوجۆرەكانی چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتی هەیبوو و هەروەها بە حزووری زەینێكی تایبەت بە خۆی دیفاعێكی راشكاوانەو روونو "بەڵگەمەند(مستدل)"ی لە مافو داخوزەكانی گەلی كورد دەكرد." كاك سەعید دەڵی: "ئەوە كە وڵاتێك سیستمێكی فیدڕاڵی، پاشایەتی، كۆماری یان هەر سیستمێكی دیكە هەبێ، سنووری دەسەڵاتی حكوومەتی ناوەندی چیەو سنووری دەسەڵاتی هەركام لە ناوچە خودموختارەكان تا كوێیە، روونە. ئەمە مەسەلەیەك نیە ئێران داهێنانی كردبێ. لە جیهاندا نموونەی جۆراوجۆر هەن، كەوابوو دەكرێ بڵێین لە چ مەسەلەیەكدا دەبێ پەنا بەرینە بەر دەنگی هەموو خەڵكی ئێرانو لە چ مەسەلەیەكدا تەنیا دەنگی ناوچە خودموختارەكان وەبەرچاو بگیردرێ...مەسەلەیەك كە پێوەندی بە خودی خەڵكی كوردستانەوە هەیە وەك خودموختاری كوردستان، دەبێ پێشتر بیروڕای خەڵكی كوردستانی بۆ وەربگیرێو ئەم بیروڕایە لە قانوونی گشتی وڵاتدا بێتە گۆڕێ. واتە بەر لە هەرشتێك پێوانە بۆ ئەمە خەڵكی كوردستان خۆیانن...."
كاتێك دەبینین زۆر لە لایەنەكانو تەنانەت كۆماری ئیسلامی باس لە ئیسلامی دێموكراسی دەكاو پاشگری دێموكراسیی بە خۆوە دەنێنو خۆیان بە پارێزەری دێموكراسی دەزاننو ئیددیعای دێموكراسی دەكەن، كاك سەعید لەسەر وشەی ئازادی و دێموكراسی دەڵێ:" وشەكانی ئازادیو دێموكراسی زۆر ڵێلو ناڕوونن. حەمەڕەزاشاش باسی ئازادی دەكرد. بۆ ئێستا رێژیمی كۆماری ئیسلامی باسی ئازادیو دێموكراسی بە شێوەی خۆی ناكا؟ تەنیا ئیددیعای دێموكراسی مەسەلەیەك چارەسەر ناكا. مەسەلەكە نێوەرۆكی ئەو ئازادیو دێموكراسییەیە".
كاك سەعید لەگەڵ ئەوەی كە تێكۆشەرێكی نەتەوەخواز بوو، لە هەمان كاتدا رێبوارێكی شێلگیری دابین كردنی دادپەروەریی كۆمەڵایەتیش بوو. لە راپۆرتی كۆنگرەی نۆهەم دا دەڵێ: ئەمڕۆ گرینگترینو لە هەمان كاتدا پڕ داخو دەردترین مەسەلە لە جیهاندا مەسەلەی نەبوونی هیچ پارەسەنگێك لە نێوان دابەش بوونی هەژاریو دەوڵەمەندی دایە، لە حاڵێكدا بەشێكی كەم لە دنیا خاوەنی زۆربەی سەروەتو سامانی گشتیی جیهانن..."
بۆچوونەكانی لەمەڕ فیدرالیزم
"ئەمن نیزامێكی "فیدراتیو" بۆ ئێران زۆر بە گونجاوی دەزانم. چوونكە لە راستیدا لە دنیای ئەمڕۆدا بە تایبەت لە داهاتوودا، پاراستنی یەكیەتییو یەكپارچەیی وڵات، ئیدی بە فشارو تۆقاندنو زۆرو سەركوت مومكین نابێ. تەنیا هۆكارێك كە دەتوانێ یەكپارچەیی خاك یان یەكیەتیی خەڵكەكەی بپارێزێ ویستو ئیرادەی ئەوانە. كەوایە بۆ ئێرانێكی یەكپارچە، مەبەست ئێرانێكە كە فەرهەنگی هاوبەشو مێژووی هاوبەشی هەیە، دەبێ مافی گەلانی ئێرانی یا كەمایەتییە نەتەوەییەكانی وەك: كوردەكان، ئازەرییەكان، توركمەنەكان، بەلووچەكان، عەرەبەكانو ... دابین بكرێ..."
رۆژی جیهانی مافی مرۆڤ
"راست لە كاتێكدا كە جێژنی 40 ساڵەی بوونی بەیاننامەی جیهانیی مافی مرۆڤ ئاوا بە شكۆوە بەڕێ,ە دەچێ، لە ئێرانێكی وێرانو چارەڕەشی ئێمەدا هەر رۆژەی دەیان كەس دەستە بە دەستە بە تاوانی ئەوە كە خاوەنی بیروڕایەكی غەیری بیروبڕوا پاشكەوتووەكەی ئاخوندە دەسەڵاتدارەكانن ئێعدام دەكرێن! سەدان ئینسان لە ژێردەستی ئەشكەنجەگەرانی رێژیم خومەینیدا خراپتر لە هەموو حەیوانێك رەفتاریان دەگەڵ دەكرێ! گەلی كورد بە تاوانی داواكردنی سەرەتاییترین مافی ئینسانی خۆی قەڵاچۆ دەكرێ."
پەیامێك بۆ ساڵی تازەی جیهانی
تا كاتێك زوڵمو زۆر هەبێ، تا كاتێك چەوسانەوەی جۆربەجۆر هەبێ چینایەتی، نەژادی، نەتەوەیی، مەزهەبیو جینسی، تا كاتێك دیكتاتۆریو سەرەڕۆیی لە لایەكو یەخسیریو كۆیلەتیو دیلیو ژێژچەیۆكیو هەژاری لە لایەكی دیكە لە گۆڕێدابێ، شەڕو ناكۆكی هەر دەبێو دەبێ بشبێ! چەوسێنەرو زاڵمو سەرەڕۆ هیچ كاتێك بە مەیلی خۆیان دەست لە چەوساندنەوەو زوڵمو دیكتاتۆری هەڵناگرن. مەگەر بە زۆریو لە ئاكامی شكەست لە خەباتێكی توندوتیژدا نەبێ! كەوابوو، سوڵح و ئاشتیی گشتیی جیهانیو هەر لەو كاتەدا شەڕو خەبات بۆ وەدەستهێنانی ئازادی و بۆ لە نێوبردنی زوڵمو چەوساندنەوە نەك هەر لێك جیاواز نین، بەڵكوو دوو لایەنو دوو روانگەی یەك مەسەلەن كە یەكیان تەواوكەری ئەوی دیكەیە. ئەو مەسەلەیەش بریتییە لە ئازادیو بەختەوەریی مرۆڤ ".
زامنی مانەوەی دەسەڵاتی كۆمەڵانی خەڵك
"لەگەڵ پێشكەوتنی كوردستان لە باری ئابووریو كۆمەڵایەتی ـ فەرهەنگییەوە بەرەبەرە پێوەندییە عەشیرەییەكانو شێخایەتییەكان كزتر بووە... نیزامی عەشیرەیی لە مێژە لە وڵاتی ئێمەدا گۆڕكراوەو تازە ناتوانێ بگەڕێتەوەو كۆمەڵانی خەڵكیش تێگەیشتوون كە تەنیا یەكگرتووییو پشت بە یەك بەستنیانە كە زامنو دەستەبەری سەركەوتووییە."
پەیڤێك بۆ رۆژی ژن
"لە ئێراندا هەموومان دەزانین كە ژنانی خەباتگێڕو ئازادیخواز وێڕای خەباتگێڕانی پیاو لە بەربەرەكانێ دەگەڵ رێژیمی سەرەڕۆیی شادا بەشدارییەكی چالاكانەیان هەبووە، زۆر شێرە ژنی شۆڕشگێڕ شەهید كراونو زۆری دیشكەش لە زیندانەكانی ساواك دا ئەشكەنجە دراون. ... شێرە ژنانی كوردستانن كە رۆڵە نەبەزەكانی كوردستان لە داوێنی گەرمو پڕ لە ئەوینی خۆیاندا پەروەردە دەكەن، لای لایی نیشتمانپەروەری، كوردایەتیو ئازایەتییان بە گوێدا دەخوێننو بۆ مەیدانی نەبەرد رەوانەیان دەكەن.
دابو نەریتی ناحەزو ناڕەوا وەك كچی بچووكو ساوا مارە كردن، گەورە بە بچووك، ژن بە ژنەو مێرد دانی كچانێك بە كەسانێك كە لە باری تەمەنەوە فەرقو جیاوازییان هەیەو بە گشتی بە مێرددانی بە بێمەیلو داخوازی كچانو زۆر كاری ناحەزی دیكە لەو شتانەن كە دەبێ بە تەواوی لە كوردستان لەبەین بچێ."
كۆتایی پەیڤ
دوكتۆر سادق شەرەفكەندی، ئینسانێكی واقعبینو ریالیست، دێموكرات، نەتەوەخوازی دوور لە دەمارگرژیو بەرچاوتەنگی، كراوەو بە دوور لە چەقبەستوویی بیرو هزر، سیمایەكی راستەقینەو بێغەلو غەش، بەورەو نەرمو نیان، بیرتیژو دڵسۆزێكی بە وەفای گەلو نیشتمان بوو. زۆر خۆمانەو خاكەڕا، هێمنو قورسو قایم لەبەرامبەر هەر تەنگو چەڵەمەیەكی سەڕ رێگا، نیشتمانپەروەرو خۆشەویستی كۆمەڵانی خەڵك. كاك سەعید، مرۆڤێكی ئینسان دۆستو نیشتمانپەروەرێكی دیموكرات خواز بوو كە لە نێو كورد دا دەگەمەنو كەم وێنە بوو.
ژێدەر:
1ـ هەڵبژاردەیەك لە وتارەكانی دوكتۆر سەعید/ ئارشیوی رادیۆدەنگی كوردستانی ئێران/ ئامادهکردنی قادر وریا.
2ـ سەفەری بێگەڕانەوە، كاك سەلام عەزیزی
3ـ "لە بێرلین هیشتا قازی هەن" زەنجیەر بەرنامەیەك لە رادیۆ فەردا بە بۆنەی كارەساتی میكونووس
4ـ رۆژنامەی كوردستان/ ژمارەكانی 349و 459.
تێبینی :ئهپ وتارهم چهند ساڵ پێش بۆ رۆژنامهیهک ئاماده کردبوو که نازانم بلاو بوهوه یان نا! که ئێستا به بی دهسکاری بڵاوی دهکهمهوه.
كوردستان، ئەو نیشتمانە دیلەیە كە كوردی تێدا دەژی، هەردەمو سات كەوتۆتە بە پلاری نەیارانو دوژمنانیو شەڵاڵ لە خوێنی رۆڵە بەوەفاو دڵسۆزەكانی بووە. بست بە بستی ئەم نیشتمانە رۆڵەیەكی تێكۆشەر نێژراوە، زێدو نیشتمان كاول، ژینۆسایدو قەڵاچۆكراوە، بەڵام خەبات بۆ وەدەستهێنانی مافەڕەواكانی گەلی كوردو ئاواتە لەمێژینەكانی كورد هەر بەردەوامو بەگوڕوتینترە. هەنگاو بە هەنگاو دیرۆك تۆماری كردوەو چركە بە چركە خوێنی لەبەرچۆڕاوەو نمامێكی پڕبەری بۆ داهاتووی شۆڕش ئاوەنیا كردوە. مێژوویەكی پڕ لە حەماسەتو قارەمانەتیی رێبەرانێك كە شانیان داوەتە ژێر خەمی نیشتمانو لاپەڕە بە لاپەڕەی مێژوو دەیگێڕنو برینەكانی بە خوێنی پاكی خۆیان ساڕٍێژ دەكەن.
ئەگەر بمانەوەێ چەند دێڕێكی كورت لەسەر ژیانو خەباتی، تێكۆشەری مەزنی نەتەوەكەمان كاك دوكتۆر سادق شەرەفكەندی بنووسینو دلۆپێك لە دەریای هزری ئەو خەباتكارە نەتەوەییو دێموكراتخوازە بخەینە بەر راڤەوە، ئەوا بەڕاشكاوی دەتوانم بڵێم كە پێویستە چەندین نامیلكەی دوكتۆرای لەسەر بنووسرێ تا ژیانو خەباتی پڕبەرهەمی ئەو شۆڕشگێڕەی نەتەوەكەمان بێتە هەنبانەی ئەزموونی نەوەی داهاتووی نیشتمان. ئامانج لەم وتارە ئەوەیە كە خوێنەری كورد تا رادەیەكی هەرچەند كورتیش بێ ئاشنای ئەم شەهیدەی رێگای رزگاریو دێموكراسی كوردستان بكەم كە لە سێ تەوەری سەرەكی دا دەیخەمە بەرباسەوە:
1ـ پوختەیەك لە ژیانو خەباتی دوكتور سادق شەرەفكەندی
2ـ كارەساتی میكۆنووسو شەهیدبوونی دوكتور سادق شەرەفكەندی
3ـ چەپكێك لە هزرو ئەندیشەكانی دوكتور سادق شەرەفكەندی
پوختەیەك لە ژیانو خەباتی دوكتور سادق شەرەفكەندی
تێكۆشەری مەزن، شەهید دوكتور سادق شەرەفكەندی (كاك سەعید)، سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە رۆژی 21 بەفرانباری ساڵی 1316ی هەتاوی (11 ژانویەی 1938.ز.) لە بنەماڵەیەكی نیشتمانپەروەر لە گوندی "تەرەغە"ی بۆكان چاوی بەرەو دنیا هەڵهێنا. لە تەمەنی منداڵیدا باوكی لەدەستداو سەرپەرستی كەوتە سەرشانی براگەورەكەی شاعیر، نووسەرو وەرگێری نیشتمانپەروەری نەتەوەكەمان خوالێخۆشبوو مامۆستا عەبدوڕحمانی شەرەفكەندی "هەژار"ی نەمر. قۆناخی منداڵی نەمر دوكتور سادق شەرەفكەندی، هاوكات بوو لەگەڵ پەرەئەستاندنی خەباتی رزگاریخوازی خەڵكی كوردستانی ئێرانو دامەزرانی كۆماری دێموكراتی كوردستان. بۆیە وێنەو دیمەنەكانی كۆمارو ساتەوەختە مێژوویەكانو هاوكات رێنوێنییەكانی مامۆستا هەژار، هێمایەكی نیشتمانپەروەری لە بیرو زەینیدا نەخشی بەستبوو.
پۆلی یەكو دووی سەرەتایی لە شاری بۆكانو پاشان كە بنەماڵەكەی لە شاری مەهاباد گیرسایەوە، خوێندنی سەرەتاییو ناوەندی لەو شارەو ئاخری دەبیرستانی لە شاری "تەورێز" تەواو كرد. لە ساڵی 1338ی هەتاوی (1959ی زایینی) لە "دانیشیسەرایی عالی"ی تاران لیسانسی شیمی وەرگرتو هەر لەو ساڵەدا بوو بە مامۆستای شیمیو هەتا ساڵی 1344ی هەتاوی (1965.ز.)و لە شارەكانی ورمێو مەهاباد وانەی شیمی دەگوتەوە. سەرنجام دەزگای سیخوڕی "ساواك" ئەو خزمەتەی بە هاونیشتمانانی ڕەوا نەدیو لەگەڵ ژمارەیەك لە مامۆستایانی هاوبیری بۆ شارەكانی دیكەی ئێران "ئەراك"و "كەرەج" دوور خرانەوە.
دوكتور سادق شەرەفكەندی ساڵی 1349ی هەتاوی (1970 زایینی) بۆ زانستگای "تەربیت موعەلیم" گویزڕایەوەو وەك یاریدەریی مامۆستای زانستگەی وانەی شیمی دەوتەوە. ساڵی 1351ی هەتاوی (1972 زایینی) بە كەڵك وەرگرتن لە بورسی "وەزارەتی علوم" چوو بۆ فەڕانسەو دوای چەند ساڵێك مانەوە لەو وڵاتەدا توانی دوكتۆرای شیمی ئانالیز (تجزیە) لە زانستگای ژمارە 6ی پاریس وەربگرێ.
ساڵی 1352ی هەتاوی (1973ی زایینی) لە گەڵ شەهیدو رێبەری مەزنی كورد "دوكتۆر عەبدوڕەحمان قاسملوو، سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران" ئاشنا دەبێو لە رێگەی دوكتۆر قاسملووە لەگەڵ بەرنامەو پێڕەوەی حیزب ئاشنا دەبێو داوای ئەندامەتی دەكا. لێرەدایە كە قۆناخی پراكتیكی "شۆڕشگێڕبوونو ناسیونالیست بوونی" دەكەوێتە وەرچەرخانێكی نوێ.
دوكتۆر سادق شەرەفكەندی ساڵی 1355ی هەتاوی (1976ی زایینی) گەڕایەوە وڵاتو لە شاری تاران وەك "استادیار" لە زانستگای "تەربیەت موعەلیم" درێَژەی بە كاری مامۆستاییدا. بە دوای رووخانی رێژیمی پاشایەتیو دەستپێكردنی تێكۆشانی ئاشكرای حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە ساڵی 1358ی هەتاوی (1979ی زایینی) بووبە موشاویری كومیتەی ناوەندیو رەشەمەی ساڵی 1358 (فوریەی 1980ی زایینی) لە كۆنگرەی چوارەمی حیزبدا بە ئەندامی كومیتەی ناوەندی هەڵابژێردراو بەرپرسایەتی كومیتەی حیزبی لە شاری تاران پێئەسپێردرا كە ئەو بەرپرسایەتییە بە لێوەشاوەییو كارامەیی بە ئەنجام گەیاند.
سەرەتای هاوینی ساڵی 1359ی هەتاوی (1980 زایینی) لە لایەن رێبەراتی حیزبەوە بانگهێشت كرایەوە كوردستانو لە پیڵۆنۆمی هاوینی ساڵی 59دا وەك ئەندامی دەفتەری سیاسی هەڵبژێردرا. بە هۆی لێوەشاوەییو كارامەیی هەمووجارێك لە كۆنگرەكانی 5، 6، 7، 8و 9 وەك دەفتەری سیاسی هەڵبژێردراوەتەوەو لە ساڵی 1365هەتا كاتی شەهید بوونی دوكتۆر قاسملوو ئەركی جێگری سكرتێری وەئەستۆ بووە.
تێكۆشەر دوكتۆر سەعید دوای شەهید بوونی دوكتۆر قاسملوو بە تێكڕای دەنگی كومیتەی ناوەندی وەك سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران هەڵبژێردراو هەتا كاتی شەهیدبوونی لە 26ی خەرمانانی 1371 ئەو ئەركەی بە باشترین شێوە بەڕێوە برد. دوكتۆر سەعید، خەرمانێك ئەزموونی بۆ بە جێهێشتین كە رێگای دێموكراتو خەباتگێڕانی هەنووكەش لەسەر ئەو رێبازەی شەهیدان قازی، قاسملووو شەرەفكەندی بەرەوپێش دەچنو تا وەدیهاتنی ئامانجەكانیانو سەركەوتن لەو پێناوەدا، دەستی لێهەڵناگرن. رۆڵی كاك سەعید لە بزاڤی نەتەوەیی ـ دێموكراتی كورد لە كوردستانی ئێرانو سەرجەم بزاڤی نەتەوەیی كورد، رۆڵێكی كاریگەرو پڕبایەخ بوو.
كارەساتی میكۆنووسو شەهید بوونی دوكتۆر سادق شەرەفكەندی
دوای سەركەوتنی شۆڕشی نەتەوەكانی ئێران لە ساڵی 57ی هەتاویدا و بەلاڕێدا بردنی بەرهەمی شۆڕشی دەیان ساڵەی ئازادیخوازانی ئێرانو پاوانكردنی دەسەڵات لە لایەن تاقمێك ئاخووندی هەلپەرستەوە، هەوڵیاندا بە كەڵك وەرگرتن لە زەبروزەنگ دەسەڵاتی نگریسی خۆیان بسەپێنن. بۆ ئەم مەبەستە بە هەموو هێزەوە هەوڵی لە بەینبردنی كەسایەتییەكانو بە تایبەت رێبەرانی حیزبە دژبەرەكانیان گرتە پێش.
حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، رێبەری بزووتنەوەی میللی ـ دێموكراتیكی نەتەوەی كورد لە كوردستانی ئێران كە خاوەنی پێگەیەكی جەماوەری لە بڕان نەهاتووی نەتەوەی كوردەو ئەو خۆشەویستییە رۆژ بە رۆژ لە پەرەگرتن دایە، بوو بە ئامانجی پیلانگێڕانی رێژیمو ساڵی 1368ی هەتاوی دوكتۆر قاسملووی لە دەستدا. پاش تێرۆری دوكتۆر قاسملوو رێبەرانی رێژیم هەست بەوە دەكەن كە حیزبی دێموكرات بۆشایی دوكتۆر قاسملووی پڕكردۆتەوە. هەر بۆیە كەوتنە پیلانەوە لە حیزبی دێموكرات.
پاش تەواوبوونی كۆنگرەی نۆهەمی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران "كۆنگرەی قاسملوو"، سكرتێری گشتی حیزب دوكتۆر سادق شەرەفكەندی بڕیاروابوو كە بە مەبەستی سەردانی ئورووپاو هەروەها بەشداری لە كۆنگرەی ئێنترناسیونال سوسیالیست بچێتە دەرەوەی وڵات. رۆژی 24/3/1371ی هەتاوی سەفەرەكەی دستپێكردو چووە دەرەوە. رۆژی 15 تا 17ی سێپتامبری 1992، كۆنگرەی ئینترناسیونال سوسیالیست دەستی پێكرد. پاش تەواوبوونی كۆنگرەی ئێنترناسیونال سوسیالیست، دوكتۆر سادق هەوڵی دەدا لە نێو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیدا یەكیەتییەك پێكبێنێ، بە تایبەت ئەو كاتە كە رەفسەنجانی خۆی وەك كەسێكی میانەڕەو بە دەرەوە نیشان دەداو بەداخەوە لە دنیای دەرەوە خەڵكێكی زۆری بە خۆیەوە خەریك كردبوو. بەڵام دوكتۆر سادق پێی وانەبوو كە لە ئێراندا توندڕەوو میانەڕەو هەیە. شەهید دوكتۆر شەرەفكەندی بە زاناییو وریایی خۆی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی لە مەترسیی رێژیم ئاگادار كردەوە كە تا ئێستاشی لەگەڵ بێ بۆچوونەكانی باشتر روون دەبنەوە. كارو دیپلۆماسی دوكتۆر شەرەفكەندی بۆ نەتەوەی كوردو نەتەوەكانی ئێران بە جۆرێك زراوی رێژیمی بردبوو كە پیلانی تێرۆركردنی بكێشنو بەداخەوە تێیدا سەركەوتووش بوون.
شوێنی كۆبوونەوەكە كە بە مەبەستی لێك حاڵیبوونو لێك تێگەیشتنی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی بڕیاردرابوو پێك بێ، رێستۆرانی "میكۆنووس" دیاری كرابوو. ئێوارەی 5 شەممە 17ی سێپپتامبر كۆنگرە كۆتایی پێدێو نوێنەرانی حیزبی دێموكرات بە مەبەستی بەشداریی كردن لە كۆبوونەوەدا بۆ سەعاتی 7:30ی شەو دەگەنە رێستۆانی مێكوونووس. لەو كۆبوونەوەیەدا كۆمەڵێك كەسایەتی ناسراوی ئێرانی بەشداری دەكەن:
نوێنەرانی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو هومایوون ئەردەڵانو فەتاح عەبدوولیو نوری دێهكوردی، پەرویز دەستماڵچی، مێهدی ئیبراهیم زادە، مەسعوود میرراشد، عەزیز غەفاری "خاوەن رێستۆرانی میكوونوس"و ئێسفەندیار سادق زادە بەشداریی ئەو كۆبوونەوەیە دەكەن.
كۆبوونەوەو وتووێژ لەمەڕ ئێرانو رەوشی ئەو كاتی ئێران دەست پێدەكا. چەند دەقیقەیەك پێش كاتژمێر 11 لە نەكاو دوو چەكداری دەمو چاوداپۆشراو دێنە ژووری كۆبوونەوەو لە ئاكامدا نوێنەرانی حیزب دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو همایون ئەردەڵانو فەتاح عەبدوولیو نووری دێهكوردی لەو كردەوە تێرۆریستییەو نامرۆڤانەدا شەهید كران.
هەروەك پەرویز دەستماڵچی دەگێڕێتەوە:
"خەریك بوو لەگەڵ دوكتۆر سادق شەرەفكەندی قسەم دەكردو رووم لە دوكتۆر شەرەفكەندی بوو، ئاغای میرراشد هاتە نێو قسەكانمان، من ویستم ئاوڕ بدەمەوە چاو لە میرراشد بكەم تا بزانم چی دەڵێ، دیتم دوو لاقی زەلام هاتنە لای منو لە نێوان منو ئاغای میرراشد دا راوەستان. ویستم چاو لە سەروچاوی بكەمو بزانم كێیە، تیربارێكی هێنا نێزیك دەموچاومو لە مەوادی چەند سانتیمێترێكی چاوی مندا بەروڕووی دوكتۆر شەرەفكەندی دەستی كرد بە تەقەكردنو من سێدانە قاپوورە فیشكەم دیت. ئەوكاتە تیربارەكە رووی لە دوكتۆر شەرەفكەندی بوو ئێستاش لە زەینم دایەو ئەوەیكە موجتەبا ئیبراهیم زادە هاواری كرد "كوڕەكان تیرۆرە ....".
ئامانجی سەرەكی "تیرۆری میكۆنووس" شەهیدكردنی رێبەری مەزن دوكتۆر سادق شەرەفكەندی و هاوڕێیانی بوو. بە دوای بڵابوونەوەی هەواڵی جینایەتی "میكۆنووس" حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێرانی لە بەیاننامەی كومیتەی ناوەندیدا كە لە رۆژی 27/6/1371 رۆژێك دوای كارەساتەكە بڵاوكردەوە رایگەیاند كە:
"بە دڵێكی پڕ لە پەژارەو خەفەتەوە رادەگەیەنین كە كاتژمێر 11ی پاش نێوەڕۆی ر ۆژی پێنج شەممە 26ی خەرمانانی 1371ی هەتاوی رێكەوتی 17ی سێپتامبری 1992ی زایینی، هاوڕێی تێكۆشەۆو ماندوویی نەناس، رۆڵەی بەوەجی كۆمەڵانی بەشەرەفی گەلی كورد، كاك دوكتۆر سادق شەرەفكەندی سكرتێری گشتی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران لە گەڵ هاوڕێی خۆشەویستو خەباتگێڕ كاك "فەتاح عەبدوولی" ئەندامی كومیتەی ناوەندیو نوێنەری حیزب لە ئورووپاو كادری لێوەشاوەی حیزبەكەمان، هاوڕێی "همایون ئەردەڵان" لەشاری بێرلینی ئاڵمان كەوتنە بەر دەستڕێژی تێرۆریستانی كۆماری ئیسلامیی ئێرانو شەهید بوون".
"هەدەفی ئەسڵی پیلانی " میكونووس" شەهیدكردنی سكرتێری گشتیی حیزبو هاوڕێكانیو زەربە لێدان لە حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران بوو. حیزبی دێموكرات، رێبەرو رێكخەری بزووتنەوەی رزگاریخوازانەی گەلی كورد لە كوردستانی ئێرانە كە زیاتر لە 60 ساڵە بۆ وەدیهێنانی ئامانجە رەواكانی خەڵكی كوردستانی ئێران خەبات دەكا". رێكخراوەكانو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانی وێڕای مەحكووم كردنی ئەو جینایەتە خوازیاری پەردەلادان لەسەر جینایەتی میكونووس بوون. "پیموورا"سكرتێری گشتی ئێنترناسیونال سوسیالیستئ سەرۆك وەزیری پێشووی فەڕانسە جینایەتی "میكونووس"ی مەحكووم كرد.
"حەسەن مووسەویان" سەفیری ئاڵمان ـ ئێران، پاش ئەو جینایەتە لەگەڵ "برند اشمیت باور" وەزیری موشاویری "سەدرئەعزەم"و بەرپرسی هاوئاهەنگی تەواوی "ئیتلاعاتی ـ ئەمنییەتی" ئاڵمان كۆبووەوەو جەریانی "میكونووس"ی رەت كردەوە.
دادستانی گشتیی ئاڵمان ئاغای "ئیلكساندێر فوون ئێشتاڵ" رۆژی 14ی ئوكتوبری لە چاوپێكەوتنێكی چاپەمەنیدا رایگەیاند كە:
1ـ كازم دارابی خەڵكی ئێران. 2ـ عەتائووڵڵا ئەیاد خەڵكی لوبنان. 3ـ محەممەد عەتریس خەڵكی لووبنان.
تاوانبارانی سەرەكی ئەم جینایەتەن." لێپرسینەوەكانو بەدواداچوونەكانی كومیتەی تەحقیقاتی دەزگایی قەزایی ئاڵمان لەسەر كارەساتی میكونووس زیاتر پێش دەڕۆیشتو شوێن پێی كۆماری ئیسلامی لە نێوبازنەی تێرۆریی نێودەوڵەتی روون دەبوە.
"دادگای میكونووس كە لە ماوەی بەدواداچوونی پەرەوەندەی تێرۆرەكەدا سەرجەم 247 جار كۆبوونەوەی پێكهێناو، 167 كەس وەك شاهێد تێیدا بەشدارییان كرد، لە بڕیاری كۆتایی خۆیدا كە لە راستیدا رووی دزێوی تێرۆریزمی دەوڵەتیی رێژیمی ئیسلامی، لە ئاستێكی جیهانیدا لە قاودا. بە راشكاوی بكوژانو بڕیاردەرانی تێرۆری دوكتۆر سادق شەرەفكەندیو هاوڕێیانی، كە هەموویان لە گەورە بەرپرسانی رێژیم وەك خامنەیی، رەفسەنجانی، فەلاحیانو...بوون، بە تاوانبار زانیو هەر لەم پێوەندییەشدا بڕیاری گرتنی عەلی فەلاحیان، وەزیری ئیتلاعاتی ئەو كاتی رێژیمی دەركردو رایگەیاند".
"لە 30 مانگی ئووتی 1992دا عەلی فەلاحیان، وەزیری واواكی رێژیمی ئیسلامی، رایگەیاند كە توانیویەتی زەربەیەكی كاریگەر لە گرووهەكەكان (بەتەعبیری ناوبراو)و لە نێو ئەواندا حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، بوەشێنێ. ئەو قسەیەی فەلاحیان تەنیا مەربووت بە ناوبراو نەبوو، چونكە گوتبووی كە لە داهاتووشدا لە ئێرانو لە دەرەوە زەربەیان لێدەدا". "دوای ئەوەی دادگای میكونووس بەڵگەی ئاشكراو حاشاهەڵنەگری تێرۆریزمی دەوڵەتیی رێژیمی ئیسلامیی ئێرانی خستەڕوو و كاربەدەستانی هەرەسەرەوەی نیزام وەك خامنەیی، رێبەری ئایینیو رەفسەنجانی سەركۆماری ئەوكاتو فەلاحیان وەزیری ئیتلاعاتی وەختیی رێژیمی بە تاوانبار ناساند. بڕیاری جەلبی عەلی فەلاحیانی دەركرد. مووسەویان باڵوێزی ئەوكاتی رێژیم لە ئاڵمان لە وتووێژ لەگەڵ گۆڤاری "فوكوس" لە وەڵامی پرسیارێكدا، كە لێی دەپرسرێ :"ئەگەر بەو زووانە دادگا گەیشتە ئەو قەناعەتە كە پیلانی بێرلین كردەوەیەكی تێرۆریستیی دەوڵەتیی بووە ئەوە بۆ ئێوە وەك دیپلۆمات چ مانایەكی هەیە؟ ئەوە پرسیارێكی "فەرچی"یە هەروا ناتوانم وەڵام بدەمەوە. بەڵام ئەگەر شتێكی ئاوا بێ، شوێنی خراپ لە سەر پێوەندییەكانمان دادەنێ. ئەو كات پێویستە ئێران لە كۆڕێكی نێونەتەوەییدا دژی قەزاوەتێكی ئەوتۆ شكایەت بكا". درەچوونی حوكمی دادگای میكونووس گرینگیییەكی تایبەتیی هەیە كە یەكەمجار بوو دەزگای قەزایی وڵاتێك بە دژی رێژیمی ئێران بڕیاری لەو چەشنە بدا، ئەوەش لە حاڵێك دابوو كە ئێرانو ئاڵمان پێوەندییەكی پتەوی بازرگانیان پێكەوە هەبوو و گەورەییو قووڵی كارەساتەكە تا رادەیەك بوو كە كۆماری ئیسلامی نەیتوانی پێش بە درەچووونی ئەم حوكمە بگرێ. پێویستە ئەوش بگوترێ كە بڕیار وابوو رۆژی چوارشەممە رێكەوتی 31ی مارسی 2004، پەردە لەسەر تابلۆی بیرەوەی قوربانییانی تێرۆی میكونووس، لە شاری بێرلین لابدرێ، بەڵام بە هۆی كێشە نانەوەو كارشكێنییەكانی رێژیمی كۆماری ئیسلامی، بۆ رۆژی 20ی ئاوریلی 2004 وەدواخرا. كۆماری ئیسلامی هەوڵێكی زۆریدا كە پێش بەپێكهاتنی دادگای بێرلین بگرێ یان هەر نەبێ بە شێوەیەك لە خۆی دوور بخاتەوەو بە لاڕێیدا بەرێ، دوای ئەوەی لەم هەوڵانەیدا شكستی خوارد، زۆری هەوڵ دا لەهەر رێگەیەكەوە بۆی دەكرێ پێش بە دانانی ئەم تابلۆوە بگرێ. بەڵام پەردەلادان لەسەر ئەم بەردەنووسە لە شاری بێرلین لە 20ی ئاوریلی 2004دا، رێزلێنانە لە هەوڵو خەباتی حیزبی دێموكراتو بەرزڕاگرتنی قوربانییانی میكونووسو دەسكەوتێكی گەورەیە بۆ نەتەوەی كورد لە لایەك، لە قاودانێكی سەر لە نوێی هەوڵە تێرۆریستییەكانی كۆماری ئیسلامی لە لایەكی دیكەوە بوو. كارەساتی میكونووس، كارەساتێك بوو كە دەرخەری دمامكی رەشی كۆماری ئیسلامیو ئاخوندە ئازادیكوژەكان بوو. نەتەوەیەك كە خاوەنی رێبەرانێكی شەهید وەك: قازی، قاسملوو، شەرەفكەندی قەت چۆك بۆ دوژمن داناداو درێژەدەری رێگای پڕ لە شانازییانە.
چەپكێك لە هزرو ئەندیشەكانی دوكتور سادق شەرەفكەندی
"تێكۆشانی ئاشكرای كاك سەعید لە نێو حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێراندا، هاوكاتە لەگەڵ ئەو دەورانەی كە چەپی كلاسیك لە باری نەزەرییو تیۆرییەوە باڵی بەسەر فەزایی فیكری ئێراندا كێشابوو". لە كاتێكدا خوێندەوەكان زۆرتر بەرەوەی بیرۆكەی چەپو توودەیی هەنگاویان هەڵدەگرتو ماركسیزم ـ لنینیزم بڕەوێكی لە نێو رۆشنبیرانی كوردستانو ئێراندا پەرەی ئەستاندبوو، كاك سەعید نێوان مەسەلە باوەكانی ئێرانو رەوتی درێژخایەنی بزاڤی ناسیونالیستیو ویستە نەتەوەییەكانی نەتەویی ئێرانیو بەتایبەت ویستەكانی كورد لەمەڕ داخوازییەكانیان پێگەیەكی پتەوی هەبوو. لە لایەكی دیكەوە كەشو هەوایی بەرەو دێموكراسیو ئازادیو ئەو ئاخێو(گفتمان)انەی كە جیهان هەنگاوی بەرەو دەناو رەوتی دێموكراتیزاسیۆن بە شێوەیەكی بەرین ناوچەی رۆژهەڵاتی ناڤینو سەرتاسەری جیهانی دەتەنی. ببوونە هۆی ئەوە كە ئاڵۆزی فیكری رۆشنبیری دروست ببێ. بەڵام كاك سەعید هەروەك رووناكبیرێكی واقعبینو سیاسەتڤانێكی ریالیستی كوردو یەكێك لە بناخەداڕێژەرانی ئێستراتێژی حیزبی دێموكراتی كوردستانی ئێران، هەڵوێستەكانو روانگەو بۆچوونەكانی توانی بە وشیارییو بیرتیژانەوە لەو زۆنگاوە تێپەڕ ببێو لەگەڵ دووبەرەی چەپی كلاسیك (كە كێشەی كوردیان پێوەند دەدا بە ئیمپریالیستەوە)و چەپی مودێڕندا هێڵێكی گشتی لە پێناو بەرژەوەندی كورد دا بكێشێ. واتە كێشەی كوردو مەسەلەی نەتەوایەتی شانبەشانی كێشەی چینایەتیو دادپەروەریی كۆمەڵایەتی دەبێ چارەسەر ببێو بۆ ئەم مەبەستەش پێداگریی قورسو قایمی لەسەر سوسیالیزمی دێموكراتیك هەبوو.
"بۆیە چ ئەو كاتەی كە چەپی كلاسیك "ئیستالینی" رمێنی هەبوو و ستایشی یەكیەتی سۆڤیەتی باوو بوو، سوسیالیزمی مەوجوودی وەك شتێكی بێ كەمووكوڕ چاو لێنەدەكردو بیری چەقبەستووی سوسیالیستی بەم شێوەیە ئازادانەتر دەكرد:"دەبێ ئەو ئەسڵە قبووڵ بكەین كە رەنگە ماركسو پاشان ئێنگلسو لێنینو كەسانی دیكەش لە سەردەمێكدا بەسەرنجدان بە هەلومەرجی تایبەتی و كاتو سەردەمی خۆیان شتێكیان گوتبێ لەگەڵ ئەمڕۆ نەگونجێ. بێگومان ئەیستدلالەكانی لێنین لەبارەی كۆمەڵگەی ئەو كاتی رووسیەدا كە شۆڕشی ئۆكتۆبری بە ئاكام گەیاند لەگەڵ كۆمەڵگەی ئەوڕۆی روسیەو لەوەش زیاتر لەگەڵ كۆمەڵگەی ئێرانو هەموو جیهان جیاوازە."
هەرەسهێنانی بلوكی رۆژهەڵاتو داڕمانی یەكیەتی شۆڤیەت، هاتنە ئارای گوتاری نەتەوە وەك سەرەتاییترین بنەماو ژێرخانی ستراكتۆری دەوڵەت، رەوتی دێموكراتیزاسیۆنو جۆشدانی لە گوندێكی جیهانیو پەرەسەندنی گلوبالیزم، نەتەوەو نەتەوایەتی پەرەی ئەستاند بوو. زۆر وڵاتی تازەو دێموكرات هاتبوونە سەرنەخشەی جوغرافیایی جیهانەوە. ئەم قۆناخە بە قۆناخی بە گوڕەتینی گەلانی ژێردەستە ناودێر دەكرا. " كاك سەعید بە پشت ئەستوور بوون بە راستییەكانو رەوابوونی داخوازەكانی گەلی كوردو بەو زانیاریانەی كە لەسەر ئەزموونی شكڵە جۆراوجۆرەكانی چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتی هەیبوو و هەروەها بە حزووری زەینێكی تایبەت بە خۆی دیفاعێكی راشكاوانەو روونو "بەڵگەمەند(مستدل)"ی لە مافو داخوزەكانی گەلی كورد دەكرد." كاك سەعید دەڵی: "ئەوە كە وڵاتێك سیستمێكی فیدڕاڵی، پاشایەتی، كۆماری یان هەر سیستمێكی دیكە هەبێ، سنووری دەسەڵاتی حكوومەتی ناوەندی چیەو سنووری دەسەڵاتی هەركام لە ناوچە خودموختارەكان تا كوێیە، روونە. ئەمە مەسەلەیەك نیە ئێران داهێنانی كردبێ. لە جیهاندا نموونەی جۆراوجۆر هەن، كەوابوو دەكرێ بڵێین لە چ مەسەلەیەكدا دەبێ پەنا بەرینە بەر دەنگی هەموو خەڵكی ئێرانو لە چ مەسەلەیەكدا تەنیا دەنگی ناوچە خودموختارەكان وەبەرچاو بگیردرێ...مەسەلەیەك كە پێوەندی بە خودی خەڵكی كوردستانەوە هەیە وەك خودموختاری كوردستان، دەبێ پێشتر بیروڕای خەڵكی كوردستانی بۆ وەربگیرێو ئەم بیروڕایە لە قانوونی گشتی وڵاتدا بێتە گۆڕێ. واتە بەر لە هەرشتێك پێوانە بۆ ئەمە خەڵكی كوردستان خۆیانن...."
كاتێك دەبینین زۆر لە لایەنەكانو تەنانەت كۆماری ئیسلامی باس لە ئیسلامی دێموكراسی دەكاو پاشگری دێموكراسیی بە خۆوە دەنێنو خۆیان بە پارێزەری دێموكراسی دەزاننو ئیددیعای دێموكراسی دەكەن، كاك سەعید لەسەر وشەی ئازادی و دێموكراسی دەڵێ:" وشەكانی ئازادیو دێموكراسی زۆر ڵێلو ناڕوونن. حەمەڕەزاشاش باسی ئازادی دەكرد. بۆ ئێستا رێژیمی كۆماری ئیسلامی باسی ئازادیو دێموكراسی بە شێوەی خۆی ناكا؟ تەنیا ئیددیعای دێموكراسی مەسەلەیەك چارەسەر ناكا. مەسەلەكە نێوەرۆكی ئەو ئازادیو دێموكراسییەیە".
كاك سەعید لەگەڵ ئەوەی كە تێكۆشەرێكی نەتەوەخواز بوو، لە هەمان كاتدا رێبوارێكی شێلگیری دابین كردنی دادپەروەریی كۆمەڵایەتیش بوو. لە راپۆرتی كۆنگرەی نۆهەم دا دەڵێ: ئەمڕۆ گرینگترینو لە هەمان كاتدا پڕ داخو دەردترین مەسەلە لە جیهاندا مەسەلەی نەبوونی هیچ پارەسەنگێك لە نێوان دابەش بوونی هەژاریو دەوڵەمەندی دایە، لە حاڵێكدا بەشێكی كەم لە دنیا خاوەنی زۆربەی سەروەتو سامانی گشتیی جیهانن..."
بۆچوونەكانی لەمەڕ فیدرالیزم
"ئەمن نیزامێكی "فیدراتیو" بۆ ئێران زۆر بە گونجاوی دەزانم. چوونكە لە راستیدا لە دنیای ئەمڕۆدا بە تایبەت لە داهاتوودا، پاراستنی یەكیەتییو یەكپارچەیی وڵات، ئیدی بە فشارو تۆقاندنو زۆرو سەركوت مومكین نابێ. تەنیا هۆكارێك كە دەتوانێ یەكپارچەیی خاك یان یەكیەتیی خەڵكەكەی بپارێزێ ویستو ئیرادەی ئەوانە. كەوایە بۆ ئێرانێكی یەكپارچە، مەبەست ئێرانێكە كە فەرهەنگی هاوبەشو مێژووی هاوبەشی هەیە، دەبێ مافی گەلانی ئێرانی یا كەمایەتییە نەتەوەییەكانی وەك: كوردەكان، ئازەرییەكان، توركمەنەكان، بەلووچەكان، عەرەبەكانو ... دابین بكرێ..."
رۆژی جیهانی مافی مرۆڤ
"راست لە كاتێكدا كە جێژنی 40 ساڵەی بوونی بەیاننامەی جیهانیی مافی مرۆڤ ئاوا بە شكۆوە بەڕێ,ە دەچێ، لە ئێرانێكی وێرانو چارەڕەشی ئێمەدا هەر رۆژەی دەیان كەس دەستە بە دەستە بە تاوانی ئەوە كە خاوەنی بیروڕایەكی غەیری بیروبڕوا پاشكەوتووەكەی ئاخوندە دەسەڵاتدارەكانن ئێعدام دەكرێن! سەدان ئینسان لە ژێردەستی ئەشكەنجەگەرانی رێژیم خومەینیدا خراپتر لە هەموو حەیوانێك رەفتاریان دەگەڵ دەكرێ! گەلی كورد بە تاوانی داواكردنی سەرەتاییترین مافی ئینسانی خۆی قەڵاچۆ دەكرێ."
پەیامێك بۆ ساڵی تازەی جیهانی
تا كاتێك زوڵمو زۆر هەبێ، تا كاتێك چەوسانەوەی جۆربەجۆر هەبێ چینایەتی، نەژادی، نەتەوەیی، مەزهەبیو جینسی، تا كاتێك دیكتاتۆریو سەرەڕۆیی لە لایەكو یەخسیریو كۆیلەتیو دیلیو ژێژچەیۆكیو هەژاری لە لایەكی دیكە لە گۆڕێدابێ، شەڕو ناكۆكی هەر دەبێو دەبێ بشبێ! چەوسێنەرو زاڵمو سەرەڕۆ هیچ كاتێك بە مەیلی خۆیان دەست لە چەوساندنەوەو زوڵمو دیكتاتۆری هەڵناگرن. مەگەر بە زۆریو لە ئاكامی شكەست لە خەباتێكی توندوتیژدا نەبێ! كەوابوو، سوڵح و ئاشتیی گشتیی جیهانیو هەر لەو كاتەدا شەڕو خەبات بۆ وەدەستهێنانی ئازادی و بۆ لە نێوبردنی زوڵمو چەوساندنەوە نەك هەر لێك جیاواز نین، بەڵكوو دوو لایەنو دوو روانگەی یەك مەسەلەن كە یەكیان تەواوكەری ئەوی دیكەیە. ئەو مەسەلەیەش بریتییە لە ئازادیو بەختەوەریی مرۆڤ ".
زامنی مانەوەی دەسەڵاتی كۆمەڵانی خەڵك
"لەگەڵ پێشكەوتنی كوردستان لە باری ئابووریو كۆمەڵایەتی ـ فەرهەنگییەوە بەرەبەرە پێوەندییە عەشیرەییەكانو شێخایەتییەكان كزتر بووە... نیزامی عەشیرەیی لە مێژە لە وڵاتی ئێمەدا گۆڕكراوەو تازە ناتوانێ بگەڕێتەوەو كۆمەڵانی خەڵكیش تێگەیشتوون كە تەنیا یەكگرتووییو پشت بە یەك بەستنیانە كە زامنو دەستەبەری سەركەوتووییە."
پەیڤێك بۆ رۆژی ژن
"لە ئێراندا هەموومان دەزانین كە ژنانی خەباتگێڕو ئازادیخواز وێڕای خەباتگێڕانی پیاو لە بەربەرەكانێ دەگەڵ رێژیمی سەرەڕۆیی شادا بەشدارییەكی چالاكانەیان هەبووە، زۆر شێرە ژنی شۆڕشگێڕ شەهید كراونو زۆری دیشكەش لە زیندانەكانی ساواك دا ئەشكەنجە دراون. ... شێرە ژنانی كوردستانن كە رۆڵە نەبەزەكانی كوردستان لە داوێنی گەرمو پڕ لە ئەوینی خۆیاندا پەروەردە دەكەن، لای لایی نیشتمانپەروەری، كوردایەتیو ئازایەتییان بە گوێدا دەخوێننو بۆ مەیدانی نەبەرد رەوانەیان دەكەن.
دابو نەریتی ناحەزو ناڕەوا وەك كچی بچووكو ساوا مارە كردن، گەورە بە بچووك، ژن بە ژنەو مێرد دانی كچانێك بە كەسانێك كە لە باری تەمەنەوە فەرقو جیاوازییان هەیەو بە گشتی بە مێرددانی بە بێمەیلو داخوازی كچانو زۆر كاری ناحەزی دیكە لەو شتانەن كە دەبێ بە تەواوی لە كوردستان لەبەین بچێ."
كۆتایی پەیڤ
دوكتۆر سادق شەرەفكەندی، ئینسانێكی واقعبینو ریالیست، دێموكرات، نەتەوەخوازی دوور لە دەمارگرژیو بەرچاوتەنگی، كراوەو بە دوور لە چەقبەستوویی بیرو هزر، سیمایەكی راستەقینەو بێغەلو غەش، بەورەو نەرمو نیان، بیرتیژو دڵسۆزێكی بە وەفای گەلو نیشتمان بوو. زۆر خۆمانەو خاكەڕا، هێمنو قورسو قایم لەبەرامبەر هەر تەنگو چەڵەمەیەكی سەڕ رێگا، نیشتمانپەروەرو خۆشەویستی كۆمەڵانی خەڵك. كاك سەعید، مرۆڤێكی ئینسان دۆستو نیشتمانپەروەرێكی دیموكرات خواز بوو كە لە نێو كورد دا دەگەمەنو كەم وێنە بوو.
ژێدەر:
1ـ هەڵبژاردەیەك لە وتارەكانی دوكتۆر سەعید/ ئارشیوی رادیۆدەنگی كوردستانی ئێران/ ئامادهکردنی قادر وریا.
2ـ سەفەری بێگەڕانەوە، كاك سەلام عەزیزی
3ـ "لە بێرلین هیشتا قازی هەن" زەنجیەر بەرنامەیەك لە رادیۆ فەردا بە بۆنەی كارەساتی میكونووس
4ـ رۆژنامەی كوردستان/ ژمارەكانی 349و 459.
تێبینی :ئهپ وتارهم چهند ساڵ پێش بۆ رۆژنامهیهک ئاماده کردبوو که نازانم بلاو بوهوه یان نا! که ئێستا به بی دهسکاری بڵاوی دهکهمهوه.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر